اخیراً حکومت ایران در مذاکرات با قدرت های بزرگ جهان موافقت کرد تا یورانیم را بیش از 5 فیصد غنی نساخته، تا شش ماه دیگر ذخایر یورانیم غنی شده تا 20 درصدش را، خنثی می سازد.
در مقابل آن کشورهای 5+1 پذیرفته اند که اکثر تحریم های وضع شده بر طلا، فلزات قیمتی و صادرات پترو شیمی ایران را دور ساخته، به ترمیم طیارات مسافر بری ایران اجازه خواهند داد.
ایران همچنان پذیرفته است که دستگاه های جدید غنی سازی یورانیم را نمی سازد و ریکتور اتمی آب سنگین را در اراک فعال نخواهد ساخت.
در این برنامهء ساینس و تکنولوژی نکات چند را در مورد تاسیسات اتمی اراک می شنوید.
ایران در نظر دارد یک ریکتور کوچک تحقیقاتی اتمی آب سنگین را که قادر است 40 میگاوات انرژی حرارتی تولید کند، در اراک بسازد.
ریکتور اتمی آب سنگین چیست؟
ریکتور آب سنگین ریکتوریست که برای سرد ساختن آن از اوکساید ((Deuterium oxide D2O که مقدار هایدروژن آن دوبرابر آب معمولیست، استفاده می شود.
ریکتور های که برای سرد ساختن آن از آب معمولی (H20) استفاده می شود به نام ریکتور های آب سبک یاد می شوند.
به عقیدهء کارشناسان هستوی، اگر ریکتور اتمی اراک به فعالیت آغاز کند، بطور فوری خطری نخواهد داشت. 12 تا 18 ماه دیگر لازم است تا مقدار پلوتونیوم مورد ضرورت برای ساختن بمب اتمی را تولید کند.
در حال حاضر در ایران تاسیساتی وجود ندارد که بتواند پلوتونیوم مورد نیاز را از رادهای مواد سوخت هستوی، استخراج کند.
ساختن ریکتور اراک در سال 1990 آغاز شد و پروسه اعمار آن به کندی پیش می رود.
تا پایان کار ساختمان ریکتور اراک چقدر وقت باقی مانده است؟
ایران پلان کرده بود، کار ساختمان ریکتور اراک را در سال 2014 میلادی به پایان برساند.
یوکیا امانو(Yukiya Amano) رییس ادارهء بین المللی انرژی هستوی می گوید، کارهای زیادی باقی مانده است تا ریکتور اراک ساخته شده، به فعالیت آغاز کند.
ایران می گوید ساختن ریکتور اراک به هدف تولید ایزوتوپ های طبی صورت می گیرد، اما قدرت های غربی از استفادهء آن به مقصد تولید پلوتونیوم که می تواند برای ساختن اسلحهء اتمی استفاده شود، نگرانی دارند.
آیا ایران واقعاً از ساختن ریکتور اراک عقب نشینی خواهد کرد؟
کلسی دونپورت (Kelsey Davenport) یک تحلیل گر نهاد کنترول اسلحه که در واشنگتن مستقر است، می گوید، یکی از گزینه ها اینست که حتی در صورت فعال شدن ریکتور هم مواد سوخت استفاده شده در آن از ایران خارج شود.
ایران برای دستیابی به ریکتور اتمی در اراک به شمول ساختن تاسیسات تولید آب سنگین درهمجواری آن، خیلی سرمایه گزاری کرده است و می گوید، یک سیستم شفافیت را در برنامهء هستویش بوجود خواهد آورد.
گام بعدی چیست؟
حالا که ایران توافق کرده است، ریکتور آب سنگین را در اراک فعال نخواهد ساخت و به مفتشان سازمان بین المللی انرژی هستوی اجازهء بازرسی و دسترسی متداوم را به تاسیسات اتمیش می دهد، کلسی دونپورت (Kelsey Davenport) تحلیل گر نهاد کنترول اسلحه و مستقر در واشنگتن، می گوید:
"این حقیقت که ایران به بازرسان سازمان بین المللی انرژی هستوی، اجازهء دسترسی به تاسیسات تولید آب سنگین را می دهد، خود یک گام بزرگ به جلو است. از سال 2011 به اینسو سازمان بین المللی انرژی هستوی تلاش می کرد، به این تاسیسات راه یابد و تا اکنون نتوانسته بود، یقیناً که این یک دستاورد مثبت است."
با آنکه باراک اوباما رییس جمهور امریکا موافقت نامه با ایران را "نخستین گام مهم به سوی یک حل همه جانبه" منازعهء اتمی با آن کشور خوانده، آن را مهم ترین پیشرفت واقعی دورهء ریاست جمهوریش با ایران عنوان کرده است، سایر رهبران جهان از این موافقتنامه به طور محتاطانه استقبال کرده اند.
