نگرانی‌ها از نقش و سهم افغان‌ها در جنگ‌های نیابتی

سهم افغان‌ها در جنگ های نیابتی و تاثیر آن بر آینده افغانستان، این روز ها به یکی از مسایل بحث بر انگیز مبدل شده است.

گفته می‌شود هزاران تن از افغان‌ها در جنگ سوریه، به حمایت از رئیس جمهور بشار اسد می‌جنگند.

بر اساس برخی گزارش ها، ایران شماری از افغان ها را به این جنگ می‌فرستد.

نقش داشتن در این گونه جنگ ها که فراتر از مرز های افغانستان است، چه نتایج و پیامدهای در آینده برای کشور خواهد داشت؟

افغانستان از چهار دهه به اینسو درگیر جنگ در جبهات مختلف در داخل این کشور بوده است.

دو نسل در جنگ بزرگ شدند و نسبت به هر کشور منطقه، تجربه تلخ از پدیده جنگ دارند.

در بسیاری موارد، مقام‌های افغان جنگ جاری در کشور شانرا تحمیل شده از سوی دیگران و یا جنگ نیابتی می‌دانند و شماری از حکومت‌ها و حلقات را به دامن زدن این جنگ‌ها متهم می‌کنند.

اگر در جنگ افغانستان شماری برای رسیدن به اهداف خود از افغان‌ها استفاده می‌کنند، یکی از علت‌های اساسی در عقب آن، افزایش نفوذ است.

اما اینکه چرا جوانان افغان به حیث پناهجو در کشور های همسایه مانند ایران و پاکستان زندگی می‌کنند و یا هم آن عده که در داخل کشور شان به اشاره بیگانه ها، در جنگ های نیابتی شرکت می‌کنند، بحث بر انگیز است.

فقر، بیکاری، احساسات مذهبی، پذیرش مفکوره های افراط گرایانه و همچنان امتیاز دهی از جانب برخی دولت‌های خارجی و یا موسسات غیر حکومتی، از عواملی دانسته می‌شوند که به باور آگاهان، افغان‌ها را به شرکت در جنگ‌ها تشویق کرده‌است.

احمد بهزاد عضو ولسی جرگه افغانستان و یکی از آگاهان سیاسی است.

آقای بهزاد تائید می‌کند که فقر، وضعیت بد اقتصادی در خانواده ها و احساسات مذهبی، اکثر افغان‌ها به خصوص جوانان را به جنگ‌ها کشانده است.

وی گفت:

" به باور من اولین مسئله فقر است. مشکلات اقتصادی در خانواده هاست. دلیل بسیاری از نا به سامانی های را که امروز در سطح افغانستان شاهد آن استیم و همچنان در میان پناهجویان ما در بیرون افغانستان شاهدش استیم، فقر و تنگدستی است. یکی از دلایل عمده، مسئله فقر است، مسئله دوم باور های افراطی مذهبی است که متأسفانه در سال های اخیر در سطح جهان اسلام و در سطح جوامع اسلامی، تزریق و تشویق شده، و پیامد چنین سیاست ها، سر بر آوردن گروه‌های تکفیری بوده که امروز جهان اسلام، امنیت جهان اسلام و حتی کُل جهان را به مخاطره مواجه ساخته است. وجود داشتن چنین مفکوره های که در ذهن جوانان هم بعضاً آنها را به ماجراجویی های کلان و به سمت جنگ‌های که به آن عنوان جنگ های مقدس توسط بعضی از سیاسون و حکومت ها داده می‌شود، سوق می‌دهد."

این نماینده شورای ملی افغانستان از کدام کشور و یا حلقه مشخص داخلی و خارجی که از وضعیت ناگوار افغان‌ها سوء استفاده می‌کند، نامی نبرد اما افزود که در جنگ بیگانه ها، اکثراً کشور های همسایه افغان‌ها را می‌فرستند.

احمد بهزاد در صحبت با رادیو آزادی این را رد کرد که شاید چنین برنامه ها در جا های مشخص در داخل خاک افغانستان، به صورت منظم پیش برده می‌شود.

