چرا ولایت غور از یک پروژهء ملی سرک سازی بی بهره ماند؟

اختلاف ميان شماری از نمايندگان نيرومند غور برسر ايجاد يک شاهراه کليدی، مردم اين ولايت دور افتادهء غرب افغانستان را از يک پروژهء عمدهء بازسازی بی بهره ساخته است.

حکومت جاپان تقريباً دوسال پيش وعده کرده بود که شاهراهی را به طول 185 کيلومتر و با هزينهء حدود 100 ميليون دالر خواهد ساخت.

اين شاهراه مسير اصلی برای رشد اقتصادی غور از طريق وصل کردن آن با هرات، همسايهء رو به رونق و بيشتر بازسازی شده اش، دانسته شده است.

اما، اين پروژه که بايد فيروزکوه يا چغچران مرکز غور را با ولسوالی چشت هرات وصل می کرد، در همان گام های اولی اش از حرکت بازماند.

اولویت کلیدی حکومت

وزیر سابق وزارت فوايد عامهء افغانستان که اين پروژه را يکی از اولويت های کليدی حکومت می داند، می گويد که او حتی با التماس از نمايندگان غور در پارلمان افغانستان خواسته بود که اين پروژهء ملی را با مشکل رو به رو نسازند اما آنان به توافق نرسيدند.

نجيب الله اوژن در صحبت تليفونی به راديو آزادی گفت:

"مقصر همين وکلایی استند که بين خود سازش نکردند. اين ها اگر وجداناً قضاوت کنند، من آنها را خواستم و گفتم که به صفت يک افغان حتی برايتان عذر می کنم که همين پروژهء ملی را خراب نکنيد. آنان در آن جا جوابی ندادند و نکردند اين کار را."

آقای اوژن می گويد که اختلاف اصلی برسر مسير عبور اين جاده بوده است.

او می افزايد که وزارت فوايد عامه افغانستان مسيری را که از ششصدمتری منار جام می گذشت مناسب می دانست و کار ديزاين و پروژه سازی آن هم بيش از سه ميليون دالر هزينه برداشته است.

به اساس بررسی هيأت فنی وزارت فوايد عامه از ساحه، اين مسير به اين دلايل مناسب تر دانسته شده است:

• از طول سرک کاسته می شود
• شش ولسوالی غور با عبور 38 کيلومتر سرک قيرريزی شده با شاهراه هرات-چغچران وصل می شود
• دسترسی مردم منطقه به مکتب، شفاخانه و تأسيسات عامه فراهم می شود
• از لحاظ امنيتی نسبت به ديگر راه ها مصون تر است

اما، آقای اوژن می گويد که شماری از وکيلان غور می گفتند که جاده چشت-چغچران بايد از ميان قريه ها بگذرد، چيزی که به گفتهء او به دليل نبودن ديزاين و ديگر اين که شاهراه ها نمی تواند از ميان قريه ها بگذرد، امکان پذير نبود.

خليل احمد مبارز استاد دارلامعلمين عالی غور که از موضوع آگاهست به راديوآزادی گفت، دو وکيل غور بيشتر از ديگران بر سر مسير اين جاده اختلاف داشته اند.

آقای مبارز می گويد، کرام الدين رضا زاده و داکتر ابراهيم ملکزاده هر یک کوشش می کردند که سرک از مسير دلخواه شان بگذرد.

خليل احمد مبارز استاد دارلامعلمين عالی غور می گوید:
"داکتر ابراهيم ملکزاده مي گفت که چون از تمام غور رأی گرفته است به خصوص از شش ولسوالی غرب غور بايد اين سرک از همين مسير بگذرد نه از مسير منار جام که به باور او در آن مسير کمتر مردم زندگی می کنند."

به گفتهء مبارز، کرام الدين رضازاده،اما، با جمع از وکيلان پافشاری داشتند که سرک از مسير منار جام بگذرد.

اما، خود رضازاده اين اتهامات را رد می کند. او در صحبت با راديوآزادی می گوید که وکیلان غور هیچ گونه اختلاف نداشته اند و او مسووليت را برگردن وزارت فوايد عامه می اندازد.

" چطور می گويد که فلانی وکيل يا فلانی وکيل سد راه اش شد؟ اين حرف های است که از طرف حکومت قسمی عنوان می شود که اذهان مردم را مخدوش بسازد که گويا وکيلان شان سد راه اين پروژه عام المنفعه و شاهرگ اقتصادی افغانستان شده اند."

