بدخشان از نگاه استراتیژیک در چهارراهی مسیر مهاجرتها و تجارت در قسمت شمال‌شرق افغانستان قرار داشته و از زمانهای خیلی دور میان مناطق درونی آسیای میانه نقطه اتصال بوده و از نگاه منابع طبیعی و ثروت‌های زیر زمینی خیلی غنی است.
سيد حسين نهيب آمر هنر و فرهنگ رياست اطلاعات و فرهنگ بدخشان در گفت‌وگو با رادیو آزادی گفت که در اين ولايت ۲۲ آبدۀ تاريخی از سوى وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور تثبيت و ثبت گرديده‌است که قدمت آن نزدیک به ۵۰۰ سال می‌رسد، که از جمله پنج آبدۀ آن در شهر فيض آباد و متباقى در ولسوالىهاى دور دست قرار دارند.
آقای نهيب گفت که مرقد حکيم ناصر خسرو بلخی و مدرسه ملا برات در ولسوالى يمگان، آرامگاه ميرياربيک در ناحيه چهارم شهر فيض آباد، يک حمام قديمی در شهر کهنه فيض آباد و هم‌چنین ۱۱ دکان قديمی در شهر کهنه فيض آباد، از طرف بنياد کلتورى آغاخان ترمیم و بازسازى شده‌اند.
وی گفت:
"در قسمت ترمیمات آبده‌های تاریخی از سوی ریاست اطلاعات و فرهنگ به همکاری بنیاد کلتوری آغاخان اقداماتی صورت گرفته، بنابر تفاهم نامه‌ای که با ریاست محترم آبدات داشتند آرامگاهِ حکیم ناصر خسرو بلخی را در ولسوالی یُمگان ترمیم کرده‌اند و بعداً آرامگاه میریاری بیک که به یکی از عمرای محلی قرن ۱۸- ۱۹ بدخشان معروف بوده در شهر فیض آباد ترمیم شده و همین قسم چندین آبدۀ دیگر را نیز ترمیم و بازسازی کرده‌اند."
نام‌بُرده افزود، سروى پل خشتی که در سابق شهرکهنه را با شهر نو وصل مى‌نمود نيز از طرف بنياد کلتوری آغا خان صورت گرفته و در آيندۀ نزديک کار بازسازی آن شروع میشود.
بر بنیاد گفتۀ‌های وی، بیشتر آبدۀ‌های تاریخی بیرون از شهر فیض آباد موقعیت داشته و به آن‌جا رفتن و از آن آگاهی یافتن نیاز به وسایل و امکانات دارد.
موصوف هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چنان در بدخشان از ۵۷ منار تاریخی، ویرانه‌های ولسوالی‌های بهارک، اشکاشم و توپ‌خانه ولسوالی زیباک نیز نام بُرد:
" آبدات دیگر را که بسیار مهم برای ترمیم می‌دانیم پُل خشتی شهر فیض آباد است و در این مورد ما با بنیاد کلتوری آغا خان گفت‌وگو و تفاهم کرده‌ایم و تأکید ما به این بود که این بنا یک قدمت خیلی درینه و بسیار پُر افتخار در میراث‌های بدخشان دارد باید ترمیم شود و آن‌ها به ما وعده دادند که این پُل را بازسازی و ترمیم می‌کنند."
آقای نهیب از نهادهاى مسئول می‌خواهد تا در قسمت ترمیم و بازسازی و نگهداری آبده‌های تاريخی و نقاط باستانی این ولایت، با رياست اطلاعات و فرهنگ بدخشان همکارى نمايند.
از سوی هم محمد شریف شایق یک‌تن از فرهنگیان بدخشان به رادیو آزادی گفت که برخی از آبده‌های تاریخی در این ولایت از سوی بنياد کلتورى آغاخان ترميم و بازسازى شده، اما هنوز برخی از آبده‌های تاریخی در بدخشان با خطر از بین رفتن مواجه هستند.
وی افزود:
"در خصوص ترمیم آبدات تاریخی تا یک اندازه از سوی بنیاد کلتوری آغا خان کارها صورت گرفته‌است به هدف احیای آبده‌های تاریخی، اما چون بدخشان یک ولایت کوهستانی است و راه‌های دشوار گذر دارد و بعضی از آثار تاریخی در برخی از ولسوالی‌ها مثل کران و مُنجان، واخان و دروازها این‌جا با دلایل نا امنی به معرض خطر از بین رفتن هستند، اداره اطلاعات و فرهنگ بدخشان امکانات این را ندارد که برود آثار تاریخیرا در ساحت دور دست بازسازی و از بین رفتن آن جلوگیری کند و در این مورد نگرانی وجود دارد."
آقای شایق نیز از دولت و نهادهای مسئول می‌خواهد که به وضعیت آبده‌های تاریخی و ساحات باستانی در بدخشان توجه بیشتر نمایند.
با این حال برخی از باشندگان بدخشان می‌گویند که آبدۀ‌های تاریخی هویت ملی کشور شمرده می‌شوند و باید دولت به حفظ آثار و آبده‌های تاریخی در کشور توجه بیشتر نماید.
بدخشان دارای کوه‌های بلند و درياهاى خروشان است، کوه‌های مهم این ولایت خواجه محمد، هزارچشمه و سفید خرس نام دارند و افزون بر آن بلند‌ترین قُله کوه‌های هندوکش در آن‌جا بنام نوشاخ ياد می‌شوند و هم‌چنین کوه پامیر که به نام بام دنیا شهرت دارد در ولسوالى واخان و در سرحد چين واقع است و علاوه بر آن این ولایت با کشورهای چین، پاکستان و تاجکستان نیز سرحد دارد.
اجمل آرین، بدخشان
