از نخستین روز های که بشریت انرژی هستوی و پی آمد های انفجارات اتمی را شناخت، در مورد حوادث ناشی از ریکتور های هستوی ملکی تشویش های جدی، وجود داشته است.
از آغاز دههء 50 تا اکنون حوادث مختلف در ریکتور های هستوی ملکی در امریکا، کانادا، یوگوسلاویا، فرانسه، ارژنتین، جرمنی، جاپان، اوکراین و سایر کشور های جهان رخداده است که هرکدام به پیمانه و مقیاس های متفاوت به محیط زیست و انسان ها صدمات را وارد کرده است.
از جملهء بدترین و مدهش ترین حوادث، یکی هم انفجارات پی هم در ریکتور های هستوی چرنوبیل می باشد.
حادثه به تاریخ 25 و 26 اپریل در سال 1986 زمانی آغاز شد که مسوولین، سیستم محافظتی راکتور را برای انجام یک آزمایش، غیر فعال کرده، برک های نیوترون را از ریکتور خارج کردند.
در نتیجه ریکتور بدون کند کنندهء یا برک مناسب، از کنترول خارج شد. درجهء حرارت حدی رسید که بیشتر از حدود حرارت خروجی طرح ریزی شده بود.
حادثه زمانی آغاز شد که چرنوبیل برای انجام آزمایش، دستور کاهش 30 درصد میزان قدرت ریکتور را دریافت کرد.
نیروگاه اتمی شروع به کاهش قدرت ریکتور شماره چهار کرد.
دو اشتباه واقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد:
نخست یک انفجار پوشش 1000 تنی بالای ریکتور را به هوا بلند کرده، انفجار دوم سقف ریکتور را پاره کرد و 25 درصد از تأسیسات هسته ریکتور را از بین برد.
تعداد زیاد کارکنان تأسیسات در عرض چند ساعت نشانه‌های دریافت تشعشع رادیو اکتیف را نشان دادند.
عده زیاد کارمندان چرنوبیل و کارمندان اطفاییه که بدون وسایل محافظتی مشغول به کار بودند، پیش بینی‌های ایمنی را نادیده گرفتند و حدود 132 تنتا پایان روز اول به شفاخانه ها داخل بستر شدند.
ابتدا محیط اطراف تاسیسات به امواج رادیواکتیف آلوده شد و بعد به تدریج ابرهای آلوده از نواحی دورتر سرکشیدند. باریدن باران سبب شد که بخش‌های وسیع از قارهء اروپا با مواد رادیواکتیف آلوده شود.
در اثر انفجار در راکتور بلاک چهارم تاسیسات اتمی چرنوبیل، مقدار زیاد مواد رادیواکتیف که برای ساختن حدود 100 بمب اتمی کافی بود، به فضا آزاد شد.
اگرچه در آن زمان مقامات اتحاد شوروی سابق در آن زمان، پخش هر گونه خبر را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع ساختند اما جوامع بشری، فاجعهء چرنوبیل را وحشتناک ترین فاجعهء تکنولوژیک در تاریخ بشریت حساب می کنند. در اثر فاجعهء چرنوبیل حدود 5 میلیون تن آسیب دیدند، حدود 5 هزار مرکز مسکونی در جمهوری بلاروس، اوکراین و فدراسیون روسیه با مواد رادیو اکتیف آلوده شدند.
کشورهای فنلند، سویدن، ناروی، پولند، انگلستان و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند.
عوامل اصلی این فاجعه انجام آزمایش بدون فراهم بودن شرایط لازم برای آن، سطح پایین دانش و آگاهی در مورد امنیت و مسایل محافطتی هستوی دانشمندان شوروی سابق، سطح ناکافی تدابیر محافظتی در ریکتور ها و اشتباهات انسانی پرسونل چرنوبیل اعلام شد.
عملیات امحای نتایج فاجعه در نیروگاه چرنوبیل تحت ریاست یک کمسیون دولتی شوروی آغاز شد. در گام نخست یک منطقهء حایل در محدودهء 30 کیلومتری اطراف استیشن هستوی چرنوبیل تعیین شد. ساکنان روستاهای داخل منطقه 30 کیلومتری، حدود 100 هزار تن به خارج از این محدودهء تعیین شده، انتقال داده شدند.
پنهان کردن اطلاعات مربوط به فاجعهء چرنوبیل باعث شکل گیری و گسترش شایعات باور نکردنی پیرامون نتایج فاجعه شد.
شوروی وقت از پذیرفتن همکاری بین المللی در زمینهء امحای عواقب این فاجعه هستوی امتناع کرد.
فقط در سال 1989 درست سه سال بعد از فاجعه بود که اتحاد شوروی وقت از آژانس بین المللی انرژی اتمی درخواست کمک کرد.
فاجعهء چرنوبیل وضعیت تشعشع امواج رادیو اکتیف را در محدودهء بسیاری از کشورهای اروپایی را به شدت تغییر داد.
در ماه می سال 1986 تشعشع رادیو اکتیف در تمام کشورهای نیم کره جنوبی، در اقیانوس های آرام، اتلانتیک و بحر منجمد شمالی ملاحظه می‌شد.