دخالت نیرومندان محلی

يک منبع معتبر آگاه از موضوع که خواست نامش افشا نشود، به راديو آزادی گفت که هر دو ملکزاده و رضا با قوماندان محلی نيرومند ارتباط دارند.

همين منبع گفت که ملا محمود، يک قوماندان مسلح غيرمسوول، پسرکاکای رضازاده است و ملامصطفی يکی از قوماندان مسلح غير مسوول ديگر از افراد نزديک به اسماعيل خان والی سابق هرات است.

زد و بندهای داخلی که عمدتاً گفته می شود ريشه در منافع شخصی زورمندان محل دارد، کار را به جایی کشاند که حکومت جاپان علاقمندی خود را نسبت به اين پروژه سودآور به مردم غور از دست داد.

با وصف تلاش پيگير و تماس های مکرر، نتوانستيم درين زمينه پاسخی از جانب سفارت جاپان دريابيم.

اما، از وزير فوايد عامهء افغانستان آقای اوژن دانستيم که سفير جاپان در مجلسی به رييس جمهور کرزی شکايت کرده بود که مردم غور از آنان درست استقبال نکرده اند.

آقای اوژن شنيده است که هنگام بازديد هيأت جاپان از محل، شماری از شاگردان مکتب به سوی آنان سنگ و چوب پرتاب کرده بودند، حرکتی که به باور آقای اوژن ممکن است دستانی در پشت اش قرار داشته باشد.

آقای اوژن از فرد مشخصی نام نگرفت، اما رقيه نايل يکی از وکيلان غور در پارلمان افغانستان که در همان هنگام در نشست سفير جاپان حضور داشت، می گويد که به اساس اطلاعات که او به دست آورده، در پشت اين تخريبکاری دستان زورمندان محل در کار بوده است.

رقيه نايل می گوید:

"سفير جاپان اين قضيه را در حضور رييس جمهور کرزی صحبت کرد. ما وکيلان غور رفته بوديم که تطبيق پروژه های کلان را تقاضا کنيم. سفير جاپان گفت، حالا می دانم که مردم غور به او نياز ندارند، به کمک های ما نياز ندارند، به خاطری اين که طفل اين کار را نمی کند، در خانه کلان هايشان اين صحبت را کرده اند و آن ها در مقابل ما متنفر شده اند و اين کار را کرده اند. سخت گله مند بود. وقتی ما جستجو کرديم که کی اين کار را کرده است، دانستيم که داوود(سناتور غور) و دين محمد عظيمی(وکيل سابق غور در پارلمان) بيشتر درين مساله نقش دارند."

در پهلوي تأييد ارتباط ميان شماری از وکيلان غور با گروه های مسلح زورمند، خانم نايل منافع شخصی که می توانست اين پروژه برای زورمندان محل داشته باشد را نيز از عناصر کليدی بروز اختلافات می داند، چيزی که در نهايت سد راه چنين يک پروژه ملی شده است.

منافع شخصی و گروهی

در گذشته ديده شده است که شاهراه های افغانستان کاملاً تحت کنترول حکومت های مرکزی نبوده اند. در زمان حاکميت مجاهدين مردم عادی و تاجران از پوسته های غيرمسوول يا به اصطلاح پاتک های عرض شاهراه ها که از افراد عادی و وسايط باربری تجارتی به زور پول می ستاندند، به ستوه آمده بودند.

در سيزده سال حاکميت رييس جمهور کرزی نيز، به اساس گزارش ها، زورمندان وابسته به حکومت مرکزی، همواره از راه های گوناگون مانند باجگيری و اخاذی از وسايط حامل اموال تجارتی، ارتباطات زير زمينی با شرکت های ساختمانی، داشتن تانک های تيل برسر شاهراه ها، داشتن رستوان ها و جای های بود و باش شبانه برای مسافران و يا ارتباط با صاحبان همچو مکان های موجود در عرض شاهراه ها، به نفع خود سود می جستند.

دست های بیرونی

اما، اين يک رخ ماجراست و مشکل ظاهراً فراتر از رقابت های داخلی و منافع شخصی می رود.

آگاهان محل می گويند که در مسيری که شاهراه چشت-چغچران بايد می گذشت، بند سلما نيز موقعيت دارد.

کار مقدماتی بند برق سلما از بزرگترين پروژه های زيربنايی افغانستان خوانده می شود، برای نخستين بار در زمان رياست جمهوری محمد داوودخان نخستين رييس جمهور افغانستان آغاز شد.