وی اضافه کرد:

" در داخل افغانستان ما شاهد فعالیتی نیستیم که نشان بدهد چنین اقدامات در داخل کشور سازمان دهی می‌شود و تا به حال هیچ یک از جریانات شناخته شده سیاسی و یا از رهبران شناخته شده سیاسی از تمامی اقوام، تا به حال اظهاراتی نداشته اند که به نحوی حتی تشویق کننده باشد برای سهم گیری جوانان در چنین جنگ ها در خارج از افغانستان. متأسفانه، عمدتاً جوانان ما در بیرون مرز های افغانستان، شکار گروه‌های می‌شوند که آنها را به چنین جنگ ها سوق می‌دهند."

وزارت خارجه افغانستان هم تائید می‌کند که شماری از افغان‌ها به جنگ سوریه فرستاده شده‌اند.

اما به گفته حکومت افغانستان، تلاش‌های دیپلوماتیک برای از میان برداشتن این مشکل، سریع تر شده‌است.

شکیب مستغنی سخنگوی وزارت خارجه افغانستان به رادیو آزادی گفت که این نگرانی‌ها حتی با سازمان ملل متحد در میان گذاشته شده‌است.

وی گفت:

" دولت جمهوری اسلامی افغانستان در جریان است که متأسفانه شهروندان مهاجر افغان در کشور های میزبان، بیرون از کنترول دولت افغانستان، با شیوه ها و روش های گوناگون از جمله تهدید از جانب سازمان های غیر دولتی و بعضاً حکومت ها، به فعالیت های مغایر حقوق و اصول بین‌المللی وادار، گماشته و یا هم تشویق می‌شوند."

سخنگوی وزارت خارجه افغانستان این را هم گفت که حکومت تلاش‌های دپلوماتیک را آغاز کرده تا با کشور های که افغان‌ها در آنجا ها زندگی می‌کنند و گزارش‌های در مورد اعزام آنها به جنگ‌ها نشر شده‌اند، تماس‌ها را افزایش داده‌است.

شکیب مستغنی افزود، این مسئله با کمیشنری عالی سازمان ملل متحد نیز شریک ساخته شده‌است.

با آنکه آقای مستغنی نام آن کشور ها را نگرفت که افغان‌ها را به جنگ‌های بیگانه، خصوصاً به سوریه می‌فرستند اما گزارش‌های وجود دارند که ایران شماری از افغان‌ها را برای حمایت از نیروهای وفادار به بشار اسد به سوریه اعزام می‌کند.

یک گروه دخیل در جنگ سوریه که در ائتلاف ضد حکومت آن کشور شامل است، اخیراً یک نامه را برای حکومت افغانستان فرستاده و نگرانی‌اش را از حضور افغان‌ها در جنگ سوریه ابراز کرده‌است.

این گروه می‌خواهد تا حکومت افغانستان برای جلوگیری از اعزام افغان ها در این جنگ تلاش نهایی کند.

در نامه از سوی مخالفین رژیم سوریه برای مقام های افغان همچنان آمده است: هیثم المالح رئیس کمیته ائتلاف مخالفین سوریه ادعا می‌کند که حدود هشت هزار افغان از سوی ایران برای حمایت از رژیم بشار اسد به سوریه رفته اند.

المالح از حکومت افغانستان می‌خواهد تا جلو فرستادن افغان ها را به جنگ سوریه بگیرد.

در کابل شکیب مستغنی سخنگوی وزارت خارجه افغانستان می‌گوید: با در نظرداشت گزارش‌ها در این مورد، وزارت امور خارجه اقدام های لازم را از راه دیپلوماتیک روی دست خواهد گرفت.

وی گفت:​

" در دمشق جمهوری اسلامی افغانستان سفارت ندارد. اما پیگیر این مسئله از طریق سفارت‌های جمهوری اسلامی افغانستان در کشور های منطقه مثل ایران، عراق و اردن بوده ایم و بر مبنای گزارش‌های رسیده از همین مجاری رسمی است که جمهوری اسلامی افغانستان تاکید می‌کند، یکی از مواردی که در این خصوص مایه نگرانی دولت جمهوری اسلامی افغانستان است، همانا حضور شهروندان افغان در جنگ در سوریه است."

گزارش های تائید نا شده می‌رسانند که اکثر افغان‌ها از سوی شماری از اداره های جمهوری اسلامی ایران و حلقات غیر دولتی آن کشور به سوریه فرستاده می‌شوند.

گفته می‌شود بخش بزرگ این افغان‌ها، شعیه مذهب استند که در ایران بسر می‌برند.

اما گزارش‌های هم نشر شده که در این اواخر برخی از حلقات ایرانی برای جلب و جذب افغان‌ها در ولایت هرات تلاش دارند.

