جوگی‌ها مردمان هنرمندی اند که خود را تاجک‌های بخارا معرفی می‌کنند و اکثراً سنی مذهب هستند.
جوگی‌ها از اقلیت‌های جامعه افغانی شمرده شده و در وضعیت ناگوار اقتصادی شب و روز شان را سپری می‌کنند.
بلخ یکی از ۹ ولایت شمالی افغانستان است که جوگی‌ها در آن از دهه‌های طولانی به این‌طرف زنده‌گی دارند.
یک قبیله کوچک از این مردمان در مربوطات کارته زراعت مزارشریف در منطقه سرای هاجری زیر خیمه‌های دست ساخته خود زندگی می‌کنند.
جوگی‌های این منطقه می‌گویند که آنان سرپناه ندارند و فرزندان‌شان نیز به تعلیم و تحصیل دسترسی ندارند.
ملا شیر و بابه صالح دو تن از جوگی‌های کهن سال این قبیله اند. آن‌ها می‌گویند که تا هنوز به حقوق اساسی خود دسترسی ندارند.
این دو مرد کهن سال در مورد مشکلات جوگی‌ها به رادیو آزادی چنین گفتند:
" از ما مردم کرده غریب از ما مردم کرده بی‌چاره هیچ‌کس نیست، مه به دولت هم می‌گویم ما مردم خیلی جگر خون هستیم و هیچ‌کس به مشکلات ما گوش نداده‌است."
"مشکلات ما زیاد است، می‌بینید که ما زیر خیمه در هوای گرم و سرد زنده‌گی می‌کنیم اطفال ما هیچ چیزی ندارند و در وضعیت خراب زندگی قرار داریم."
جوگی‌ها ادعا دارند که در حدود ۱۵۰ سال قبل وارد خاک افغانستان شده‌اند و تا اکنون تذکره تابعیت دریافت نکرده‌اند و از محروم‌ترین اقشار این جامعه به شمار می‌روند.
سالم یک پسر بچه جوگی می‌گوید که علاقه دارد تا با سواد باشد و مصدر خدمت به جامعه شود، اما از اینکه سرپناه ندارند و کوچی هستند از رفتن به مکتب باز مانده‌است.
او در رابطه گفت:
"مکتب می‌خواندم اما حالا ترک کردیم، تا صنف سه خواندم، بخاطر ترک کردم که یک سال یک جای سال دیگر جای دیگر هستیم. اگر مکتب باشه ما خوش هستیم و درس می‌خوانیم."
در مورد جوگی‌ها دیدگاه‌های متفاوت در جامعه وجود دارد، آن‌های که از نزدیک با این مردم آشنایی ندارند، جوگی‌ها را مردمان سنگ دل و بی‌رحم تصور می‌کنند و به این باور اند که جوگی‌ها غیر مسلمانان هستند که قبر ندارند و اجساد مرده‌های شان را می‌خورند.
اما بر خلاف این بد بینی‌ها و دید نهایت منفی جامعه، هنگامی که وارد محله جوگی‌ها شدم با لب‌های پُر از خنده‌شان و گذاشتن پیاله چای تلخ غریبانه در مقابلم با گفتن خوش آمدی، از من استقبال شد.
فرحان جوگی که از بودن در خانه خسته شده‌است برای ایجاد سرگرمی به خود دنبوره خریده‌است و گاه گاهی با بابه صالح غیچک نواز یکجا موسیقی می‌نوازند.
فرحان می‌گوید، اکثر جوانان جوگی بودنه نگهداری می‌کنند و سگ‌های جنگی تربیه می‌کنند و این عمل به یک رسم مروج در میان همه جوانان جوگی در بلخ مبدل شده‌است.
زنان جوگی از زنده‌گی خود نا خشنود بوده و می‌گویند که از بودن مردان در خانه خسته شده‌اند و خود با رنگ زردی و بی‌چاره‌گی برای دریافت لقمه نانی به فال بینی پرداخته و یا هم گدایی می‌کنند.
زنان جوگی از زنده‌گی خود نا خشنود بوده و می‌گویند که از بودن مردان در خانه خسته شده‌اند.
نگار یکی از همین جوگی‌ها است، وی در مورد گفت:
"ای بچیم مرد‌های ما در خانه می‌نشینند ما خانه به خانه می رویم با رنگ زردی و بی‌چاره‌گی گدایی می‌کنیم، از چه زنده‌گی خود راضی باشیم، زنده‌گی ما زنده‌گی رنگ زردی و بی‌چاره‌گی است."
عمده‌ترین مشکلات جوگی‌ها نبود سرپناه مشخص، عدم دسترسی به امکانات صحی، بی‌کاری و محرومیت اطفال‌شان از نعمت سواد می‌باشد.
در مورد وضعیت زنده‌گی جوگی‌ها خواستیم نظر کمیسیون حقوق بشر افغانستان را نیز با خود داشته باشیم، قاضی سید محمد سامع رئیس دفتر ساحوی این نهاد در بلخ به رادیو آزادی چنین گفت:
"جوگی‌ها از اینکه تذکره تابعیت ندارند از بسیاری حقوق‌شان محروم هستند، اطفال‌شان به مکتب نمی‌روند، سرپناه دایمی ندارند و به امکانات صحی هم دسترسی‌شان کم است."
این در حالیست که نه تنها جوگی‌ها از نبود سرپناه و نبود زمینه کار شکایت داشته و دولت را به بی‌توجهی به زنده‌گی شان متهم می‌نمایند، بلکه صد‌ها جوان از اقوام دیگر نیز با چنین مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند.
گزارش: مجیب‌الرحمن حبیب‌زی