اما، از آن زمان تاکنون به دلايل مختلف عمدتاً حضور گروه های مسلح غيرمسوول و حمله بر کارگران، اين پروژه به بهره برداری سپرده نشده است.

بند سلما در ولسوالی چشت هرات و در مسير دريای هريرود موقعيت دارد.

آگاهان می گويند که ايران به دليل استفاده از آب هريرود با احداث اين بند برق که ظرفيت توليد بيش از چهل ميگاوات برق و آبياری بيش از دوصدهزار جريب زمين را داراست مخالفت دارد.

محمد قاسم يک فعال مدنی در غور به اين باور است که کشور همسايه افغانستان، ايران به دليل همين مخالفت، در عملی نشدن پروژه شاهراه چشت-چغچران نيز نقش داشته است.

محمد قاسم می گوید:

"کشور ايران ازين که بند سلما ساخته شود، متضرر می شود. بناء به نحوی از انحاء می خواهد که دخالت داشته باشد تاکار بند سلما را به تعويق بيندازد و از ساختن آن جلوگيری کند. و همچنين ايران نمی خواهد که اين سرک نيز ساخته شود."

آقای قاسم و خليل احمد مبارز مبارز به اين باورند که ايران از طريق نفوذ بر زورمندان محل نقش خود را در سد راه شدن پروژه های بازسازی و زيربنايی کليدی افغانستان بازی می کند.

​آقای مبارز می گويد که والی پيشين هرات و نزديکی اش با ايران ممکن است در ضربه زدن به اين پروژه مهم سرکسازی نقش داشته باشد.

خليل احمد مبارز می افزاید:
"ما شخص اسماعيل خان را می توانيم يکی از عوامل بزرگ کار نشدن اين سرک نام ببريم که قبلاً هم با ارتباط بسيار قوی با ايران داشت و اکنون هم دارد."

يک منبع معتبر که به دلايل امنيتی خواست نامش افشا نشود به راديوآزادی گفت که برخی از نمايندگان مردم غور در شورای ملی به دليل منافع شخصی و ارتباط تنگاتنگ شان با گروه های مسلح مانع از عملی شدن پروژه سرکسازی غور-هرات شده اند.

همين منبع می گويد اسنادی دقيق موجود است که برخی از وکيلان غور افرادی در وزارت های دفاع و داخلهء افغانستان دارند که سلاح و مهمات در اختيار شان قرار می دهند و هر کاری که بخواهند، از دستور اعدام گرفته تا ايجاد نا امنی و ترس و وحشت در ميان مردم محل، می کنند.

آیا بالاخره چشت و چغچران با هم وصل خواهند شد؟

در سيزده سال گذشته، مردم غور همواره از نداشتن سرک شکايت کرده اند، چيزی که می تواند دسترسی آنان را به ديگر نيازمندی ها مثل مکتب، شفاخانه و تجارت آسان بسازد. آنان همچنين گفته اند که حکومت افغانستان آنان را به گونه در انزوا قرار داده و رسيده گی چشمگيری برای رفع نيازهای اولی شان نکرده است.

اين تحقيق می تواند نمونه ای باشد ازين که چگونه منافع گوناگون و زد و بندهای شخصی ميان نيرومندان محلی وابسته های کشورهای همسايه، مردم عادی را از چنين پروژه های ملی بی بهره ساخته است.

آقای اوژن که وزير کابينه ای حکومت حامدکرزی رييس جمهور سابق افغانستان بود، اعتراف می کند که او نتوانست جاپان را برای ساختن شاهراه غور-هرات ترغيب کند.

او اکنون می گويد که رييس جمهور اشرف غنی بايد اين کار را به سر برساند.

آقای اوژن می افزاید:
"رييس صاحب جمهور داکتر صاحب غنی تعهد سپرده که اين سرک را جور می کند. من در نظر دارم که در اولين ملاقات که ما سر اين پروژه ها گپ بزنيم، طرح من اين خواهد بود که سفير جاپان را بخواهد و دوباره اين تقاضا را از دولت جاپان بکند، به تقاضای ما که نشد."

با اين حساب، آقای اوژن در تطبيق پروژهء سرکسازی پيونددهنده غور و هرات که آن را از کليدی ترين اولويت های حکومت رييس جمهور کرزی می خواند، ناکام ماند.

اکنون، ديده شود که آقای غنی در اجرای این پروژه کليدی ملی که چشت و چغچران را با هم وصل می کند، کامیاب خواهد شد؟