عساکر روسی پس از ده سال جنگ ویرانگر، 25 سال پیش از امروز افغانستان را ترک گفتند. این جنگ و پیامد های آن اثر عمیق در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان بجا گذاشت.
Mikhail Leshchinsky میخائیل لیشچنسکی خبرنگار دوران اتحاد شوروی که گزارش های وی یک نقش مهم در ساختن اذهان عامه برای پایان دادن این جنگ داشت روز خروج عساکر شوروی از افغانستان را خوب به خاطر دارد.
کلیر بیگ، خبرنگار بخش روسی رادیو آزادی بر اساس مصاحبه با وی یک مطلب تهیه نموده که سلطان محمد سرور آن را ترجمه کرده است.
هنگامیکه عساکر اتحاد شوروی به دنبال یک جنگ خونین و خسته کن ربع قرن پیش افغانستان را ترک می گفتند، میخائیل لیشچنسکی از جملهء آخرین کسانی بود که افغانستان را به سوی اتحاد شوروی سابق ترک گفتند.
لیشچنسکی عسکر نبود. او اندکی بعد از اینکه میخائیل گرباچوف به قدرت رسید، به حیث خبرنگار تلویزیون اتحاد شوروی در سال 1985 به افغانستان فرستاده شد تا مراحل اخیر این جنگ را که مسکو باور خود را نسبت به آن به سرعت از دست می داد تحت پوشش خبری قرار دهد.
آخرین گزارش وی از افغانستان، جنرال بوریس گروموف قوماندان قوای شوروی در افغانستان را نشان داد که به همراه چند سرباز به تاریخ 15 فبروری سال 1989 از پل دوستی بندر حیرتان به سوی شهر ترمز اتحاد شوروی عبور کرد و افغانستان را ترک گفت.
در تصویر های که امروز اهمیت تاریخی دارند، جنرال گروموف دیده می شود که سر پل دوستی به سوی لیشچنسکی قدم می زند.
سپس لحظاتی قبل از اینکه پایان جنگ نه سالهء شوروی در افغانستان رسماً اعلان شود، پسر نوجوان گروموف پدر خود را بغل می کند و گردن او را فشار می دهد.
این صحنه با بسیار دقت طرح ریزی شده بود تا بیرون شدن عساکر شوروی از افغانستان را یک خروج با آبرو نشان دهد و نه یک عقب نشینی پس از جنگ برباد کننده که در آن 15 هزار عسکر شوروی و تقریباً یک میلیون افغان کشته شدند.
اما به هر صورت، آقای لیشچنسکی روز پانزدهم فبروری را چون یک روزعمیقاً پر خاطره بیاد دارد.
او به رادیو آزادی گفت:
« صدای من متزلزل بود و از او هم. وقتیکه او گفت می خواهد برای هر عسکریکه در افغانستان خدمت کرده یک بنای یادگاری بسازد، اشک در چشمان او حلقه زد. البته این یک لحظهء بسیار عاطفی بود.»
لیشچنسکی 69 ساله که در مدت چهار سال بیش از 900 گزارش از جنگ اتحاد شوروی در افغانستان تهیه کرده نزد بسیاری یک سیمای این جنگ پنداشته می شود.
منتقدان او را ثناخوان کرملین پنداشته تمسخر کردند و گفتند که او بیشتر تبلیغات می کرد و سربازان را می ستود.
ولی او چون نخستین خبرنگار اتحاد شوروی بود که تصویر های جنگ را نشر کرد، یک نقش مهم را در تغییر سیاسی که منجر به عقب نشینی 25 سال قبل اتحاد شوروی از افغانستان شد، بازی کرد.
در نتیجهء به قدرت رسیدن گرباچف و ابهامی که به ارتباط جنگ افغانستان در مسکو وجود داشت، قیوداتیکه بر خبرنگاران اتحاد شوروی در افغانستان وضع شده بود، کاهش یافت.
فقط یک ماه قبل از اینکه آقای لیشچنسکی به افغانستان برود، سیرگی لاپین رییس دستگاه مقتدر نشراتی اتحاد شوروی به وی تلیفون کرده هدایت داد که از صحنه های جنگ فلمبرداری کند و در هفته حد اقل دو گزارش به مسکو بفرستد.
تصویر های که او فرستاد یک نقطهء عطف در چگونگی پوشش خبری رسانه های اتحاد شوروی از این جنگ پنداشته شد، چون قبل از وی گزارش ها عساکر شوروی را سربازان حافظ صلح نشان می دادند که مصروف گفتگوی دوستانه با مردم محل می بودند.
او می گوید، مقامات نظامی اتحاد شوروی با دنبال کردن فوری این هدایات زمینهء دسترسی کامل و بدون سانسور وی به میدان های جنگ را مهیا ساختند.