از آغاز دههء 50 تا اکنون حوادث مختلف در ریکتور های هستوی ملکی در امریکا، کانادا، یوگوسلاویا، فرانسه، ارژنتین، جرمنی، جاپان، اوکراین و سایر کشور های جهان رخداده است که هرکدام به پیمانه و مقیاس های متفاوت به محیط زیست و انسان ها صدمات را وارد کرده است.
از جملهء بدترین و مدهش ترین حوادث، یکی هم انفجارات پی هم در ریکتور های هستوی چرنوبیل می باشد.
حادثه به تاریخ 25 و 26 اپریل در سال 1986 زمانی آغاز شد که مسوولین، سیستم محافظتی راکتور را برای انجام یک آزمایش، غیر فعال کرده، برک های نیوترون را از ریکتور خارج کردند.
در نتیجه ریکتور بدون کند کنندهء یا برک مناسب، از کنترول خارج شد. درجهء حرارت حدی رسید که بیشتر از حدود حرارت خروجی طرح ریزی شده بود.
حادثه زمانی آغاز شد که چرنوبیل برای انجام آزمایش، دستور کاهش 30 درصد میزان قدرت ریکتور را دریافت کرد.
نیروگاه اتمی شروع به کاهش قدرت ریکتور شماره چهار کرد.
دو اشتباه واقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد:
- اولین اشتباه زمانی بود که کنترول کنندهء ریکتور اشتباهاً در اثر عدم تنظیم میله‌های جذب نیوترون، نیروی ریکتور را به یک درصد کاهش داد. در قدرت راکتور بیش از اندازه تنزیل یافت.
- در این جا بود که پرسنول موظف دومین اشتباه را انجام دادند و تقریبا تمام میله‌های کنترولی را از داخل ریکتوربیرون کشیدند.
نخست یک انفجار پوشش 1000 تنی بالای ریکتور را به هوا بلند کرده، انفجار دوم سقف ریکتور را پاره کرد و 25 درصد از تأسیسات هسته ریکتور را از بین برد.
تعداد زیاد کارکنان تأسیسات در عرض چند ساعت نشانه‌های دریافت تشعشع رادیو اکتیف را نشان دادند.
عده زیاد کارمندان چرنوبیل و کارمندان اطفاییه که بدون وسایل محافظتی مشغول به کار بودند، پیش بینی‌های ایمنی را نادیده گرفتند و حدود 132 تنتا پایان روز اول به شفاخانه ها داخل بستر شدند.
ابتدا محیط اطراف تاسیسات به امواج رادیواکتیف آلوده شد و بعد به تدریج ابرهای آلوده از نواحی دورتر سرکشیدند. باریدن باران سبب شد که بخش‌های وسیع از قارهء اروپا با مواد رادیواکتیف آلوده شود.
در اثر انفجار در راکتور بلاک چهارم تاسیسات اتمی چرنوبیل، مقدار زیاد مواد رادیواکتیف که برای ساختن حدود 100 بمب اتمی کافی بود، به فضا آزاد شد.
اگرچه در آن زمان مقامات اتحاد شوروی سابق در آن زمان، پخش هر گونه خبر را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع ساختند اما جوامع بشری، فاجعهء چرنوبیل را وحشتناک ترین فاجعهء تکنولوژیک در تاریخ بشریت حساب می کنند. در اثر فاجعهء چرنوبیل حدود 5 میلیون تن آسیب دیدند، حدود 5 هزار مرکز مسکونی در جمهوری بلاروس، اوکراین و فدراسیون روسیه با مواد رادیو اکتیف آلوده شدند.
کشورهای فنلند، سویدن، ناروی، پولند، انگلستان و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند.
عوامل اصلی این فاجعه انجام آزمایش بدون فراهم بودن شرایط لازم برای آن، سطح پایین دانش و آگاهی در مورد امنیت و مسایل محافطتی هستوی دانشمندان شوروی سابق، سطح ناکافی تدابیر محافظتی در ریکتور ها و اشتباهات انسانی پرسونل چرنوبیل اعلام شد.
عملیات امحای نتایج فاجعه در نیروگاه چرنوبیل تحت ریاست یک کمسیون دولتی شوروی آغاز شد. در گام نخست یک منطقهء حایل در محدودهء 30 کیلومتری اطراف استیشن هستوی چرنوبیل تعیین شد. ساکنان روستاهای داخل منطقه 30 کیلومتری، حدود 100 هزار تن به خارج از این محدودهء تعیین شده، انتقال داده شدند.
پنهان کردن اطلاعات مربوط به فاجعهء چرنوبیل باعث شکل گیری و گسترش شایعات باور نکردنی پیرامون نتایج فاجعه شد.
شوروی وقت از پذیرفتن همکاری بین المللی در زمینهء امحای عواقب این فاجعه هستوی امتناع کرد.
فقط در سال 1989 درست سه سال بعد از فاجعه بود که اتحاد شوروی وقت از آژانس بین المللی انرژی اتمی درخواست کمک کرد.
فاجعهء چرنوبیل وضعیت تشعشع امواج رادیو اکتیف را در محدودهء بسیاری از کشورهای اروپایی را به شدت تغییر داد.
در ماه می سال 1986 تشعشع رادیو اکتیف در تمام کشورهای نیم کره جنوبی، در اقیانوس های آرام، اتلانتیک و بحر منجمد شمالی ملاحظه می‌شد.