شوکت میرضیایف در ماه دسمبر سال ۲۰۱۶ میلادی در ازبکستان در کشوری به قدرت رسید که برای بیش از ۲۵ سال در آن اسلام کریموف به‌حیث یک دیکتاتور حکومت می‌کرد.
شوکت میرضیایف ۶۰ ساله از سال ۲۰۰۳ میلادی به این‌سو صدراعظم ازبکستان بود و از جانب حزب لیبرال دموکراتیک نامزد شده بود.
در دور زمامداری اسلام کریموف آزادی‌های ابتدایی مردم سلب شده، روابط ازبکستان با سایر کشورهای آسیای میانه با تنش‌های جدی مواجه بود.
اینک حدود یک‌سال از ریاست جمهوری شوکت میرضیایف به‌حیث رئیس جمهور ازبکستان می‌گذرد.
- آیا در زندگی مردم و روابط ازبکستان با کشوره‌های آسیای میانه تغییرات مثبت به میان آمده‌است؟
- تعییرات ظرف یک سال گذشته در ازبکستان
فریدم هاوس، یک نهاد ناظر از حقوق بشر مستقر در امریکا می‌گوید، در یک سال گذشته، شوکت میرضیایف برای آزادی‌های جامعه ۳۰ میلیونی ازبکستان، گام‌های را برداشته‌است.
ضمیره شکور ادیتور بخش ازبکی رادیو آزادی/ اروپای آزاد با تأیید این نکته می‌گوید، به مردم ازبکستان اجازه داده شده‌است که در مورد نگرانی‌ها، عدم رضایت، نا امیدی‌ها، بی‌عدالتی در سیستم قضایی و سایر موضوعات صحبت کنند.
ضمیره شکور می‌گوید، این موضوعات در اعلامیه‌های رئیس جمهور نیز انعکاس یافته‌اند.
وی گفت:
"محاکم و سارنوالی‌ها کاملاً فاسد اند، اگر اعتماد سازی نشود به هیچ جایی نخواهیم رسید. وی در مورد نارضایتی اقتصادی مردم، بی‌کاری و این‌که میلیون‌ها تن به روسیه برای کار رفته‌اند، صحبت می‌کند. این مسئله به مردم جرأت می‌دهد تا در مورد آن صحبت کنند، به‌شمول مطبوعات محلی که توسط رژیم و مقامات گذشته به شدت سانسور می‌شدند."
- روابط ازبکستان با کشورهای همسایه‌اش
ازبکستان با کشورهای ترکمنستان، افغانستان، تاجکستان، قزاقستان و قرغرستان هم‌سرحد است و در جریان زمامداری اسلام کریموف، روابط ازبکستان با همه کشورهای آسیای میانه به پیمانه‌های متفاوت با تنش‌های به همراه بود.
اینک با گذشت حدود یک‌سال به عقیدۀ کارشناسان روابط ازبکستان با همۀ این کشورها نسبتاً بهبود یافته‌است.
شاکر کارگر نمایندۀ خاص رئیس جمهور افغانستان در امور کشورهای مشترک‌المنافع می‌گوید، در جریان یک‌سال گذشته در سیاست‌های افغانستان و ازبکستان تغییرات فاحش به میان آمده، صفحۀ تازه از مناسبات در عرصه‌های مختلف باز شده‌اند.
آقای کارگر با اشاره به مسافرت هیئت‌های این دو کشور در سال که گذشت، در صحبت با رادیو آزادی گفت:
"برای نخستین بار یک هیئت بلند پایه ازبکستان به ریاست عبدالعزیز کاملوف به کابل آمد و یک نقشه راه ۵۲ ماده‌ای بین وزرای خارجۀ ازبکستان و افغانستان به امضا رسید. بعد هم وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی افغانستان سفرهای به آن کشور داشتند و رئیس جمهور افغانستان دوبار به ازبکستان سفر کرد."
ساجده میرزا مسئول بخش تاجکی رادیو آزادی/ اروپای آزاد نیز تأیید می‌کند که با به قدرت رسیدن شوکت میرضیایف گرمی در روابط ازبکستان با آسیای میانه احساس می‌شود.
