سال ۲۰۲۴ میلادی چگونه یک سال برای مردم نیازمند درافغانستان بود؟

افغان های نیازمند به رادیوآزادی گفتند که با دستر خوان خالی روز ها و شب ها را گذرانده اند.

گزارش های بین المللی هم نشان می دهند که میلیون ها افغان به کمک های بشر دوستانه در سال جدید میلادی نیاز فوری دارند.

اما آگاهان اقتصادی به این باور اند که برای از بین بردن فقر باید در بخش های مختلف سرمایه گذاری های صورت گیرد و برای تحقق آن افغانستان به بستر سیاسی مناسب و مشروع نیاز دارد.

"به بسیار مشکلات زندگی امسال ما به یک قسمی سپری شده که همین حالا از دکاندار، مردم و بسیار از مردم دیگر قرضدار هستم. همی سال ما به بسیار گدای گری و هردم شهیدی سپری شد."

عبدالحکیم نام دارد و باشنده ولایت کابل است. وی که مامور متقاعد است در صحبت با رادیوآزادی می گوید که با خانواده اش روزگار سختی را سپری می کند.

او از جمع ملیونها خانواده ای در افغانستان است که در سال 2024 دسترخوانش اکثراً خالی بوده و چیزی برای خوردن نداشته است.

"در عید قربان سال گذشته کوچه گی های ما برایم گوشت قربانی روان کردند. از آن روز به بعد اگر گوشت را به دهن زده باشیم حرام ما شود. هیچ چیزی برای خوردن نداریم. خانمم مریض است و حتی بیست افغانی ندارم که برایش پینادول بگیرم که دردش تسکین شود. هفت و نیم هزار افغانی از دکاندار پیش خانه قرضدار هستم و او نیز گفته است که دیگر برایم قرض نمی دهد. بسیار پریشان و هردم شهید هستم و بعضی روز ها گریه می کنم."

این تنها عبدالحکیم نیست که با چنین روزگاری دست و پنجه نرم میکند، بلکه ملیون ها افغان دیگر نیز در سال 2024 زندگی مشابه داشته اند.

"شش نفر طفلکهایم است و در خانه هفت نفر هستیم. خانه ما هم کرایی است پسرم 13 ساله است و در روی سرک دستمال کاغذی می فروشد و مصارف خانه را او تهیه می کند. دونیم سال از شهیدی پدر شان می گذرد."

این زن که نمیخواهد به خاطر حساسیت های خانواده گی از او نام ببریم، میگوید که همسرش دو نیم سال پیش در یک انفجار در کابل کشته شد.

این زن می گوید که نان آور خانواده اش کودک 13 سالۀ اوست.

"نمی توانم به آنها رسیدگی کنم اگر به آنها رسیدگی کنم کرایه خانه برایم سخت است. بسیار بالایم سخت سپری می شود، کرایه خانه یکسو میاید، لباس و خوراک اولاد ها از سوی دیگر و بسیار به سختی و شب و روز ما سپری می شود. همین که نان و چای برای ما فراهم شود شکر خدا را می کنیم."

یک بانوی دیگر که او نیز خواست نامش در گزارش گرفته نشود با چشمان پر از اشک و با گلوی پر از بغض از وضعیت زندگیش در سال گذشته میگوید.

" نه عید را می دانیم و نه سال نو را. حالا زمستان هم رسیده و در خانه سرد با اولاد هایم زندگی را سپری می کنم. همین هردم شهیدی و غریبی و بیچارگی بالای ما آمده است. شب و روز سپری می شود. خداوند خودش بالای ما رحم کند."

در سرمای زمستان، شمار زیادی از مردم که توان خرید مواد سوخت را ندارند برای گرم نگهداشتن خود و فرزندانشان، بشکه های آب گرم را در آغوش میگیرند.

آنان می گویند که توان خرید مواد سوخت را ندارند و با جمع آوری مقداری خار و خاشاک ،آب را برای این بشکه ها گرم می کنند.

محمد طاهر 65 ساله باشنده کابل سرپرست خانواده 12 نفری یکی از این کسان است.

"همین لحظه هم برای نواسه‌ها و کودکانم همین بشکه‌ها و در کنار آن بوتل‌های مملو از آب گرم را گذاشتیم، شب هم آن بشکه‌های بزرگ را پر از آب گرم می‌کنیم، با حرارت آن زندگی خود را سپری می‌کنیم، توان خرید چوب و مواد سوخت را نداریم."

