محمد محب ۵۳ ساله یکی از هزاران روستا نشینی است که برای نخستین بار خواندن و نوشتن بلد می‌شود.
او از راه اندازی برنامه آموزشی در زادگاهش روستای جنگلک ولسوالی شیخ علی ولایت پروان در شمال پایتخت کابل خرسند است.
از محمد محب پرسیدم که چرا خواندن و نوشتن بلد نیست. پاسخش این است:
"در دوران ما، مردم زیاد به مکتب علاقه نداشتند. چون در آن زمان دولت هم در این منطقه توجه نداشت. در ضمن مکتب هم چهار ساعت پیاده روی داشت. پل نداشتیم که از دریا گذر کنیم. باید از آب دریا عبور می کردیم تا به مکتب برسیم. مردم می ترسیدند، چون در آن وقت آب دریا زیاد بود. به همین خاطر مردم آن زمان به مکتب رفتن اولاد‌های‌شان علاقه نداشتند."
صندوق کودکان ملل متحد، "یونیسف" کار برنامه آموزشی شش ماهه زیر نام «مکتب تسریعی» را با هزینه ۱۵۰ هزار دالر امریکایی در ولسوالی‌های شیخ علی، سرخ پارسا، سیاگرد، شینواری و بگرام در ولایت پروان آغاز کرده و حدود ۹۰۰۰ شاگرد در سن‌های مختلف از پانزده تا پنجاه ساله، از اوایل ماه حمل امسال در صنف‌های درسی حضور یافته اند و از این برنامه سواد می آموزند. این برنامه برای ۹ ماه ادامه می‌یابد.
محمد ادریس انوری معاون والی حکومت طالبان در پروان است.
او در مورد این برنامه یونیسف به رادیو آزادی بیشتر می‌گوید:
"صنف‌های سواد آموزی و صنف‌های تسریعی‌ای است که در ولسوالی‌های مختلف به تعداد سه صد صنف از طرف یونیسف، صنوف به اعتبار نفوس در هر ولسوالی تقسیم خواهد شد که از صنف اول الی صنف شش از طبقه ذکور و اناث شاگردان تعداد شصت صنف برای افراد بزرگ سال است و ما همراه این‌ها همکار هستیم."
مقام‌های محلی می‌گویند که بیش از سه صد نفر در این برنامه آموزشی شامل کار می‌شوند که اکثرشان به حیث معلم در این برنامه انتخاب شده اند.
مسئولان می‌گویند که تا حالا ۸۳ معلم به شمول ۵۱ نفر زن شامل کار شده اند.
اسدالله در روستای اشتر شهر ولسوالی شینواری ولایت پروان به تازگی در بدل دریافت صد دالر حقوق ماهانه به حیث معلم گماشته شده است:
"طبیعی است که بیکاری بسیار مشکل است که باعث فقر در زندگی می‌شود و پلان زندگی را از بین می برد. حالا که به حیث استاد در موسسه یونیسف گماشته شده‌ام می‌توانم به هدف‌های خود برسم و به آینده امیدوار شده ام."
در برنامه سواد آموزی یونیسف در ولایت پروان، مضامین مکتب تنها تا صنف ششم برای زنان و دختران محلی در نظر گرفته شده است. طالبان به دانش آموزان دختر بالاتر از صنف ششم اجازه مکتب رفتن نداده اند. زنان از آموزش‌های عالی و نیز بسیاری از مشاغل از جمله کار با موسسه‌های غیردولتی داخلی و خارجی هم منع شده اند.
با این همه ممنوعیت و محدودیت بر عرصه‌های مختلف زندگی زنان از سوی طالبان، فرشته کریمی ۲۲ ساله باشنده ولسوالی شیخ علی خرسند است که برای نخستین بار در زندگی‌اش فرصت درس خواندن برایش میسر شده. اما او از حکومت طالبان می‌خواهد که به دختران بالاتر از صنف ششم هم اجازه درس خواندن بدهد:
"من می‌روم تا درس بخوانم و یاد بگیرم خواندن و نوشتن را و در چند سال اخیر که من نتوانستم درس بخوانم مشکلات اقتصادی داشتم به این خاطر نتوانستم که درس بخوانم و علم بیاموزم. وقتی که من یک آدم تحصیل کرده را می‌بینم بسیار رنج می‌برم. من می‌خواهم که درس بخوانم تا خواندن و نوشتن را یاد بگیرم. خواست من از حکومت امارت اسلامی این است که لطفاً مانع تحصیل دختران نشوید."
به اساس یک گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۱، در افغانستان فاصله باسوادی بین مردان و زنان زیاد است. در گزارش میزان باسوادی در مردان بیش از ۵۲ درصد و در زنان بیش از ۲۲ درصد نشان داده شده است.
کارشناسان امور اجتماعی به این باورند که پایین بودن سطح سواد به معنای پایین بودن سطح عاید مخصوصاً برای زنان است.
