طالبان که در سال های دهۀ نود میلادی به عنوان یک جنبش واحد در برابر تنظیم های چندگانۀ جهادی قدبرافراشتند، اکنون خود با خطر چندگانگی رو به رو اند.
آفتابی شدن خبر مرگ ملا محمد عمر رهبر 52 یا 53 سالۀ طالبان، این گروه را بیش از هر زمان دیگر با بحران رهبری رو به رو کرده و بقایش را به عنوان یک جنبش واحد به گونۀ جدی زیر سوال برده است.
شماری از چهره های با نفوذ طالبان از جمله ملا عبدالقیوم ذاکر فرماندۀ نظامی، ملا حسن رحمانی عضو شورای کویته و نیز بستگان ملا محمد عمر به شمول برادر کوچک او ملا عبدالمنان هوتک و ملا محمد یعقوب پسر بیست و چند سالۀ رهبر پیشین طالبان گزینش ملا اختر محمد منصور به عنوان رهبر جدید این گروه را سخت به چالش کشیده اند.
ملاعبدالمنان: ملا منصور از پشتیبانی علمای دینی و فرماندهان نظامی برخوردار نیست.
ملاعبدالمنان گفته است که ملا منصور از پشتیبانی علمای دینی و فرماندهان نظامی برخوردار نیست.
اکنون، بالا گرفتن اختلاف ها و کشمکش های داخلی و قوت گیری احتمال چند دستگی در درون طالبان این سوال اساسی را مطرح می کند که طالبان با چی سرنوشتی رو به رو خواهند شد؟
طالبان از سال 1996 میلادی تا اول های 2001 میلادی با عنوان امارت اسلامی طالبان بر بسیاری از نقاط افغانستان مسلط بود.
شماری از ناظران می گویند، مرگ ملا محمد عمر این گروه را پراگنده و ضعیف خواهد ساخت.
جاوید کوهستانی تحلیلگر مسایل امنیتی مستقر در کابل در صحبت با رادیوآزادی می گوید هیچ رهبر دیگر نمی تواند مانند ملا محمد عمر جنگجویان این گروه را یکپارچه نگهدارد.
جاوید کوهستانی گفت:
"چون ملا عمر به عنوان امیرالمومنین بود و او یک وجهات داشت و آن را از علمای افغانستان گرفته بود؛ هیچ کسی نمی تواند آن وجاهت ملا عمر را از دید قرائت طالبی به دست آرد. بناء من آیندۀ طالبان را بسیار متشتت و پراگنده می بینم. اختلافات بالا می گیرد، جنگ های داخلی، ترورها در درون کویته، پشاور و افغانستان، امکان دارد میان رهبران و کلان ها و قوماندان و هواخواهان یکی دیگر انجام شود."
احتمال چنددسته گی درون گروهی از دید مولوی وکیل احمد متوکل وزیر خارجۀ پیشین طالبان نیز برای این گروه خطرساز است.
متوکل به رادیوآزادی می گوید:
"به نظر من یک پارچه بودن تحریکاز ضروریات صلح است. اگر این ها نتوانند که وحدت خود را حفظ کنند مخصوصاً، جهت علمای دین در داخل تحریک و همچنان نظامی های تحریک [ اختلاف داشته باشند] این باز می تواند خطرناکتر شود. و جهت علمای دین و نظامی ها به هر طرفِ که بودند، مثل که معلوم می شود بیشتر با ملا اختر محمد منصور،ظاهراً، هستند. کسانی که ناراض هستند نباید نادیده گرفته شوند. تا حد ممکن باید کوشش شود به خاطر منافع علیای افغانستان. ازین خاطر که امارت یا تحریک طالبان یکی از جهت های داخلی مهم است. چلنج که زیادتر متوجه است دوسته گی یا یکپارچگی است."
رحیم الله یوسفزی یک ژورنالیست برجستۀ پاکستانی، اما از تلاش ها برای یکپارچه نگهداشتن طالبان سخن می گوید.
یوسفزی در صحبت با رادیوآزادی درین مورد بیشتر توضیح می دهد:
"بزرگان در داخل جنبش طالبان و علمای دینی تلاش دارند تا اختلافات را دور سازند. میانجیگری به رهبری شماری از بزرگان طالبان روان است. بنابرین، از یک سو، هر دو طرف تلاش دارند که حمایت بیشتری را در میان جنگجویان و اعضای این گروه کسب کنند و از سوی دیگر ما شاهد تلاش های بزرگان طالبان برای حل اختلافات و توافق روی یک رهبر جدید در درون این گروه هستیم."
