وزارت مالیه افغانستان می گوید که در سال 1390 تمام اداره های دولتی این کشور قادر به مصرف 32 درصد بودجه انکشافی شان شده اند.
قرار است رادیو آزادی سلسله ی از گزارش ها را در مورد مصرف بودجه انکشافی توسط اداره های دولتی افغانستان به نشر برساند.
گزارش نخست رادیوی آزادی را در مورد مصرف بودجه ی وزارت فواید عامه آغاز می کنیم، که این وزارت در سال روان شمسی تا چه حد توانسته بودجه انکشافی خود را به مصرف برساند.
به گفته وزارت مالیه افغانستان، وزارت فواید عامه در سال 1390 تواسته 30 درصد بودجه انشکافی خود را مصرف کند.
کمتر از سه ماه دیگر از ختم سال هجری شمسی باقی مانده، اما چرا وزارت فواید عامه نتوانسته تا بخش اعظمی از بودجه ی انکشافی اش را به مصرف برساند؟
وزارت فواید عامه، یکی از وزارت های سکتوری افغانستان است.
این وزارت وظیفه سروی، طرح و نظارت از ساختمان و حفظ و مراقبت زیربنا های ترانسپورتی، سرک ها، خطوط آهن و میدان های هوایی را در این کشور بر عهده دارد.
گزارش های دنباله دار رادیو آزادی از مصرف بودجه انکشافی وزارت ها در سال 1390 شمسی در افغانستان از وزارت فواید عامه این کشور آغاز می شود.
مقام های وزارت فواید عامه می گویند که این وزارت در سال 1390 " 380.6 " ملیون دالر بودجه انکشافی دارد.
اما این وزارت تنها توانسته در حدود 114 ملیون دالر را در بخش تطبیق پروژه ها به مصرف برساند.
چه مشکلاتی روی تطبیق برنامه های انکشافی این وزارت وجود دارد و این وزارت در سال 1390 چند پروژه داشته است؟
محمد سلیم بیدیا رییس پلان وزارت فواید عامه پاسخ می دهد:
« وزارت فواید عامه در سال 1390 البته با داشتن 50 پروژه مجموعاً 380.6 ملیون دالر بودجهء منظور شده داشت که از جملهء 50 پروژه، 17 پروژه قبلاً تکمیل شده بود، 22 پروژه تحت کار داشتیم و 11 پروژه هم در مراحل مختلف داوطلبی قرار دارد. نظر به فعالیت های خود، از کار خود رضایت داریم. ما دلایل داریم که مصرف ما چرا به این اندازه بوده است.»
اما به گفته ی آقای بیدیا، می کوشند تا مقدار زیاد از بودجه ی انکشافی وزارت فواید عامه را پیش از ختم سال روان هجری شمسی به مصرف برسانند:
« سرک قیصار - بالا مرغاب به طول 233 کیلومتر که در سال روان ما برای آن تقریباً 40 ملیون دالر داریم، سرک اشکاشم – فیض آباد که 11.934 ملیون دالر هزینه دارد، سرک ارملک – لامان که 50 کیلومتر است و برای آن 20 ملیون دالر داریم، سرک قلعهء مراد بیک – جبل سراج که 20 ملیون دالر مصارف دارد، مراحل تدارکاتی آن کاملاً حل شده است. ما فکر می کنیم که مصارفات ما تا آخر سال بالاتر از 75 درصد خواهد بود.»
گذشته از این ادعای وزارت فواید عامه، آیا مشکل عدم پرداخت پول از سوی کشور های کمک کننده در وقت مناسب و تعیین شده، می تواند سبب مصرف پایین بودجه انکشافی در وزارت خانه ها گردد؟
این سوال را عزیز شمس سخنگوی وزارت مالیه افغانستان پاسخ می دهد:
« چون ما به بودیجه ی داخلی خود متکی نیستیم، بناءً بیشتر این پروژه از مساعدت کشور ها تمویل می شوند.
امنیت یک مساله ی دیگر است، اما از جهت دیگر مشکلاتی را که ما در این بخش داریم، می تواند بیشتر در قسمت عدم مصرف بودیجه توجیه شوند.
یک تعداد کشور ها و دونر ها توافق و تعهد می کنند، اما زمانی که پروژه ها برای شان مشخص می شوند، پول به موقع پرداخت نمی شود.
در بعضی از نهاد هایی ما که پروژه های زیاد انکشافی دارند، کمبود ظرفیت مطرح است.»
از پروژه های مهم وزارت فواید عامه اعمار سرک حلقوی و پروژه ایجاد خط آهن است که به اساس معلومات این وزارت، کار این دو پروژه تا حد زیاد پیش رفته است.
