کشورهای بسیار، کشتار ارمنیها را درترکیۀ عثمانی هنگام جنگ جهانی اول، اولین قتل عام قرن بیستم میدانند، ولی کشورهای دیگر نه. امروز جمعه بیست و چهارم اپریل با صدمین سالگرد این کشتار مصادف است.
خود ارمنیها ومردم بسیار دیگر میگویند، جای شک نیست که کشتار و تبعید یک ونیم ملیون ارمنی در هنگام جنگ جهانی اول درمناطق شرقی امپراطوری عثمانی، اولین قتل عام قرن بیستم میباشد.
ولی صد سال بعد ازاین واقعه به کاربردن یا نبردن کلمۀ قتل عام دربارۀ آن پیامدهای سیاسی سنگین دارد.
ترکیه که سرحدات کنونی آن شامل مناطقی است که زمانی ارمنیها درآن مسلط بودند میپذیرد که تعداد زیاد آنها که بزرگترین جمعیت مسیحی درداخل امپراطوری عثمانی بودند، هلاک شدهاند. اما میگوید که امپراطوری عثمانی پلان ریشه کن ساختن اقلیت ارمنی را نداشت وقتل آنها دربسترتاریخی یک جنگ بیرحمانۀ صورت گرفته است که درآن صدها هزار ترک مسلمان نیز کشته شدند.
انقره دربرابر به کاربردن کلمۀ قتل عام به این ارتباط واکنش شدید نشان میدهد وهنگامیکه ازسوی کدام کشور بکاربرده شود، معمولا اعتراض میکند. قتل عام یا نسل کشی به معنی ازبین بردن یک ملت، نژاد یا کدام گروهء دینی مشخص به صورت کلی یا جزئی میباشد.
(https://www.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/Article.xsp?action=openDocument&documentId=2F091964230EADECC12563F700550817)
هنگامیکه پاپ فرانسیس، رهبر مذهبی مسیحیان کاتولیک جهان کشتاردسته جمعی ارمنیها هنگام جنگ جهانی اول را قتل عام عنوان کرد، انقره دریک واکنش سریع سفیر خود را ازواتیکان فراخواند.
حداقل ۲۳ کشور جهان کشته شدن ارمنیها هنگام جنگ جهانی اول را قتل عام یا نسل کشی میدانند.
این کشورها شامل خود ارمنستان، اتریش، آرجنتاین، بولیویا، کانادا، چیلِی، قبرس، فرانسه، یونان، ایتالیا، لبنان، لیتوانیا، هالند، پولیند، روسیه، سلواکیا، سویدن، سویس، اوروگوای، واتیکان، ووینزویلا میباشند.
http: //www. anca. org/genocide_resource/recognition. php
حکومت آلمان، بزرگترین شریک تجارتی ترکیه در اروپا گفته است که مسودۀ یک فیصله نامه را به پارلمان پیش کرده که برای نخستین بار این قتلها را قتل عام عنوان خواهد کرد.
http://www.bbc.com/news/blogs-eu-32418286
پارلمان اروپا در رای گیری سال ۱۹۸۷ این کشتار ارمنیها را قتل عام دانست و با تصویب یک فیصله نامه درماه اپریل امسال که ازترکیه تقاضا کرد تا عین گام را بردارد و روابط خود را با ارمنستان عادی سازد، انقره را خشمگین ساخت.
رجب طیب اردوان، رئیس جمهورترکیه گفت رای گیری به یک گوش داخل وازدیگر خارج میشود.
چهار کشور اروپایی انکار از قتل عام ارمنیها را نقض قانون میپندارند ولی مجازات ناقضین دشوار است. سویس، قبرس، سلواکیا، و یونان لوایح مشابه قانون را دراین زمینه تصویب کردهاند. اما محکمۀ عدلی اروپا درسال ۲۰۱۳ فیصله کرد که حکم یک محکمه سویسی درمورد یک سیاستمدار ترکی که هنگام سفر به سویس ادعای قتل عام ارمنیها را یک دروغ بین المللی خوانده و به پرداخت جریمه نقدی محکوم شده بود، تخطی ازآزادی بیان دانست.
محکمۀ عدلی اروپا درتوضیح فیصلۀ خود گفت برخلاف قتل یهودان هنگام جنگ جهانی دوم که یک واقعیت تاریخی میباشد دربارۀ کشتار ارمنیها هنوزهم بحثهای ضد و نقیض ادامه دارد.
http://www.reuters.com/article/2013/12/17/us-switzerland-turkey-genocide-idUSBRE9BG0O820131217
محکمۀ قانون اساسی فرانسه درسال ۲۰۱۲ یک قانون جدید را که انکار ازقتل عام ارمنیها هنگام جنگ جهانی اول را جرم میپندارد رد کرد.
http://www.rferl.org/content/turkey_welcomes_french_courts_armenian_genocide_ruling/24499272.html
سازمان ملل متحد این قتل را یک فاجعۀ بزرگ میداند ولی قتل عام نمیپندارد.
بارک اوباما رئیس جمهور امریکا هنگام مبارزات انتخاباتی خود کشته شدن ارمنیها هنگام جنگ جهانی اول را قتل عام دانست، ولی مانند دیگر رئیسهای جمهورسابق امریکا حکومت وی هنوز به این ارتباط کلمه قتل عام را بکار نمیبرد وآنرا صرف یک فاجعۀ بزرگ میداند.
دراثرفشارهای حکومت ترکیه، حکومت جورج دبلیو بوش درسال ۲۰۰۷ و حکومت اوباما درسال ۲۰۱۱ برمجلس نمایندگان کانگرس فشار وارد کردند تا درمورد پیشنهادیکه این کشتار ارمنیها را قتل عام میداند رای گیری نکند. مجلس نمایندگان هم به این فشارها تن داد.