برخی از رسانه‌های افغانستان در ۲۶ نومبر گزارش دادند که یک هیئت شش‌نفره از چین به قندهار سفر کرد و به نقل از منبعی که نامش فاش نشده گفتند که هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، از دیدار با این هیئت خودداری کرده است.
اما، یک منبع مطلع طالبان، که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، این خبر را تکذیب کرد و به رادیو آزادی گفت که رهبر طالبان هیچ درخواستی برای ملاقات با این هیئت دریافت نکرده است.
او افزود که این هیئت در سفر یک‌روزه خود با ملا شیرین آخند، والی طالبان در قندهار، و برخی مقامات محلی دیگر درباره کمک‌های بشردوستانه چین در حوزه‌های صحت و آموزش گفت‌وگو کرد.
چین گفته است که هدف این سفر تقویت روابط میان دو کشور بوده است.
وزارت امور خارجه چین در ۲۸ نومبر با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که یوشیا یونگ، نماینده ویژه چین در امور افغانستان، در سفر خود به افغانستان با مقامات ارشد طالبان درباره همکاری‌های عملی در حوزه‌های مختلف گفت‌وگوهای عمیقی داشته است. اما این بیانیه جزئیات بیشتری ارائه نکرده است.
حکومت طالبان در بیانیه‌ای گفت که نماینده چین در دیدار با مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی ریاست‌الوزرا، تأکید کرده که چین از موضع افغانستان در نشست‌های بین‌المللی حمایت می‌کند و به گسترش روابط خود با افغانستان علاقه‌مند است.
چرا به تازگی تحرکات چین در افغانستان تحت حاکمیت طالبان افزایش یافته؟
مایکل کوگلمن، رئیس بخش جنوب آسیا در مرکز تحقیقاتی ویلسن در امریکا به رادیو آزادی گفت که چین آماده سرمایه گذاری بالقوه در افغانستان است.
" به نظرم تعامل فزاینده میان مقام های چینی و طالبان را نباید به عنوان انعکاس از تحولات اخیر در ایالات متحده در نتیجه انتخابات در آن کشور دید بل که این بیشتر یک روند مداوم است که برای چندین ماه جریان دارد و نشان می دهد که چین برای دخیل شدن و سرمایه گذاری بالقوه در افغانستان آماده است."
به باور آقای کوگلمن، چین در حال حاضر از وضعیت امنیتی در افغانستان اطمینان یافته و از همینرو به تعامل گسترده تر با طالبان پرداخته است.
چین در افغانستان چه اهدافی دارد؟
رید ستاندیش، خبرنگار رادیو آزادی که در مورد موضوعات مرتبط با چین گزارشدهی می کند، می‌گوید که چین به دلیل نگرانی‌های امنیتی به دنبال روابط نزدیک با طالبان است، اما هنوز به‌طور کامل به این گروه اعتماد نکرده است.
او چنین توضیح می‌دهد:
"چین یک افغانستان مصون و با ثبات می خواهد، بیجینگ افغانستان را به عنوان بخشی از تصویر گسترده تر امنیت منطقه ای در آسیای میانه می بیند که شامل پاکستان و تمامی کشورهایی است که با غرب و جنوب چین، مرز مشترک دارند و اینجا موضوع ایالت سین کیانگ است منطقه که پکینگ در مورد آن نگرانی زیاد دارد. "
...چین یک افغانستان مصون و با ثبات می خواهد، بیجینگ افغانستان را به عنوان بخشی از تصویر گسترده تر امنیت منطقه ای در آسیای میانه می بیند
برخی از ناظران به این باور اند که چین در مورد نگرانی امنیتی اش از جانب افغانستان بزرگنمایی می‌کند.
ستاندیش در این مورد بیشتر می گوید:
"بعضی اوقات چین با انتقاد برخی از آگاهان در گروه های حقوق بشر رو به رو می شود که گویا پکینگ نگرانی های امنیتی را بیش از حد نشان داده و از آن برای سرکوب گروه های مانند اویغورها در سین کیانگ استفاده می کند؛ اما همچنان نگرانی های امنیتی واقعی و مشروع وجود دارد یا حداقل پکینگ این نگرانی ها را مشروع می داند و برای رسیدگی به آنها اقدامات را انجام خواهد داد."
اویغورها اقلیت های مسلمان چینی اند که در منطقه نارام سین کیانگ هم‌مرز با افغانستان زندگی می‌کنند و از سوی چین منبع شورش و ناآرامی خوانده شده اند.
چین نگران عبور شورشیان اویغور میان سین‌کیانگ و افغانستان از طریق گذرگاه واخان است.
براساس گزارش نهادهای حقوق بشری، چین حدود یک میلیون از مسلمانان اویغور را به‌طور اجباری در کمپ‌های بازآموزی نگهداری می‌کند. این نهادها اعلام کرده‌اند که افراد در این کمپ‌ها بدون اتهام مشخصی بازداشت شده و تحت شستشوی مغزی قرار می‌گیرند، از جمله با مجبور شدن به سردادن شعارهای حزب کمونیست چین.
براساس اظهارات مقام‌های چینی، پکینگ این کمپ‌ها را بخشی از تلاش‌ها برای ریشه‌کنی تفکرات جدایی‌طلبانه و افراط‌گرایانه معرفی کرده و مدعی است که در این مراکز مهارت‌های زندگی نیز به افراد آموزش داده می‌شود.