موضوع بررسی و نظارت از پروژه های مربوط به وزارت فواید عامه، نیز یکی از عوامل کم مصرف شدن بودجه انکشافی خوانده می شود.
کدام نهاد باید از این روند نظارت کند؟
به گفته ی شماری از آگاهان، قوه مقننه این مسوولیت را دارد.
سید مسعود یکی از استادان پوهنځی اقتصاد پوهنتون کابل، در کنار آنچه نظارت ضعیف از سوی ولسی جرگه بر مصرف بودجه انکشافی وزارت ها می خواند، برخی از مشکلات دیگر را نیز در این خصوص بر می شمارد.
« هشتاد درصد را خود شان مصرف می کنند و بیست درصد را به دولت افغانستان می دهند.
مساله ی کنترول و نظارت از بودیجه از جانب قوه ی مقننه مطرح است که جز وظایف و صلاحیت هایش است.
متاسفانه در این بخش نظارت ضعیف از سوی قوه ی مقننه صورت می گیرد و آنها تنها وظیفه ی تفتیش را پیش می برند، در حالی که اگر در روز هایی که بودیجه تطبیق می شود، پرسان کنند و از آنها گزارش بگیرند، حتماً کاستی های آنان را درک می کنند.»
وزارت مالیه می گوید که بودجه انکشافی وزارت ها در افغانستان از سوی کشور های کمک کننده تمویل می شود.
بودجه انکشافی شامل دو بخش می شود، بودجه اختیاری و بودجه غیر اختیاری.
بودجه غیر اختیاری به بودجه یی گفته می شود که پول آن توسط دونر ها به مصرف می رسد.
حکومت افغانستان اختیار مصرف 20 تا 25 درصد از بودجه انکشافی را بر عهده دارد.
در حالی که کمسیون اقتصاد ملی ولسی جرگه افغانستان آنچه را که مشکل از سوی وزارت فواید عامه در مصرف بودجه انکشافی گفته شده تا حدی نمی پذیرد، اما بر حل مشکلات در این خصوص تاکید می کند.
امیر احمد یار رییس این کمسیون در مورد گفت:
« اگر آنان گفته اند که ظرفیت های پایین دارند، باید در طول این چند سال ظرفیت های خود را بلند می بردند، یا احساس و مسوولیت می داشتند، و یا دونر های که وعده می کنند و به وعده خود وفا نمی کنند.
30 درصد برای ما قابل قبول نیست.
قانون تدارکات یک ذره مشکلات دارد که حالا ما روی آن کار می کنیم، تا مشکلش را حل کنیم.
ما همرای دونر ها از طریق ولسی جرگه می بنیم و آنان را قانع می سازیم تا چیزی را که وعده می کنند به وقتش آن را در اختیار وزارت های ما قرار دهند.»
برخی از آگاهان به مشکلات دیگر نیز در اداره های دولتی اشاره می کنند که به گفته ی آنان در عدم مصرف مکمل بودجه انکشافی نقش داشته است.
این مشکلات را حمید الله فاروقی استاد پوهنځی اقتصاد پوهنتون کابل چنین بیان می کند:
« پایین بودن ظرفیت ها در ادارات دولتی، بیروکراسی، فساد اداری، بی تفاوتی در برابر قانون، ضد و بند های سیاسی که در ساختار نظام شکل گرفته و بلاخره مانع شده تا شایسته سالاری حاکم شود و منانع سپردن کار به اهل کار شده است.»
اما راه حل چیست؟
باز هم استاد فاروقی:
« بوجود آمدن یک اراده ی قوی سیاسی بخاطر قانون پذیری است.
ما فرصت این را داریم تا ظرفیت ها را یا تربیه بکنیم یا تجدید کنیم و یا اگر در داخل نیست از بیرون استخدام نماییم.
و در رفع قیودات بیروکراتیک و یا قانون یا اصولی که در قانون خریداری یا استفاده از کمک های جامعه ی جهانی وجود دارد، باید وسایل و ابزاری را به کار ببریم تا محدودیت ها را از بین ببرد.»
پروژه های انکشافی پروژه هایی هستند که جدیداً ایجاد می شوند و دنباله یک پروژه عادی اند.
پروژه های انکشافی سبب بلند رفتن سطح تولید نیز می شوند.
در هفته ی آینده نیز با شما خواهیم بود و در مورد چگونگی مصرف بودجه وزارت خانه ی دیگر گزارش مفصل خواهیم داشت.
