در گذشته شیوع امراض پوسیده گی ریشه خربوزه و حمله مگس خربوزه بالای کشتزار های این نبات سبب کاهش سطح کشت و حاصل گیری آن شده بود.
وزارت زراعت آبیاری و مالداری با تدابیر جدی برای جلوگیری امراض یاد شده و حمله مگس خربوزه، خریطه‌های محافظتی را برای دهقانان توزیع کرده بود که در دو سال گذشته نتیجه مثبت داده است.
بر اساس احصایه اداره زراعت، سال گذشته در نزدیک به هفت هزار و پنجصد هکتار زمین خربوزه کشت شده بود.
اما عبدالبصیر فقیری آمر امور زراعتی ریاست زراعت، آبیاری و مالداری ولایت کندز در صحبت با رادیو آزادی گفت، که امسال در نزدیک به هشت صد هزار هکتار زمین خربوزه کشت شده و کشاورزان در پیوند به بیماری پوسیدگی ریشه و حمله مگس خربوزه بالای حاصلات شان شکایت نداشته اند.
او می‌گوید که حالا دهقانان در کشت خربوزه مطمین شدند که بیماری پوسیدگی ریشه خربوزه و مگس خربوزه جلوگیری می شود:
" در سال جاری هم قراری که ما در شهر و بازار می بینم حاصلات خربوزه خوب است و تا هنوز کدام شکایتی که دهاقین ما در زمینه موجودیت مرض و حشره مگس خربوزه داشته باشند به ریاست زراعت کندز مراجعه نکرده اند و تا هنوز ما ندیدیم، قرار احصایه تخمینی که ما جمع آوری کردیم، در سال جاری در حدود چهار هزار و دو صد هکتار خربوزه در ساحه آبی و در حدود سه هزار و هفتصد هکتار ساحه للم خربوزه بذر شده. "
مردم از خربوزه به شکل تازه و خشک استفاده می‌کنند، خربوزه‌ی کندز به نام هاى عسقلانی، ارکانى، زرمتی، جین تور، قندک، اندلک و غازی خانی یاد می شوند؛ اما عسقلانی، زرمتی وغازی خانی، از شهرت و لذت خاص برخوردار است.
طول يک خربوزه غازى خانى، حتى به يک مترهم ميرسد. خربوزۀ ارکانى مقاومت بيشتر داشته و مردم آنرا براى زمستان نگهدارى نموده و از آن استفاده می کنند.
در همین حال شماری از دهقانان تایید می کنند که امسال خربوزه کندز از آفات یاده شده مصون بوده، اما امسال جنس خربوزه این ولایت خورد است:
" اسم من محمد داوود، خودم دهقان کار هم هستیم خربوزه هم داریم، خربوزه هم کشت می کنیم، امسال خربوزه خوبش است مگر یک کمی نظر به پارسال امسال یک ذره خورد است، کلان نشده. امسال به فضل و یاری خداوند مرض ها کلشان گم شده منتها یک عیب که دارد کرده که بته اش خشک می شود و خربوزه اش کلان نمی شود. "
" اسم من نهضت یار است اینجا چیده خربوزه را جمع می کنم، حاصلات خربوزه امسال نام خدا خوب است، مگر یک عیب یک کمی خورد است و دیگر که است مگس و این چیزها حالی فعلاً نمی زند. "
خربوزه کندز در سطح کشور مقام اول را داشت سال های پیش به بیشتر ولایت های افغانستان و حتا کشورهای خارجی نیز برده می‌شد، اما به خاطر مرض های پوسیده گی ریشه و مگس خربوزه به نظر می رسد که چنین جایگاهی را تا جایی از دست داده است.
از سوی هم ریاست زراعت کندز می گوید تلاش دارد تا خربوزه این ولایت دوباره جایگاه نخست را به دست آورد.
از جانب دیگر در حال حاضر نیز خربوزه کندز به بیشتر ولایت ها و حتا پاکستان نیز صادر می گردد.
نظر محمد که اجاره دار مارکیت خربوزه شهر کندز است و همه روزه از این جا خربوزه به خاطر بردن به دیگر ولایت ها بارگیری می شود، می گوید که روزانه الا هفتاد موتر باربری خربوزه کندز به ولایت های دیگر و حتا پاکستان نیز صادر می گردد:
" در حدود پنجاه موتر، شصت موتر تا هفتاد موتر میرود، از سر پلک زیاف بار می شود میره که اینجا پیش ما نمی آید، از سر پلک تجار می خرد بار می کند و می گیرد و می برد، تمام ولایت های افغانستان و در ضمنش پیشاور هم می رود. بدخشان میرود، تخار می رود، کابل می رود، جلال آباد می رود، کاپیسا می رود، میمنه میرود و همه ولایت ها میره. "
کندز از جمله ولایت های عمده کشاورزی در شمالشرق کشور به شمار می رود که برعلاوه حاصل گیری غله جات و حبوبات، خربوزه و تربوز به پیمانه زیادی در این ولایت حاصل برداری می شود.
اجمل آرین