آقای لیشچنسکی می گوید:
« این آشکار شده بود که ما درگیر این جنگی که تلفات جانی، مالی و معنوی هنگفت داشت شده بودیم و باید خاتمه می یافت. ولی باید طوری پایان می یافت که مردم گمان نکنند که گویا ما می گریزیم، شکست خورده ایم، یا عقب نشینی می کنیم. ما مکلف شده بودیم تا نظری را که نزد رهبران خلق شده بود میان مردم گسترش دهیم و آن اینکه این جنگ بیهوده باید پایان داده شود.»
آقای لیشچنسکی می گوید، مرحلهء نهایی خروج عساکر شوروی از افغانستان که شش ماه طول کشید برای خبرنگاران هم هیجان انگیز بود و هم قابل تاسف.
او و همکارانش مدت دو ماه با رفت و برگشت از سرحدات خروج عساکر را تحت پوشش قرار دادند.
هر بار عساکری را که به خانه های خود بر می گشتند همراهی می کردند و سپس دوباره به میدان های جنگ بر می گشتند:
« از لحاظ عاطفی بسیار دشوار بود. برای عساکر جوانیکه به خانه های خود بر می گشتند و ما همراهی می کردیم جنگ پایان می یافت. ولی ما هر بار دوباره به میدان جنگ بر می گشتیم. این عملیات دشوار بود. جنگ و آتشباری ادامه داشت، ما تلفات می دادیم.»
ارقام رسمی نشان می دهد که قوای شوروی در مراحل خروج از افغانستان 520 عسکر خود را در این کشور از دست داد و آخرین عسکر پنج روز قبل از تکمیل خروج قوا به تاریخ دهم فبروری کشته شده است.
با نزدیک شدن ضرب الاجل خروج کامل عساکر شوروی از افغانستان، پدران و مادران زیادی به سوی سرحدات هجوم آوردند تا پسران خود را استقبال کنند.
اما آقای لیشچنسکی به خاطر دارد که کسانی زیادی میان آنها بودند که چندین هفته منتظر ماندند ولی از پسران خود خبری به دست نیاوردند.
بر خلاف بسیاری از عساکر سابق سهیم در جنگ افغانستان، لیشچنسکی این جنگ را یک اشتباه نمی داند.
ولی در حالیکه امریکا اکنون پس از جنگ ناتمام ده سالهء خود از افغانستان خارج می شود او بلادرنگ می گوید که مداخلهء نظامی در افغانستان بیهوده است:
« حضور آنها در آنجا به نظر من بی فایده است. همانطوری که موجودیت ما در آنجا فایده نداشت. شاید منفی هم باشد چون ما و امریکایان متحمل تلفات بزرگی شدیم. ما مردم، تجهیزات و اموال خود را از دست دادیم و در پایان تصویر ما هم خدشه دار شد.»
Mikhail Leshchinsky میخائیل لیشچنسکی خبرنگار دوران اتحاد شوروی که گزارش های وی یک نقش مهم در ساختن اذهان عامه برای پایان دادن این جنگ داشت روز خروج عساکر شوروی از افغانستان را خوب به خاطر دارد.
کلیر بیگ، خبرنگار بخش روسی رادیو آزادی بر اساس مصاحبه با وی یک مطلب تهیه نموده که سلطان محمد سرور آن را ترجمه کرده است.
هنگامیکه عساکر اتحاد شوروی به دنبال یک جنگ خونین و خسته کن ربع قرن پیش افغانستان را ترک می گفتند، میخائیل لیشچنسکی از جملهء آخرین کسانی بود که افغانستان را به سوی اتحاد شوروی سابق ترک گفتند.
لیشچنسکی عسکر نبود. او اندکی بعد از اینکه میخائیل گرباچوف به قدرت رسید، به حیث خبرنگار تلویزیون اتحاد شوروی در سال 1985 به افغانستان فرستاده شد تا مراحل اخیر این جنگ را که مسکو باور خود را نسبت به آن به سرعت از دست می داد تحت پوشش خبری قرار دهد.
آخرین گزارش وی از افغانستان، جنرال بوریس گروموف قوماندان قوای شوروی در افغانستان را نشان داد که به همراه چند سرباز به تاریخ 15 فبروری سال 1989 از پل دوستی بندر حیرتان به سوی شهر ترمز اتحاد شوروی عبور کرد و افغانستان را ترک گفت.
در تصویر های که امروز اهمیت تاریخی دارند، جنرال گروموف دیده می شود که سر پل دوستی به سوی لیشچنسکی قدم می زند.
سپس لحظاتی قبل از اینکه پایان جنگ نه سالهء شوروی در افغانستان رسماً اعلان شود، پسر نوجوان گروموف پدر خود را بغل می کند و گردن او را فشار می دهد.
این صحنه با بسیار دقت طرح ریزی شده بود تا بیرون شدن عساکر شوروی از افغانستان را یک خروج با آبرو نشان دهد و نه یک عقب نشینی پس از جنگ برباد کننده که در آن 15 هزار عسکر شوروی و تقریباً یک میلیون افغان کشته شدند.
اما به هر صورت، آقای لیشچنسکی روز پانزدهم فبروری را چون یک روزعمیقاً پر خاطره بیاد دارد.