قضاوت در مورد کاستی ها در کار و دلایلی را که از سوی مقام های مسوول می شنوید و می خوانید، به شما می گذاریم.
قرار است رادیو آزادی سلسله ی از گزارش ها را در مورد مصرف بودجه انکشافی توسط اداره های دولتی افغانستان به نشر برساند.
گزارش نخست رادیوی آزادی را در مورد مصرف بودجه ی وزارت فواید عامه آغاز می کنیم، که این وزارت در سال روان شمسی تا چه حد توانسته بودجه انکشافی خود را به مصرف برساند.
به گفته وزارت مالیه افغانستان، وزارت فواید عامه در سال 1390 تواسته 30 درصد بودجه انشکافی خود را مصرف کند.
کمتر از سه ماه دیگر از ختم سال هجری شمسی باقی مانده، اما چرا وزارت فواید عامه نتوانسته تا بخش اعظمی از بودجه ی انکشافی اش را به مصرف برساند؟
وزارت فواید عامه، یکی از وزارت های سکتوری افغانستان است.
این وزارت وظیفه سروی، طرح و نظارت از ساختمان و حفظ و مراقبت زیربنا های ترانسپورتی، سرک ها، خطوط آهن و میدان های هوایی را در این کشور بر عهده دارد.
گزارش های دنباله دار رادیو آزادی از مصرف بودجه انکشافی وزارت ها در سال 1390 شمسی در افغانستان از وزارت فواید عامه این کشور آغاز می شود.
مقام های وزارت فواید عامه می گویند که این وزارت در سال 1390 " 380.6 " ملیون دالر بودجه انکشافی دارد.
اما این وزارت تنها توانسته در حدود 114 ملیون دالر را در بخش تطبیق پروژه ها به مصرف برساند.
چه مشکلاتی روی تطبیق برنامه های انکشافی این وزارت وجود دارد و این وزارت در سال 1390 چند پروژه داشته است؟
محمد سلیم بیدیا رییس پلان وزارت فواید عامه پاسخ می دهد:
« وزارت فواید عامه در سال 1390 البته با داشتن 50 پروژه مجموعاً 380.6 ملیون دالر بودجهء منظور شده داشت که از جملهء 50 پروژه، 17 پروژه قبلاً تکمیل شده بود، 22 پروژه تحت کار داشتیم و 11 پروژه هم در مراحل مختلف داوطلبی قرار دارد. نظر به فعالیت های خود، از کار خود رضایت داریم. ما دلایل داریم که مصرف ما چرا به این اندازه بوده است.»
اما به گفته ی آقای بیدیا، می کوشند تا مقدار زیاد از بودجه ی انکشافی وزارت فواید عامه را پیش از ختم سال روان هجری شمسی به مصرف برسانند:
« سرک قیصار - بالا مرغاب به طول 233 کیلومتر که در سال روان ما برای آن تقریباً 40 ملیون دالر داریم، سرک اشکاشم – فیض آباد که 11.934 ملیون دالر هزینه دارد، سرک ارملک – لامان که 50 کیلومتر است و برای آن 20 ملیون دالر داریم، سرک قلعهء مراد بیک – جبل سراج که 20 ملیون دالر مصارف دارد، مراحل تدارکاتی آن کاملاً حل شده است. ما فکر می کنیم که مصارفات ما تا آخر سال بالاتر از 75 درصد خواهد بود.»
گذشته از این ادعای وزارت فواید عامه، آیا مشکل عدم پرداخت پول از سوی کشور های کمک کننده در وقت مناسب و تعیین شده، می تواند سبب مصرف پایین بودجه انکشافی در وزارت خانه ها گردد؟
این سوال را عزیز شمس سخنگوی وزارت مالیه افغانستان پاسخ می دهد:
« چون ما به بودیجه ی داخلی خود متکی نیستیم، بناءً بیشتر این پروژه از مساعدت کشور ها تمویل می شوند.
امنیت یک مساله ی دیگر است، اما از جهت دیگر مشکلاتی را که ما در این بخش داریم، می تواند بیشتر در قسمت عدم مصرف بودیجه توجیه شوند.
یک تعداد کشور ها و دونر ها توافق و تعهد می کنند، اما زمانی که پروژه ها برای شان مشخص می شوند، پول به موقع پرداخت نمی شود.
در بعضی از نهاد هایی ما که پروژه های زیاد انکشافی دارند، کمبود ظرفیت مطرح است.»
از پروژه های مهم وزارت فواید عامه اعمار سرک حلقوی و پروژه ایجاد خط آهن است که به اساس معلومات این وزارت، کار این دو پروژه تا حد زیاد پیش رفته است.
