یک موسسهء بین المللی بنام اکشن اید که در بریتانیا مستقر است می گوید، یک اعشاریه دو ملیون تن در سراسر جهان به آب پاک آشامیدنی دسترسی نداشته و افغانستان کشوریست که از صد تن 70 تن آن به آب پاک آشامیدنی دسترسی ندارند.
در همین مورد مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان پنج سال پیش یک کنفرانس را دایر کرده و موضوع دسترسی به آب آشامیدنی را مورد بحث قرار داد، عبدالغفور لیوال رییس سابق این اداره به رادیو آزادی گفت:
"با آنکه افغانستان ذخیره آب پاک و صاف آشامیدنی به اندازهء دارد که حتی می تواند این آب را به کشور های دیگر نیز صادر کند، اما بدبختانه بنابر استفاده نامناسب از این آب ها با مشکلات زیاد کمبود آب آشامیدنی در کشور روبرو هستیم. گزارش های صحی نشان می دهد که بسیاری از مریضی ها بنابر نوشیدن آب های ناپاک به میان می آید."
بیشتر افغان ها در سراسر کشور از آب دریا ها، چشمه ها و چاه ها برای آشامیدن استفاده می کنند که همیشه پاک نیستند. آن چشمه هایکه آب پاک دارند و آب آن عده از چاه هایکه برای آشامیدن اند، اگر بصورت درست حفاظت نشود نیز برای نوشیدن مناسب باقی نمی ماند.
ریاض درمل که در مورد آب های ناپاک در جمهوری چک تحقیقات می کند، در مورد اینکه مردم چطور می توانند به آب پاک آشامیدنی دسترسی پیدا کنند و یا حکومت چی کرده می تواند؟ می گوید:
"آب ناپاک که از خانه ها بیرون می شود، می تواند انسان های دیگر را نیز متضرر کند. مسوولان باید یک سیستم مرکزی برای آب های ناپاک ایجاد کنند که بتواند این آب ها را تحت پروسس قرار بدهد. باید بگویم که آب های ناپاک دارای مواد زهری اند که برای صحت انسان ها بسیار مضر است."
یک کشور فقیر مثل افغانستان چگونه می تواند آب های ناپاک را تصفیه کند؟
در همین مورد ریاض درمل می گفت:
"برای فلتر کردن آب، سیستم های وجود دارد که برای ایجاد آن ها حتی به پول هم نیاز نیست، این ها را می توان از گیاه ها، خاکریز ها و سنگ های کوچک ساخت که برعلاوهء مصرف ناچیز در وقت کم هم ساخته می شود."
در افغانستان نه تنها آب آشامیدنی بالای زمین با مشکلات روبرو است، بلکه آب های زیر زمینی این کشور نیز به باور برخی از تحقیق کننده گان رو به خرابی است.
استاد محمد تنها محقق در پوهنتون هانور آلمان و استاد پوهنزی ساینس در پوهنتون کابل می گوید، آب آن عده از چاه های افغانستان که سر شان باز است، روز به روز در حالت ملوث شدن است.
محمد تنها محقق می گوید:
"تیل های که در افغانستان استفاده می شود، غیر معیاری است. وقتی که دود از موتر خارج شده، هوا را آلوده می کند به چاه های سرباز هم سرایت می کند. این دود مقدار زیاد سرب را با خود دارد که نوشیدن آب ملوث با سرب خیلی به بدن انسان مضر می باشد."
به باور استاد تنها شامل ساختن بعضی از عناصر در آب تاثیر منفی بر ذهن اطفال دارد. و ی می گوید:
"سرب که از جمله فلزات سنگین است و در ترکیب آن مواد رادیو آکتیف شامل است. زمانیکه از طریق آب به بدن اطفال داخل می شود می تواند قوهء یادگیری و یا آی کیوی اطفال را هدف قرار داده و آن را متضرر سازد."
برخی اطفال در تابستان گرم به فروش آب سرد می پردازند. در کشور های مترقی نیز مردم آب را به فروش می رسانند، اما آب مینرال را. آب مینرال چیست؟
انجنیر ستانه میر زهیر مولف کتاب "چشمه های آب مینرال در افغانستان، به رادیو آزادی گفت:
"آبهای مینرال از نوع آب های زیر زمینی است که دارای مواد خاص مینرال بوده و برای بدن انسان مفید ثابت شده است. این آب ها برای بیماری های جلدی، التهاب های معده و جگر نیز مفید است."
وزارت معادن افغانستان در مورد آب های مینرال کشور یک تحقیق را انجام داده است که بر اساس آن آب های مینرال افغانستان را می توان در امتداد کوه های پامیر، هندوکش و کوه های بابا پیدا کرد.
همچنان ذخیره بزرگ آب مینرال در استالف وجود دارد.انجنیر ستانه میر زهیر در این مورد می گوید:
"آب های مینرال استالف حیثیت معدنی دارد و تحقیقات که صورت گرفته نشان می دهد که سالانه از این آب ها می تواند حدود یک ملیون بوتل آب آشامیدنی بدست آید. آب های مینرال استالف دارای مقدار وافر آهن و برای بدن انسان مفید است."
اما وزارت معادن افغانستان می گوید، بالای چشمه های آب مینرال استالف کار صورت نگرفته است.
آیا در کشور فقیر مانند افغانستان امکان دارد که آب مینرال به دسترس همه قرار بگیرد؟
باز هم انجنیر ستانه میر زهیر در مورد می گوید:
"آب های استالف روان است و اگر در آن ساحات حوزه های آبی ساخته شود و آب آن بوتل بندی شود همه می توانند به آب مینرال دسترسی پیدا کنند در غیر آن آب های مینرالی همه ضایع می شود."
در افغانستان که همه از وضعیت اقتصادی خوب برخوردار نیستد، ممکن همه نتوانند آب بوتل بخرند، اما انجنیرستانه میرزهیر می گوید، اگر افغانستان آب های مینرال اش را به کشورهای دیگر صادر کند، از مفاد بدست آمده می تواند آب را در بدل پول ناچیز بدسترس مردم این کشور قرار بدهد. وی می گوید:
"مسالهء مهم اینست که در مورد آب های مینرال تحقیقات زیاد صورت گرفته و لست های هم ترتیب شده است. موقعیت این آب ها نیز تثبیت شده است، اگر این لست ها بدسترس تجار خصوصی قرار داده شود تا فابریکه ها را ایجاد کرده و این آب ها را به خارج صادر کنند، نه تنها به اقتصاد کشور فایده می رسد، بلکه در رسیدن مردم افغانستان به آب مینرال نیز کمک خواهد کرد."
براساس گزارش ها، سالانه ده ها طفل در افغانستان بنابر مبتلا شدن به مریضی های اسهال جان هایشان را از دست میدهند که علت اصلی آن نوشیدن آب های ناپاک خوانده شده است.
داکتر ثریا یوسفزی که مسوول بخش طفل و مادر در سویدن است در این مورد می گوید:
"در افغانستان در جمع هزار طفل که روزانه بدنیا می آیند 102 تن از آنها پیش از رسیدن به سن پنج سالگی می میرند و 25 درصد آن ها در اثر مریضی اسهال جان هایشان را از دست می دهند."
برخی تحقیقات بین المللی نشان می دهد که در افغانستان 30 درصد خانواده ها از آب های جوی، چشمه و یا هم از دریا برای آشامیدن استفاده می کنند.
داکتران توصیه می کنند که این آب ها زمانی قابل نوشیدن است که جوش داده شود و همچنان در تعقیم چاه ها باید سالانه از کلورین استفاده شود.