او به رادیو آزادی گفت:
« صدای من متزلزل بود و از او هم. وقتیکه او گفت می خواهد برای هر عسکریکه در افغانستان خدمت کرده یک بنای یادگاری بسازد، اشک در چشمان او حلقه زد. البته این یک لحظهء بسیار عاطفی بود.»
لیشچنسکی 69 ساله که در مدت چهار سال بیش از 900 گزارش از جنگ اتحاد شوروی در افغانستان تهیه کرده نزد بسیاری یک سیمای این جنگ پنداشته می شود.
منتقدان او را ثناخوان کرملین پنداشته تمسخر کردند و گفتند که او بیشتر تبلیغات می کرد و سربازان را می ستود.
ولی او چون نخستین خبرنگار اتحاد شوروی بود که تصویر های جنگ را نشر کرد، یک نقش مهم را در تغییر سیاسی که منجر به عقب نشینی 25 سال قبل اتحاد شوروی از افغانستان شد، بازی کرد.
در نتیجهء به قدرت رسیدن گرباچف و ابهامی که به ارتباط جنگ افغانستان در مسکو وجود داشت، قیوداتیکه بر خبرنگاران اتحاد شوروی در افغانستان وضع شده بود، کاهش یافت.
فقط یک ماه قبل از اینکه آقای لیشچنسکی به افغانستان برود، سیرگی لاپین رییس دستگاه مقتدر نشراتی اتحاد شوروی به وی تلیفون کرده هدایت داد که از صحنه های جنگ فلمبرداری کند و در هفته حد اقل دو گزارش به مسکو بفرستد.
تصویر های که او فرستاد یک نقطهء عطف در چگونگی پوشش خبری رسانه های اتحاد شوروی از این جنگ پنداشته شد، چون قبل از وی گزارش ها عساکر شوروی را سربازان حافظ صلح نشان می دادند که مصروف گفتگوی دوستانه با مردم محل می بودند.
او می گوید، مقامات نظامی اتحاد شوروی با دنبال کردن فوری این هدایات زمینهء دسترسی کامل و بدون سانسور وی به میدان های جنگ را مهیا ساختند.
آقای لیشچنسکی می گوید:
« این آشکار شده بود که ما درگیر این جنگی که تلفات جانی، مالی و معنوی هنگفت داشت شده بودیم و باید خاتمه می یافت. ولی باید طوری پایان می یافت که مردم گمان نکنند که گویا ما می گریزیم، شکست خورده ایم، یا عقب نشینی می کنیم. ما مکلف شده بودیم تا نظری را که نزد رهبران خلق شده بود میان مردم گسترش دهیم و آن اینکه این جنگ بیهوده باید پایان داده شود.»
آقای لیشچنسکی می گوید، مرحلهء نهایی خروج عساکر شوروی از افغانستان که شش ماه طول کشید برای خبرنگاران هم هیجان انگیز بود و هم قابل تاسف.
او و همکارانش مدت دو ماه با رفت و برگشت از سرحدات خروج عساکر را تحت پوشش قرار دادند.
هر بار عساکری را که به خانه های خود بر می گشتند همراهی می کردند و سپس دوباره به میدان های جنگ بر می گشتند:
« از لحاظ عاطفی بسیار دشوار بود. برای عساکر جوانیکه به خانه های خود بر می گشتند و ما همراهی می کردیم جنگ پایان می یافت. ولی ما هر بار دوباره به میدان جنگ بر می گشتیم. این عملیات دشوار بود. جنگ و آتشباری ادامه داشت، ما تلفات می دادیم.»
ارقام رسمی نشان می دهد که قوای شوروی در مراحل خروج از افغانستان 520 عسکر خود را در این کشور از دست داد و آخرین عسکر پنج روز قبل از تکمیل خروج قوا به تاریخ دهم فبروری کشته شده است.
با نزدیک شدن ضرب الاجل خروج کامل عساکر شوروی از افغانستان، پدران و مادران زیادی به سوی سرحدات هجوم آوردند تا پسران خود را استقبال کنند.
اما آقای لیشچنسکی به خاطر دارد که کسانی زیادی میان آنها بودند که چندین هفته منتظر ماندند ولی از پسران خود خبری به دست نیاوردند.
بر خلاف بسیاری از عساکر سابق سهیم در جنگ افغانستان، لیشچنسکی این جنگ را یک اشتباه نمی داند.
ولی در حالیکه امریکا اکنون پس از جنگ ناتمام ده سالهء خود از افغانستان خارج می شود او بلادرنگ می گوید که مداخلهء نظامی در افغانستان بیهوده است:
« حضور آنها در آنجا به نظر من بی فایده است. همانطوری که موجودیت ما در آنجا فایده نداشت. شاید منفی هم باشد چون ما و امریکایان متحمل تلفات بزرگی شدیم. ما مردم، تجهیزات و اموال خود را از دست دادیم و در پایان تصویر ما هم خدشه دار شد.»