به اساس یک گزارش نیویارک تایمز، تلاش ها برای میانجیگری میان ملا منصور و اعضای خانواده ملا عمر در جریان است ویک گروه نزدیک به 200 تن از رهبران مذهبی و بزرگان قومی مستقر در پشاور به کویته رفته و در دیداری با برادر و پسر ملا عمر از آن ها خواسته اند که اختلافات خود را با ملامنصور کنار بگذارند.
ملا عبدلمنان نیازی یکی از قوماندانان پیشین طالبان نیز در صحبت با رادیوآزادی از یک گردهمایی بزرگ علمای دینی در دو یا سه روز آینده برای حل سریع اختلاف نظرها سخن گفته است.
داکتر روشندل: در حال حاضر، انتخاب ملا اختر محمد منصور در داخل طالبان مخالفان بسیار دارد
نیازی ابراز امیدواری کرده که بزرگان طالبان جاه طلبی و منافع شخصی خود را کنار بگذارند و به یکپارچگی این گروه تمرکز کنند.
او یکپارچگی این گروه را برای بقایش مهم خوانده و از ایجاد یک منشور جدید نیز خبر داده است.
داکتر جلیل روشندل استاد پوهنتون کارولینای شرقی که در مورد جهاد و امنیت بین المللی تحقیق کرده به این باور است که اگر این گروه بخواهد به عنوان یک بخش از جمعیت افغانستان در داخل دولت جای داشته باشد باید مواضع خود را نیز تعدیل بکند.
در غیر این صورت، داکتر روشندل احتمال افتادن برخی از ناراضیان طالبان به دام گروه نو ظهور دولت اسلامی یا داعش در افغانستان را رد نمی کند.
داکتر روشندل در صحبت با رادیوآزادی بیشتر می گوید:
"در حال حاضر، انتخاب ملا اختر محمد منصور در داخل طالبان مخالفان بسیاری دارد. احتمال این که این رهبری به نتیجۀ مطلوب نرسد و یا این که به نحوی ملااختر این وسط ترور شود یا از میان برود، وجود دارد برای این که مخالفان سرسخت دارد. وقتی که این نوع مسایل در داخل طالبان است، جایگاه داعش یک جایگاه ناچیز است ولی نباید از نظر دو نگهداشته شود. چون اگر آنان در داخل طالبان قدرت بگیرند، آن وقت آنان بسیار بدتر از خود طالبان عمل خواهند کرد و و برای صلح و آرامش منطقه ای بسیار خطرناک خواهند بود."
جنرال جان اف کمپبل فرمانده نیروهای بین المللی در افغانستان قبلاً گفته است که گروه دولت اسلامی فعالانه در افغانستان سرگرم سربازگیری است، اما هنوز به مرحلۀ عملیاتی نرسیده است.
کمپبل گفته است که کمپاین پیشرفتۀ گروه دولت اسلامی در رسانه های اجتماعی جنگجویان طالبان را در افغانستان و پاکستان جلب و جذب می کند.
او گفته است که جنگجویانی که از عدم پیشرفت در جنگ برای سرنگونی حکومت افغانستان در بیش از ده سال گذشته دلسرد شده اند، به گروه دولت اسلامی روی می آورند.
رحیم الله یوسفزی هم می گوید که داعش اکنون یک نگرانی جدی برای رهبری طالبان پنداشته می شود.
او می گوید هرچند داعش حضور فزیکی چشمگیری در افغانستان ندارد، ولی می تواند از اختلاف در درون طالبان به نفع خود سود ببرد.
رحیم الله یوسفزی گفت:
"داعش طالبان را در افغانستان به چالش کشیده است. برخی از اعضای طالبان به داعش پیوسته اند. اگر راه حلی پیدا نشود و اختلافات رفع نشود. احتمالاً شمار بیشتر از اعضای طالبان و قوماندان این گروه به داعش خواهند پیوست."
با این حال، داکتر روشندل می گوید:
"طالبان امیدوارند که یا از راه مشارکت سیاسی برای خود نقشی ایجاد کنند یا این که از راه نظامی و توسل به زور بخش های از افغانستان را ناامن سازند و پایگاه شان را حفظ کنند."