بیست و چهار سال پیش گروه طالبان امارات اسلامی را در افغانستان اعلام کردند.
در سال ۱۳۷۳ خورشیدی زمانی که جنگ‌های داخلی در افغانستان شدت گرفت، طالبان از ولایت جنوبی کندهار حضور پیدا کردند و در همین سال در ۱۸ میزان ولسوالی سپین بولدک را تصرف کردند.
باشندگان کندهار هنوز هم ظهور گروه طالبان را به یاد دارند. عبدالوهاب پیشرفت سریع طالبان را به یاد می‌آورد: "از طرف بولدک آمدند و در شهر بودند. کارهای نادرست می‌کردند. پوسته‌ها را هرچه داشتند، همه را خلع‌سلاح کردند."
همچنین حاجی امین‌الله می‌گوید طالبان به عنوان شاگردان مدارس دینی به دنبال تأمین امنیت و اجرای شریعت بودند: "آوازه‌هایی بر این بود که طالبان پیدا شده‌اند. چند روز بعد که دیدیم، طالبان آمدند. از سنگسار تا سنزره باغ پول و تا سپین بولدک و شاه‌ولی کوت رفتند."
در ۱۲ عقرب ۱۳۷۵ کندهار به تصرف طالبان درآمد و آنها شورای هشت نفره زیر نام "تحریک اسلامی" به رهبری ملا عمر ایجاد کردند.
طالبان در مدت کمی پی‌هم ولایات هلمند، زابل، غزنی میدان‌وردک، لوگر، پکتیا، پکتیکا و خوست را تصرف کردند و تا دروازه کابل رسیدند، اما با مقاومت حکومت برهان‌الدین ربانی مواجه شدند.
دو سال بعد از تصرف ولایت‌های ننگرهار، کنر و لغمان در ۵ میزان ۱۳۷۵ وارد کابل شدند، درست حدود یک ماه بعد ملا محمد عمر رهبر طالبان رژیم امارت اسلامی را در افغانستان اعلام کرد.
طالبان چرا و بر اساس چه نیازی دولت را به امارت تبدیل کردند؟
مولوی قلم الدین رهبر فعلی حرکت انقلاب اسلامی و وزیر امر به معروف و نهی از منکر رژیم طالبان می‌گوید حدود شرعی در دولت جاری نمی‌شد، پس به همین دلیل طالبان دولت را به امارت تبدیل کردند.
او می‌افزاید: "نظامی‌های اسلامی که در جهان آمدند، اساس آن امارت بود. تمام حدود شرعی در امارت جاری شد. بدون امارت، در دیگر حکومت‌ها حدود عملی نشده است."
طالبان در زمان حاکمیت خود قوانین سخت اسلامی را وضع کردند. بر آموزش دختران تا ساز و سرود، سینما، مطبوعات و به ویژه تلویزیون قیود وضع کردند. مردان را مجبور کردند ریش بگذارند، زنان بدون چادری و محرم نمی‌توانستند از خانه بیرون شوند. طالبان با جاری کردن حدود، بعضی را به اتهام قتل اعدام و دست برخی را به اتهام دزدی قطع کردند.
افغانستان در طول تاریخ خود شاهد تغییر ساختار نظام‌ها و نام‌های گوناگون بود.
در سال ۱۳۴۲ محمد ظاهر شاه پادشاه پیشین افغانستان نظام شاهی مطلقه را به نظام شاهی مشروطه مبدل کرد. ده سال بعد محمد داوود با کودتای سفید نظام شاهی مشروطه را به نظام جمهموری تغییر داد. پس از آن هر گروهی که به قدرت رسید، نظام را نیز به خواست خود تبدیل کرد.
حال پرسش این جا است که چه کسانی قدرت و صلاحیت تغییر نظام را دارند؟
کبیر رنجبر، کارشناس مسایل حقوقی می‌گوید: "هر گروه جنگی که به زور به قدرت برسد و به نام‌ها دولت را تغییر بدهد، این یک عمل غیر قانونی و غیر مشروع است، تغییر دادن نظام به خواست خود (دولت به امارت) حتی بغاوت است."
