۱۸ دسامبر، روز جهانی مهاجران در حالی فرا رسیده است که هنوز هم میلیون‌ها افغان در سراسر جهان از جمله ایران، پاکستان و ترکیه مهاجر هستند که از این میان بیشترشان شب‌ها و روزهای دشواری را سپری می‌کنند.
برخی از مهاجرین افغان در کشورهای همسایه می‌گویند، با متقبل شدن مشکلات و خطرات زیاد از راه‌های قاچاق خود را به این کشورها رسانده اند، اما در این کشورها هم زندگی آرام ندارند.
ذبیر یکی از آنان که دو سال قبل به دلیل نبود کار و مشکلات اقتصادی همراه با خانواده‌اش به ایران رفته است، به رادیو آزادی گفت:
"ما از راه قاچاق به ایران آمدیم، چندین بار با مرگ روبه‌رو شدیم، اینجا برای ما برگۀ شناسایی نمی‌دهند، خودم دو سال می‌شود که در خانه قید هستم، برای کار رفته نمی‌توانم، بدون کارت بانکی برای ما نان نمی‌دهد با بسیار مشکل روبه‌رو هستیم."
عبدالاحد دادگر، یکی دیگر از مهاجرین افغان در ایران حکایت مشابهی دارد:
"اینجا در ایران هموطنان ما به شمول خود ما با هزاران مشکل روبه‌رو هستیم که آزاد گشت‌وگذار کرده نمی‌توانیم و کار کرده نمی‌توانیم، در این اواخر ایران هم مردم ما را رد مرز می‌کنند، نبود کار، بی‌توجهی سازمان ملل متحد در بخش مهاجرین از دیگر مشکلات ما است که هیچ همکاری با مهاجرین نمی‌کنند."
اما امیر عبداللهیان وزیر خارجۀ ایران هفتۀ گذشته در سخنانی در نشست مجمع جهانی پناهندگان در ژنو که متن آن از سوی وزارت خارجۀ ایران نشر شد، تأکید کرده که مسئله مهاجران افغانستانی بدون بازگشت به کشورشان حل نمی‌شود.
او مدعی شده که با این وجود ایران برای مهاجرین افغان سهولت‌های زیادی را فراهم کرده است.
در کنار ایران شمار زیادی از مهاجرین افغان در پاکستان نیز با مشکلات زیادی از جمله خطر اخراج مواجه هستند و برخی از آنان می‌گویند که شب‌ها و روزهای دشواری را سپری می‌کنند.
یاسمین، یکی از آنان مدعی است که به دلیل تهدیدات امنیتی افغانستان را ترک کرده و حالا هم در یک وضعیت بد و بدون امکانات در پاکستان زندگی می‌کند.
او بخشی از داستان زندگی‌اش در پاکستان را به رادیو آزادی چنین حکایت کرد:
"بسیار روزهای سخت را سپری می‌کنیم، خودم مریض استم، به یک مشکل روحی دچار شدیم، ما در این کشور که آمدیم ولی آزادانه در بیرون گشت و گذار نمی‌توانیم، توان پرداخت کرایۀ خانه را ندارم، حتی یک بجۀ شب آمدن دروازه را تک تک کردند، مرا گفتن شما حق ندارید دیگر در این خانه باشید من رنج می‌بردم که با کودکانم چه رقم در هوای سرد در بیرون زندگی کنم."
همانند یاسمین شمار زیادی از مهاجرین افغان در پاکستان بارها از مشکلات‌شان به رادیو آزادی روایت کردند و گفتند که بیشتر از سوی پولیس این کشور مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند.
موردهایی که از سوی برخی سازمان‌های امور مهاجرین و منیزه کاکر، وکیل مدافع زندانیان افغان در شهر پاکستان تأیید شده است.
منیزه کاکر بارها از زندانی کردن و برخورد نامناسب پولیس پاکستان با مهاجرین و پناهجویان افغان ابراز نگرانی کرده وخواهان رسیدگی به مشکلات آنان شده بود.
برخورد پولیس و حکومت پاکستان با پناهجویان افغان از جمله اخراج مهاجرین فاقد اسناد بارها سبب نگرانی جامعۀ جهانی و نهادهای حامی حقوق بشری شده و آنان خواستار برخورد درست با افغان‌ها شدند.
از این میان ریچارد بنیت، گزارشگر ویژۀ سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر افغانستان از برخورد پاکستان با مهاجرین افغان ابراز نگرانی کرده و از پاکستان خواسته که برای میزبانی از آنان به حمایت حیاتی خود ادامه بدهد.
اما با وجود همه واکنش‌ها پاکستان و ایران روند اخراج مهاجرین فاقد اسناد افغان را شدت بخشیده اند.