مردم در حالی با این گونه مشکلات و فقر در سال 2024 دست و گریبان بودند که گزارش‌هایی از بیکاری و فقر گسترده در افغانستان تحت حاکمیت طالبان منتشر شده است.

ادامه ممنوعیت طالبان بر کار زنان در اداره های غیر دولتی در سال 2024 نیز روی وضعیت اقتصادی مردم تاثیر منفی گذاشت.

برنامه انکشافی ملل متحددر (UNDP) در آغاز این سال در گزارشی اعلام کرد که محدودیتهای وضع شده بر کار زنان در افغانستان سبب شده که به اقتصاد این کشور یک میلیارد دالر زیان وارد شود.

موسسۀ جرمنی«GIZ» نیز که از سال ۲۰۰۲ در بخش‌های بهبود زنده‌گی افراد نادار در شهرها و قریه‌ها، صحت و حمایت از زنان کارآفرین در افغانستان فعالیت می کرد، در ماه جون سال 2024 فعالیتش در افغانستان را متقف کرد.

با آنکه این موسسه دلیل توقف مستقیم فعالیت‌هایش را به‌گونۀ آشکار بیان نکرده بود، اما به گفته شماری از مردم نیازمند این اقدام تاثیر مستقیم روی وضعیت اقتصادی مردم داشته است.

حکومت طالبان پس از حاکمیت دوباره‌شان بر افغانستان با صدور حدود ۵۰ فرمان محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های زیادی را بر زنان و دختران وضع کرده‌است.

اندریکا راتوات، هماهنگ کنندۀ ویژۀ امور بشردوستانۀ سازمان ملل متحد ( اوچا) برای افغانستان در گزارش خود به تاریخ ۱۰ مارچ سال 2024 گفته بود، ۲۳.۷ میلیون افغان در سال ۲۰۲۴ به کمک‌های بشردوستانه نیاز خواهند داشت که بیش از نیمی از آنها دختران و زنان هستند.

ضیا الدین صافی مسئول ارتباط برنامه جهانی غذا در صحبت با رادیوآزادی گفت که نزدیک به یک سوم جمعیت افغانستان در سال 2024 نیاز به کمک های بشر دوستانه داشتند و تنها در زمستان امسال 15 ملیون تن نیاز فوری خواهند داشت.

وی از توزیع کمک ها به افغانهای نیازمند در سال 2024 یاد آوری کرده به رادیو آزادی گفت:

"به دلیل کمبود بودجه برای نیم از سال 2024 پروگرام غذایی جهان تنها توانست که هرماه به یک ملیون نفر با کمک های غذایی اضطراری رسیدگی نماید در حالیکه یازده ملیون نفر بدون پاسخگویی باقی مانده اند. خوشبختانه ما تصمیم داریم که در ماه های زمستان به افرادی بیشتری کمک کنیم اما باز هم به دلیل کمبود بودجه ما تنها قادر خواهیم بود به بیش از 6 ملیون نفر رسیدگی نماییم در حالیکه 15 ملیون نفر نیازمند کمک های غذایی اند."

ادارۀ هماهنگی امور بشردوستانهٔ ملل متحد (اوچا) گفته است که در سال ۲۰۲۵، شمار نیازمندان به کمک‌های بشردوستانه به ۲۲ اعشاریه ۹ میلیون تن خواهد رسید.

این آمار نسبت به سال گذشته کاهش را نشان می‌دهد زیرا اوچا پیش از این گزارش داده بود که در سال ۲۰۲۴ در افغانستان ۲۳،۷ میلیون نفر به کمک‌های بشری نیاز دارند.

اوچا همچنان افزوده است که در سال ۲۰۲۵، از میان ۲۲ اعشاریه ۹ میلیون افغان نیازمند به کمک، این سازمان تنها برای ۱۶ اعشاریه ۸ میلیون فرد نیازمند، برنامهٔ ارائۀ کمک‌های بشردوستانه فراهم کرده و به این هدف به بودجهٔ ۲ اعشاریه ۴۸ میلیارد دالری نیاز دارد.