با آنکه طالبان در بسیاری موارد در بارۀ رویداد های مرتبط با مسلمانان در نقاط مختلف جهان ابراز نظر کرده اند اما این گروه هنوز هیچ تبصرۀ در مورد وضعیت ایغور ها در چین و گزارش ها در مورد نقض حقوق آنها از سوی چین نکرده است.
آیا چین طالبان را به رسمیت خواهد شناخت؟
چین روابط نزدیکی با طالبان داشته است و پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، یکی از معدود کشورهایی بود که سفارت خود در کابل را تعطیل نکرد. همچنین، بیجینگ مدیریت سفارت افغانستان در چین را به نمایندگان طالبان واگذار کرد.
یو شیایونگ، نماینده ویژه چین در امور افغانستان، در۲۶ نومبر در مصاحبه‌ای با تلویزیون خصوصی طلوع نیوز، اعلام کرد که چین در حال رایزنی با کشورهای منطقه درباره به رسمیت‌شناسی حکومت سرپرست طالبان در افغانستان است.
او همچنین افزود که تلاش‌های چین منجر به ایجاد اجماع میان کشورها برای تعامل با حکومت طالبان شده است.
اما، ستاندیش این احتمال را بعید می‌داند که چین به‌تنهایی بتواند حکومت طالبان را به رسمیت بشناسد:
"من تعجب خواهم کرد که اگر چین بخواهد یگانه کشوری در جهان باشد که طالبان را به رسمیت بشناسد و این کار را به تنهایی انجام دهد. در عوض من توقع دارم که اگر به این مرحله رسیده شود، چین و برخی از کشورهای دیگر همزمان این کار را انجام خواهند داد، چینی ها در کنار روس ها شاید بتوانند یک بلاک منطقوی را از آسیای میانه و دیگر کشورهای همسایه ایجاد کنند. ممکن است ایران در آن شامل شود و یا کشورهای که بیجینگ با آنها روابط قوی دارد و ممکن به نگرانی های بیجینگ گوش دهند طالبان را به رسمیت خواهند شناخت."
چین روابط نزدیکی با طالبان داشته است و پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، یکی از معدود کشورهایی بود که سفارت خود در کابل را تعطیل نکرد. همچنین، بیجینگ مدیریت سفارت افغانستان در چین را به نمایندگان طالبان واگذار کرد. با این حال، چین هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است.
حکومت طالبان در بیش از سه سال پس از بازگشت به قدرت، بارها تأکید کرده است که روابط با چین بر اساس منافع مشترک اقتصادی بنا شده است. نماینده ویژه چین در امور افغانستان در جریان سفر خود به کابل گفت که تجارت میان کابل و بیجینگ در سال ۲۰۲۳ در مقایسه با سال گذشته، ۱۲۵ درصد رشد داشته است.
محمد بشیر دودیال، کارشناس امور اقتصادی است.
دونالد ترمپ رئیس جمهور منتخب امریکا در قبال چین موقف تند خواهد داشت، چین حضور قوی در افغانستان دارد به خصوص در بخش کنترل مواد معدنی استراتژیک و این چیزی است که در اولویت حکومت فعلی و آینده امریکا هم قرار دارد
او درباره علاقه‌مندی چین به سرمایه‌گذاری در افغانستان تحت حکومت طالبان می‌گوید که بیجینگ از وضعیت فعلی، که هیچ کشوری طالبان را به رسمیت نشناخته است، به عنوان یک فرصت بهره‌برداری می‌کند.
"هنوز هیچ کشوری حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت نشناخته است و چین این را به خود یک فرصت می داند، نه در به رسمیت شناختن طالبان عجله دارد و نه هم اقدام عملی در این راستا کرده است."
دودیال بیشتر می گوید: "اما چین تمایل نشان می‌دهد و در اعلامیه های خود به طالبان خوشبینی و امیدواری می‌دهد تا طالبان را آزرده نسازد و به خود فرصت هم ایجاد می کند تا در مورد منابع خام افغانستان هرچه بیشتر مطالعه کند و چین می‌داند که منابع خام افغانستان فعلا بی‌صاحب است و از این فرصت استفاده اعظمی می کند تا بیشتر بداند و به نفع خود استفاده کند."
رقابت بین چین و امریکا
سفر هیئت چینی به افغانستان تحت حاکمیت طالبان و دیدار با مقام‌های ارشد این حکومت، پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در ماه نومبر انجام شد. در این انتخابات، دونالد ترمپ، نامزد حزب جمهوری‌خواه، به‌عنوان برنده اعلام شد.
ترمپ در یک گردهمایی انتخاباتی در نومبر ۲۰۲۳ گفته بود که در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴، تلاش خواهد کرد تا بر چین نظارت کند و کنترل پایگاه هوایی بگرام در افغانستان را دوباره به دست گیرد.
اما ستاندیش می گوید که تصامیم ترمپ همواره غیرقابل پیش بینی است و به این باور است که:
"دونالد ترمپ رئیس جمهور منتخب امریکا در قبال چین موقف تند خواهد داشت، چین حضور قوی در افغانستان دارد به خصوص در بخش کنترل مواد معدنی استراتژیک و این چیزی است که در اولویت حکومت فعلی و آینده امریکا هم قرار دارد و از این که چین در سطح جهان قدرت بزرگ است و امریکا از این بابت نگرانی دارد و این نگرانی ممکن است باعث شود که امریکا یک بار دیگر علاقه مندی بیشتر به افغانستان نشان دهد."
فرشته نگاه