موضوع بررسی و نظارت از پروژه های مربوط به وزارت فواید عامه، نیز یکی از عوامل کم مصرف شدن بودجه انکشافی خوانده می شود.
کدام نهاد باید از این روند نظارت کند؟
به گفته ی شماری از آگاهان، قوه مقننه این مسوولیت را دارد.
سید مسعود یکی از استادان پوهنځی اقتصاد پوهنتون کابل، در کنار آنچه نظارت ضعیف از سوی ولسی جرگه بر مصرف بودجه انکشافی وزارت ها می خواند، برخی از مشکلات دیگر را نیز در این خصوص بر می شمارد.
« هشتاد درصد را خود شان مصرف می کنند و بیست درصد را به دولت افغانستان می دهند.
مساله ی کنترول و نظارت از بودیجه از جانب قوه ی مقننه مطرح است که جز وظایف و صلاحیت هایش است.
متاسفانه در این بخش نظارت ضعیف از سوی قوه ی مقننه صورت می گیرد و آنها تنها وظیفه ی تفتیش را پیش می برند، در حالی که اگر در روز هایی که بودیجه تطبیق می شود، پرسان کنند و از آنها گزارش بگیرند، حتماً کاستی های آنان را درک می کنند.»
وزارت مالیه می گوید که بودجه انکشافی وزارت ها در افغانستان از سوی کشور های کمک کننده تمویل می شود.
بودجه انکشافی شامل دو بخش می شود، بودجه اختیاری و بودجه غیر اختیاری.
بودجه غیر اختیاری به بودجه یی گفته می شود که پول آن توسط دونر ها به مصرف می رسد.
حکومت افغانستان اختیار مصرف 20 تا 25 درصد از بودجه انکشافی را بر عهده دارد.
در حالی که کمسیون اقتصاد ملی ولسی جرگه افغانستان آنچه را که مشکل از سوی وزارت فواید عامه در مصرف بودجه انکشافی گفته شده تا حدی نمی پذیرد، اما بر حل مشکلات در این خصوص تاکید می کند.
امیر احمد یار رییس این کمسیون در مورد گفت:
« اگر آنان گفته اند که ظرفیت های پایین دارند، باید در طول این چند سال ظرفیت های خود را بلند می بردند، یا احساس و مسوولیت می داشتند، و یا دونر های که وعده می کنند و به وعده خود وفا نمی کنند.
30 درصد برای ما قابل قبول نیست.
قانون تدارکات یک ذره مشکلات دارد که حالا ما روی آن کار می کنیم، تا مشکلش را حل کنیم.
ما همرای دونر ها از طریق ولسی جرگه می بنیم و آنان را قانع می سازیم تا چیزی را که وعده می کنند به وقتش آن را در اختیار وزارت های ما قرار دهند.»
برخی از آگاهان به مشکلات دیگر نیز در اداره های دولتی اشاره می کنند که به گفته ی آنان در عدم مصرف مکمل بودجه انکشافی نقش داشته است.
این مشکلات را حمید الله فاروقی استاد پوهنځی اقتصاد پوهنتون کابل چنین بیان می کند:
« پایین بودن ظرفیت ها در ادارات دولتی، بیروکراسی، فساد اداری، بی تفاوتی در برابر قانون، ضد و بند های سیاسی که در ساختار نظام شکل گرفته و بلاخره مانع شده تا شایسته سالاری حاکم شود و منانع سپردن کار به اهل کار شده است.»
اما راه حل چیست؟
باز هم استاد فاروقی:
« بوجود آمدن یک اراده ی قوی سیاسی بخاطر قانون پذیری است.
ما فرصت این را داریم تا ظرفیت ها را یا تربیه بکنیم یا تجدید کنیم و یا اگر در داخل نیست از بیرون استخدام نماییم.
و در رفع قیودات بیروکراتیک و یا قانون یا اصولی که در قانون خریداری یا استفاده از کمک های جامعه ی جهانی وجود دارد، باید وسایل و ابزاری را به کار ببریم تا محدودیت ها را از بین ببرد.»
پروژه های انکشافی پروژه هایی هستند که جدیداً ایجاد می شوند و دنباله یک پروژه عادی اند.
پروژه های انکشافی سبب بلند رفتن سطح تولید نیز می شوند.
در هفته ی آینده نیز با شما خواهیم بود و در مورد چگونگی مصرف بودجه وزارت خانه ی دیگر گزارش مفصل خواهیم داشت.
قضاوت در مورد کاستی ها در کار و دلایلی را که از سوی مقام های مسوول می شنوید و می خوانید، به شما می گذاریم.