با آنکه مقام‌های افغان به صورت رسمی تائید نمی‌کنند که این یک پروسه منسجم و طرح ریزی شده‌است، باز هم این مشکل توجه شماری از مقام‌های ناتو را جلب کرده‌است.

ستیف لوتسکی معاون ماموریت آموزشی ناتو در غرب افغانستان می‌گوید: در هرات و شماری دیگر از ولایت‌های غربی که وضعیت امنیتی شان هم خیلی بد نیست، جلب و جذب به صفوف نیروهای امنیتی افغان کمتر است و علت آن شاید به گفته وی، تاثیر آن حلقات از ایران باشد که افغان ها را علیه داعش در سوریه جذب میکند.

این مقام امریکایی به نشریه ستارس اند سترایپس گفته است: ایران برای افغان های که به جنگ سوریه میروند، در مقایسه با معاشی که حکومت افغانستان برای نیرو های امنیتی افغان میپردازد، پول بیشتر میدهد.

احمد بهزاد نماینده ولسی جرگه افغانستان می‌گوید: برای حل این مشکل، در کنار حکومت افغانستان، رهبران قومی و مذهبی می‌توانند نقش مهم داشته باشند.

وی گفت:

" در قسمت تفکر های افراطی و تکفیری و انگیزه های شدید مذهبی، علما و بزرگان دینی می‌توانند نقش برجسته ایفا کنند. نقش هر دو بخش را برجسته می‌بینم، یعنی هم حکومت و هم رهبران قومی و مذهبی. کسانی که می‌توانند بالای روح و روان جامعه، تاثیرات مثبت برجا بگذارند. با نحوه آموزش های که به جوانان می‌دهند و اسلام و مذهبی که به جوانان ارائه می‌کنند، می‌توانند که جلو بسیاری از فجایع را بگیرند."

آگاهان سیاسی افغانستان، جنگ‌های تحمیلی بر افغان ها را برای آینده کشور شان خطرناک می‌دانند.

آنها می‌گویند: با در نظر داشت جنگ های دهه هشتاد میلادی که افغان ها به جهاد علیه شوروی سابق اقدام کردند، شماری از جهادی های کشور های مختلف به خصوص کشور های عربی، به جنگ متوسل شدند و امروز برای کشورهای خود شان به جنجال مبدل شده‌اند.

نصر الله ستانکزی استاد در پوهنتون کابل می‌گوید: اگر حکومت افغانستان این چالش ها را جدی نگیرد و برای حل آنها اقدام به جا نکند، نگرانی وجود دارد که این پدیده در آینده برای افغانستان چالش‌های بیشتری را به میان خواهد آورد.

وی افزود:

" آن افغان های که چه در دوره جهاد و چه حالا به جنگ ها جذب می‌شوند، اکثراً از لحاظ مفکوره یا ایدیالوژیک جذب می‌شوند و آنها فداییانی استند که خود را برای یک ایدیالوژی مشخص فدا می‌کنند. یقیناً که این دو حالت دارد، متأسفانه شماری به خاطر منافع سایر کشور ها جان می‌دهند و تعداد دیگر به کشور های میروند که از جانب آنها به جنگ ها فرستاده شده اند. سپس اینکشور ها برای اهداف خود همین افراد را دوباره به افغانستان میفرستند و آنها تحت عنوان یک ایدیالوژی معین، منافع و اهداف همان کشور ها را تامین میکنند. بدون شک این یک بازی خطرناک دیگر برای افغانستان است و هم مانند القاعده و سایر گروه های افراطی که بخاطر مفکوره های خود، مشکلات را ایجاد کردند، چالش بر انگیز است. آنها نیز این توانایی را دارد که افغانستان را در آینده با مشکل مشابه روبرو سازند."

گفته می‌شود اساس شرکت افغان‌ها در جنگ‌های نیابتی به شمول سوریه، بُعد فرقه‌یی دارد.

در افغانستان در چهار دهه گذشته با وجود جنگ در جبهات مختلف، فرقه های مذهبی متاثر نشده‌اند اما این احتمال در حال حاضر بحث بر انگیزه شده‌است که افغان‌های شرکت کننده در جنگ‌های بیرونی، خشونت‌های فرقه‌یی را در داخل کشور شان آتش و دامن بزنند.

گزارش: جاوید نعیمی