بانک جهانی نیز در گزارشی در باره وضعیت اقتصادی افغانستان در چهارم دسمبر این سال گفت که با وجود نشانه‌های رشد اندک در اقتصاد این کشور، افغانستان همچنان با مشکلات فراوانی روبه‌رو بوده و آینده اقتصادی آن نامعلوم است.
در این گزارش انزوای بین‌المللی، نبود سیاست‌های واضح، سطح پایین درآمدها، عدم تعادل در تجارت، ظرفیت محدود برای سرمایه‌گذاران و محدودیت‌های مالی به‌ عنوان عوامل اصلی چالش‌های اقتصادی افغانستان یاد شده‌ است.

حکومت طالبان در مورد گزارش تازه بانک جهانی واکنشی نشان نداده است، اما ‌ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان در واکنش به گزارش ماه اپریل بانک جهانی که آینده اقتصادی افغانستان را تاریک توصیف کرده بود این ادعا را رد کرده گفته بود که افغانستان آینده اقتصادی روشنی دارد.

گفتنی‌ست که در گزارش سالانه «شاخص جهانی گرسنگی» (جی‌اچ‌آی) که به تاریخ ۲۲ میزان ۱۴۰۳ منتشر شد، افغانستان در میان کشورهایی قرار گرفت که گرسنگی به‌طور جدی در آن افزایش یافته است.

آگاهان بخش اقتصادی می گویند که بیش از یک قرن است که مردم افغانستان دچار فقر مزمن هستند و دولت ها نتوانسته اند که کاری را برای بهبود وضعیت مردم انجام دهند.

آذرخش حافظی، یکی از آگاهان اقتصادی می گوید که برای حل مشکلات اقتصادی افغانها، نیاز است تا در بخش های مختلف سرمایه گذاری های صورت گیرد و برای تحقق آن افغانستان به بستر سیاسی مناسب و مشروع نیاز دارد.

"چاره اساسی ایجاد یک اقتصاد نیرومند است و این کاملاً در افغانستان ممکن است چون مولفه های رشد اقتصادی در افغانستان به صورت وافر وجود دارد. منابع طبیعی کافی داریم، معادن داریم، آب داریم، نیروی کار جوان و مستعد داریم و چیزی که نداریم یک بستر سیاسی مناسب و یک رهبری توانا، مخلص و مشروع و رسمی که از احترام جامع جهانی برخوردار باشد و امکانات داخلی را با جلب کمک های بین المللی توام بتواند انجام دهد و افغانستان را از فقر بکشد."

در این حال شماری از مردم نیازمند هم به این باور اند که به جای کمک های دوامدار به مردم در افغانستان، باید زمینه کار را برای زنان و مردان مساعد ساخت تا خود برای بهتر شدن زندگی شان تلاش کنند و از فقر نجات یابند.

ثریا یکی از زنان افغان که در گذشته در یکی از اداره های دولتی کار می کرد و پس از حاکمیت دوباره طالبان در افغانستان بیکار شده است میگوید:

"اکثریت خانم ها به کمک نیاز دارند برای ما جای را فراهم کنند که ما در آنجا کار کنیم و از آنجا یک در آمد داشته باشیم ما حاضر هستیم که دست به کار شویم و خودما کار کنیم و یک عاید داشته باشیم و خود ما سر پای خود ایستاد شویم."

در این باره که سال 2024 میلادی فقر شدید دامنگیر مردم افغانستان بود، اختلاف نظری وجود ندارد، اما در سال 2025 شرایط چگونه خواهد بود؟

حکومت طالبان هرچند از پروژه های بزرگی چون، استخراج معادن، افزایش صادرات به شماری از کشور ها از جمله چین، گشایش راه های ترانسپورتی مانند خط آهن و امثال آن یاد آوری کرده اند، اما آیا این همه وضعیت دسترخوان مردم را در سال 2025 تغییر خواهند داد؟

این پرسش را از آذرخش حافظی، کارشناس امور اقتصادی پرسیدم:

"ما در موقعیت خوب از لحاظ رشد قرار داریم و دنیا هم تمایل دارد ولی کمبود ما نبود یک آدرس رسمی سیاسی است که سبب قلت نبود بودجه انکشافی می شود و بودجه انکشافی اگر نباشد، رشد تداوم نخواهد یافت و عقب ماندگی به قوت خود باقی مانده، فقر زیاد می شود و بیکاری هم به حال خود باقی می ماند."