محمد اسماعیل یکی از فرماندهان پیشین جهادی و مخالف طالبان می‌گوید که این گروه علیه دولت اسلامی افغانستان که جامعه جهانی آن را به رسمیت شناخته بود، "بغاوت" کرد: "در افغانستان به رهبری استاد برهان‌الدین ربانی نظام اسلامی برحال موجود بود، آنها خلاف دولت می‌جنگیدن، پس از همین لحاظ جنگ آنها مشروع نبود."
مطابق برخی گزارش‌ها، طالبان در چهار سال حاکمیت خود زمینه فعالیت شبکه القاعده، گروه‌های تندرو پاکستانی، بعضی شبکه‌های عربی، آسیای میانه و به شماری از جنگجویان دیگر کشورها زمینه آموزش حملات تروریستی را در افغانستان فراهم کردند.
بعد از حملات مرگبار ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ شبکه القاعده به امریکا، ایالات متحده و متحدانش امارت اسلامی طالبان را به اتهام حمایت از شبکه القاعده مورد حمله قرار دادند که در نتیجه سبب فروپاشی آن شد.
در چند سال گذشته، گروه طالبان دوباره منسجم شده و حملات گسترده را علیه دولت افغانستان و حامیان بین‌المللی آن به راه انداخته است.
بعد از ۱۹ سال جنگ در ماه فبروری سالجاری میلادی امریکا بعد از مذاکرات طولانی با گروه طالبان توافق‌نامه آوردن صلح به افغانستان را امضا کرد. به اساس این توافق‌نامه، نیروهای امریکایی از افغانستان بیرون خواهند شد. در توافق‌نامه اصطلاح "امارت اسلامی" با این قید ذکر شده که امریکا این گروه را به عنوان "امارت اسلامی" به رسمیت نمی‌شناسد.
به دنبال امضای توافق‌نامه امریکا با طالبان، زمینه گفت‌وگوی مستقیم نمایندگان طالبان و دولت افغانستان فراهم شد. حالا بیش از دو ماه است که گروه‌های تماس دو طرف در قطر مشغول گفت‌وگو اند، اما پیشرفتی در گفت‌وگوهای آنها دیده نمی‌شود.
با آن که هنوز هم گفت‌وگو بر سر موضوع‌های اصلی آغاز نشده، اما دیده می‌شود که "جمهوریت" و "امارت" دو نکته عمده اختلافی بین آنها است.
دولت افغانستان اصطلاح امارت را اندیشه یک گروه کوچک دانسته و تاکید می‌کند که واژه امارت هیچگاه محور قابل بحث گفت‌وگوهای صلح نیست.
صدیق صدیقی سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان گفت: "صلاحیت‌هایی به تیم مذاکره‌کننده افغانستان داده شده که مذاکره کنند. در آن به گونه کامل کلمه امارت منتفی است و هیچ بر سر آن بحث نمی‌کنیم. موقف و خواست افغان‌ها نظام اسلامی است، که نظام فعلی هم نظام اسلامی است."
اما در عین حال، طالبان ساختار نظام آینده را وابسته به بحث‌های تیم‌های مذاکره‌کننده می‌دانند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه بر اجرای شریعت در نظام اسلامی تاکید می‌کند: "در جامعه اسلامی حاکمیت نظام و استحکام شریعت بسیار مهم است. عنوان، نام، لوحه و غیره این همه مواردی است که بالایش بحث شده می‌تواند. تیم‌های مذاکره‌کننده نشسته‌اند و بر سر این بحث می‌کنند که برای آینده چه مناسب است، اما هدف ما نافذ کردن شریعت است."
با گذشت ۲۴ سال از امارت اسلامی طالبان این گروه از آغاز گفتگوهای صلح بر تشکیل چنین نظامی تاکید دارند. ولی دیگر جناح‌های سیاسی به شدت مخالف بازگشت امارت هستند.
