شماری از دانش آموزان مکاتب از ولایت‌های مختلف افغانستان می‌گویند که در امتحان« امارت شناسی» حکومت طالبان در مورد موضوعاتی از جمله چگونگی شکل گیری رهبری نظام طالبان، تاریخ آغاز فعالیت آنان، اهداف، و تاریخچه حکومت طالبان از آن پرسیده شده است.
این دانش آموزان ادعا میکنند که مطالعه کتاب «امارت شناسی» طالبان و شرکت در امتحان آن به گونه اجباری تطبیق می‌شود.
آنان می‌گویند که امتحان امارت شناسی از سوی طالبان در حالی اخذ می‌شود که کمبود کتب درسی و معلمان مسلکی از چالش‌های اساسی در مکاتب شان است.
به گفته شماری از دانش آموزان، محتوای کتاب «امارت شناسی» که ماه‌ها قبل از سوی حکومت طالبان به مراکز آموزشی توزیع شده بیشتر به تاریخچه، رهبران، اهداف و عقاید طالبان تمرکز دارد.
ریاست‌های معارف و اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در این مدت در بیشتر ولایت‌های افغانستان امتحان امارت شناسی را همزمان از صد‌ها تن اخذ کرده و برای شماری از افرادی که آن را موفقانه سپری میکنند، جوایز نقدی و غیر نقدی نیز اعطا میکنند.
یک دانش آموزان دیگر در ولایت بلخ نیز ادعا میکند که امتحان امارت شناسی در روند درسی روز مره آنان مشکلاتی را به وجود آورده است.
او که نخواست نام‌اش در گزارش ذکر شود به رادیو آزادی گفت.
«مکتب ما یک روز رخصت بود و ما دلیل رخصتی را پرسان کدیم گفتن از معلم‌ها امتحان امارت شناسی می‌گیریم در مسجد روضه مبارک و شاید در آینده از ما شاگردان هم امتحان امارت شناسی گرفته شود.»
طالبان هدف از توزیع این کتاب و شرکت در امتحان
امارت شناسی را آگاهی دادن به جوانان از کارکردهای طالبان و تغییر ذهنیت آنان بیان کرده اند.
محمد شریف عثمانی رئیس معارف طالبان در ولایت بلخ که به تازه گی در جریان یک آزمون امارت شناسی صحبت می‌کرد و این سخنان اش از طریق تلویزیون ملی بلخ در کنترل طالبان نشر شده چنین گفته است.
"ما باید افکار محصلین را جور کنیم و فکر‌های خوده هم بسازیم و ذهن‌های شاگردان و محصلین خود را هم جور کنیم."
پیامد تطبیق اجباری این گونه مسایل در جامعه چه بوده می‌تواند ؟
شفیق الله شفیق فعال حق آموزش و استاد پوهنتون به رادیو آزادی گفت چنین موارد می تواند تنوع فکری یک جامعه را از بین ببرد.
«من فکر میکنم پیامد برگزاری این گونه آزمون‌ها برای یک جامعه اول نادیده گرفتن تنوع فرهنگی و فکری یک جامعه است، که یک جامعه را از تنوع فکری و کثرت فرهنگی طالبان خالی میسازد و متلاشی میکند و سر انجام تمام جامعه را میخواهد طالب بسازد.»
تاکنون امتحان امارت شناسی در ولایت‌های کابل، پنجشیر، دایکندی، بامیان، بغلان، جوزجان، غزنی، پروان، تخار، لوگر، قندهار، خوست، غور، و پکتیا و برخی دیگر از ولایت‌ها از اقشار مختلف جامعه اخذ شده است.
تلویزیون ملی بغلان و غزنی تحت اداره طالبان اخیرا در گزارش‌های از برگزاری امتحان امارت شناسی در زندان‌های این ولایت‌ها خبر داده گفته اند که حدود ۳۰۰ زندانی در این ولایت‌ها این امتحان را سپری کرده اند.
گفتی است که آزمون امارت شناسی از سوی حکومت طالبان در ولایت‌های مختلف افغانستان در حالی برگزار می‌شود که وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان در هفته‌های اخیر برنامه‌ای را جهت جمع آوری کتاب‌هایی که به گفته این وزارت خلاف ارزشی‌های اسلامی و افغانی است از برخی کتاب فروشی‌های شهرکابل و ولایات آغاز کرده که واکنش علاقمندان کتاب و مطالعه را به همراه داشته است.