ساجده میرزا می‌گوید:
"البته در مقایسه با سه کشور آسیای مرکزی ترکمنستان، قزاقستان و قرغزستان، روابط با تاجکستان به آن اندازه بارز به نظر نمی‌رسد، چون مشکل بین ازبکستان و تاجکستان، مشکل آب، در طول ۲۵ سال اخیر مشکل خیلی عمده بود و جلوگیری از برنامه‌های بنیادی نیروگاه‌های آبی و برقی، راغون منظور من است، یک بخش سیاست دولت ازبکستان بود و این را نمی‌توان به آسانی زدود."
فرخ یوسفی مسئول بخش ترکمنی رادیو آزادی/ رادیو اروپای آزاد می‌گوید، با آن‌که در گذشته نیز روابط ازبکستان با ترکمنستان زیاد با تنش‌ها مواجه نبود، اما وی تعدد سفرهای میرضیایف را به ترکمنستان غیر قابل انتظار خوانده می‌گوید:
"نخستین مسافرت رسمی خارجی میرضیایف به ترکمنستان بود و در جریان یک‌سال وی سه بار به ترکمنستان سفر کرد، چیزی که در دوران اسلام کریموف نمی‌شد انتظار آن را داشت. آن‌ها برنامه‌های مشترک زیاد را در عرصه سکتور انرژی اعلان کردند."
وینیرا جمعتایوا مسئول بخش قرغزی رادیو آزادی/ رادیو اروپای آزاد نیز می‌گوید، با به قدرت رسیدن میرضیایف در ازبکستان روابط آن‌کشور با قرغزستان بطور بنیادی بهبود یافته‌است.
رؤسای جمهور هر دو کشور مسافرت‌های متقابل را به پایتخت‌های یک‌دیگر انجام دادند.
وینیرا جمعتایوا با اشاره به حل تنش‌های موجود سرحدی بین قرغزستان و ازبکستان می‌گوید:
"۸۵ درصد مشکلات سرحد ۱۴۰۰ کیلومتری بین دو کشور حل شده‌است. با آن‌که در مورد جزئیات آن معلومات در دست نیست، اما در مورد ۸۵ درصد آن توافق شده‌است. هر دو رئیس جمهور وعده کرده‌اند که تا آغاز سال ۲۰۱۸ میلادی، ۱۵ درصد باقی ماندۀ آن نیز حل خواهد شد."
به‌گفتۀ وینیرا جمعتایوا، پیشرفت در حل مسایل سرحدی که برخی کارشناسان آن را منازعۀ منجمد می‌خواندند، حیرت‌انگیز به نظر می‌رسد.
عالم بقاش ادیتور بخش قزاقستان رادیو آزادی/ رادیو اروپای آزاد می‌گوید، ملاقات بین اسلام کریموف و نور سلطان نظربایف خیلی نادر بود و آن‌ها رقبای منطقوی هم به شمار می‌رفتند، اما اینک در جریان یک سال نور سطان نظر بایف و شوکت میرضیایف پنج بار با هم ملاقات کرده‌اند.
وی می‌گوید:
"از ماه جنوری تا اکنون حجم تجارت بین دو کشور ۳۵ درصد افزایش یافته‌است، رؤسای جمهور دو کشور دو (نقشه راه) خیلی مهم را در مورد آبرسانی و تأسیسات زیر بنایی سرحدی امضا کردند. همچنان آن‌ها قراردادهای مهم نظامی، تجارتی و اقتصادی را امضا کردند. قزاقستان ابراز آمادگی کرده‌است که تا یک میلیون تُن نفت را برای ازبکستان فراهم کند."
اما به عقیدۀ برخی‌ها تلاش‌های شوکت میرضیایف برای تغییر در ازبکستان سطحی بوده، تهداب رژیم گذشته را تغییر نداده‌است.
ضمیره شکور ادیتور بخش ازبکی رادیو آزادی/ رادیو اروپای آزاد نیز با تأیید این نکته می‌گوید، این تغییرات بیشتر در کاهش فشارها و این‌که چگونه هراس موجود در جامعه اندکی کاهش یافته‌است، دیده می‌شود.
فریدم هاوس یک نهاد ناظر از حقوق بشر مستقر در امریکا نیز با ابراز تردید می‌گوید، برخی آزادی‌ها مانند دادن اجازه به رسانه‌ها، برای این نبوده‌است که آن‌ها روی مسایل دوران قدرت اسلام کریموف انتقاد کنند، بلکه به‌خاطر آنست تا حاکمیت شوکت میرضیایف تقویت شود.
آرش همایون