یکی از نظامیان پیشین در حکومت جمهوری مخلوع از جمله کسانیست که بخاطر ترس از تهدیدات به ایران رفته بود، اما تازه به گونه جبری اخراج شده و به افغانستان فرستاده شده است.
او که به دلیل تهدیدات امنیتی نخواست نامش را در گزارش بگیریم، به رادیو آزادی گفت:
"پاسپورت‌ام هم در سفارت افغانستان ماند طی مراحل قانونی‌اش را اجرا کرده بودم تا چند روز آن را برایم تسلیم می‌داد که بدبختانه رد مرز شدم و فعلاً در افغانستان هستم، پاسپورت هم در تهران مانده، یک ماه معاش من هم سر صاحب کار ماند، دست خالی مفلس برگشتم، اکثر وقت در خانه می‌باشم، در بیرون احساس خطر می‌کنم و تشویش دارم."
او که در حال حاضر بیکار است، می‌گوید، روزهای سرد زمستان نزدیک شده و به دلیل مشکلات شدید اقتصادی شب‌ها و روزهای دشواری را با فرزندانش سپری می‌کند.
حکومت پاکستان در اول نوامبر روند اخراج مهاجرین فاقد اسناد از جمله بیش از ۱.۷ میلیون افغان را آغاز کرد که هنوز هم این روند از طریق گذرگاه‌های مختلف از جمله تورخم و سپین‌بولدک ادامه دارد.
تیمورشاه، یکی از این مهاجرین که به گونۀ اجباری از پاکستان اخراج شده و اکنون در افغانستان زندگی می‌کند، می‌گوید، با مشکلات زیادی روبه‌رو است و نیاز به کمک دارد:
"ما بیش از چهل روز می‌شود که از پاکستان برگشتیم، همرای ما شش فامیل است، تنها روز اول که با ما کمک شد دیگر هیچ کمک نشده است، به مشکل زندگی می‌کنیم، کودکان من همه مریض هستند، نه خانه داریم نه زمین نه خیمه بسیار به مشکل هستیم."
ازعبدالمطلب حقانی، سخنگوی وزارت مهاجرین وعودت کنندگان حکومت طالبان درمورد رقم آمار مهاجرین برگشت کننده و چگونگی کمک رسانی با آنها پرسیدیم، اما به پرسش‌های ما پاسخ نداد.
هر چند حکومت طالبان کمیته‌های مختلف را برای رسیدگی به روند بازگشت مهاجرین اخراج شده از کشورهای همسایه از جمله پاکستان اختصاص داده و مدعی است که با دیگر سازمان‌های بین‌المللی به این برگشتی‌ها کمک ارائه می‌کند، اما شمار زیادی از آنان بارها به رادیو آزادی گفتند که کمک‌های انجام شده خیلی ناچیز است و دوامدار نیست.
چندین دهه جنگ، فقر، بیکاری و نبود امکانات درست زندگی از دلایل اصلی مهاجرت افغان‌ها در چند دهۀ اخیر به شمار می‌رود که شماری از آنان به کشورهای اروپایی، امریکا، کانادا و دیگر کشورهای توسعه‌یافته می‌رروند تا زندگی بهتر‌ی را آغاز کنند، اما میلیون‌ها تن دیگرشان در کشورهای منطقه از جمله ایران و پاکستان دچار مشکلات مختلف هستند.
بر اساس گزارش اخیر کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهندگان (یو ان اچ سی آر)، آمار مهاجرین افغان در سال ۲۰۲۳ به ۸.۲ میلیون تن در ۱۰۳ کشور رسیده است.
گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت (آی او ام) هم که در اواسط ماه جوزای امسال منتشر شد، نشان می‌دهد که تنها در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ حدود ۳.۶ میلیون افغان به کشورهای مختلف مهاجر شده اند.
بیشتر افغانانی که پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در آگست ۲۰۲۱ مهاجر شده اند، دلیل مهاجرت‌شان را تهدیدات امنیتی، بیکاری و مشکلات اقتصادی عنوان کرده اند.
۱۸ دسامبر در سال ۲۰۰۰ از سوی سازمان ملل متحد برای جلب توجه به اهمیت مهاجران و سهم ارزشمند آنها در توسعۀ پایدار و تضمین احترام به حقوق بشری آنها به عنوان روز جهانی مهاجران نامگذاری شده است.
انتونیو گوترش، سرمنشی ملل متحد در پیامی به این مناسبت گفته که آنان بر نیاز فوری به مدیریت مهاجرت ایمن که ریشه در همبستگی، مشارکت و احترام به حقوق بشر دارد تأکید می‌کنند.
شعار سال ۲۰۲۳ ملل متحد برای این روز "امروز اقدام کنید" است.
