کوچی‌ها از جملۀ محروم‌ترین اقشار جامعه افغانستان هستند که فرزندان‌شان به تعلیم و زنان و مردان‌شان به امکانات صحی و اسکان دایمی دسترسی ندارند.
کوچی‌ها در زون شمال افغانستان شکایت می‌کنند که در طی بیش از ۱۵ سال گذشته حکومت به خواست‌ها و حل مشکلات‌شان رسیدگی نکرده‌است.
سید محمد حریق رئیس شورای کوچی‌ها در زون شمال می‌گوید که عمده‌ترین مشکل‌شان عدم دسترسی اطفال و نوجوانان آن‌ها به تعلیم است.
وی در مورد گفت:
"برای کوچی‌ها مکاتبی که باید موجود می‌بود متأسفانه وجود ندارد. در تمام زون شمال و کشور این مشکل موجود است و خاصتاً در ۹ ولایت شمالی بیشتر محسوس می‌شود. همه با این مشکل دچار هستند و از اقوام کوچی ۵ درصد هم اطفال‌شان به سواد دسترسی ندارند."
غلام فاروق عبیدی آمر کوچی‌های ولایت بلخ نیز به مشکل مشابه اشاره کرده، می‌گوید که تعلیم حق همه اتباع افغانستان است و کوچی‌ها نیز جز از جامعه افغانی هستند و نباید از این حق محروم شوند.
عبیدی از حکومت می‌خواهد تا در نقاط مختلف ولایت بلخ برای‌شان مکاتب متعدد ایجاد شود.
وی می‌گوید که اکثریت مطلق کوچی‌ها در بلخ از نعمت سواد محروم اند.
وی در رابطه گفت:
"به واقعیت که نخستین مشکل کوچی‌ها در بخش تعلیم است. افراد بیشتر از کوچی‌ها بی‌سواد یا هم کم‌سواد هستند. آن‌ها به تعلیمات ابتدایی عاجل ضرورت دارند و خاصتاً برای‌شان مکاتب ایجاد شود، از دیر زمان تا کنون این مشکل با کوچی‌ها وجود دارد."
مشکلات کوچی‌های زون شمال تنها به نداشتن مکاتب و عدم دسترسی اطفال‌شان به تعلیم و تربیه خلص نمی‌شود، رئیس شورای کوچی‌های زون شمال مدعی است که آنان در نقاط دور دست به‌گونه موقتی زندگی می‌کنند و با مشکلات صحی جدی مواجه بوده و به امکانات صحی و کلینیک‌های سیار نیز دسترسی ندارند.
سید محمد حریق افزود:
"همان‌گونه که در بخش تعلیم با مشکلات روبه‌رو استیم در بخش صحت هم با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنیم. به زندگی کوچی‌ها باید توجه شود، آن‌ها همیشه در مناطق دور افتاده زندگی می‌کنند و یا هم در حال کوچیدن استند. دولت اگر بخواهد و کمک کند ما با مصارف اندک در وقت کم این مشکل را حل می‌سازیم، اما متأسفانه تاکنون دولت کار‌های لازمی را انجام نداده‌است."
آگاهان می‌گویند که دولت در برابر حفظ محیط مصون برای زندگی اتباع‌اش مکلفیت دارد و برای کوچی‌ها نیز همانند سایر اتباع افغانستان باید امکانات زیستی فراهم شوند.
کاظم حیدری آگاه مسایل حقوقی در مورد گفت:
"دولت می‌تواند حتی به‌گونه سیار برای کوچی‌ها مکاتب ایجاد کند. برای‌شان افراد را استخدام کند که در نقاط مختلف به اطفال آن‌ها زمینه تعلیم فراهم کنند. اگر دولت بتواند برای کوچی‌ها اسکان دایمی مساعد سازد که آن‌ها دامداری و مالداری هم بکنند، خیلی خوب می‌شود، چون هم تذکره میتوانند دریافت کنند و هم به تعلیم و خدمات صحی دسترسی پیدا می‌کنند."
در همین حال وزارت معارف کشور می‌گوید که در سه مرحله زمینه تعلیم برای فرزندان کوچی‌ها مهیا شده‌است.
کبیر حقمل مسئول بخش نشرات این وزارت می‌گوید که در بخش نخست در محلات که کوچی‌ها زندگی می‌کنند در مکاتب ساحوی اطفال‌شان جذب می‌شوند، در مرحله دوم صنف‌های سیار سواد آموزی برای‌شان ایجاد شده و در بخش سوم برای اطفال کوچی‌ها در مراکز ولایات مکاتب مجهز با لیلیه‌ها ایجاد شده‌است.
حقمل می‌گوید این وزارت مکلف است تا برای اطفال کوچی زمینه تعلیم و تربیه را در هر شرایط مساعد بسازد.
کبیر حقمل مسئول بخش نشرات وزارت معارف افغانستان
وی گفت:
"در بخش مشکلات کوچی‌ها با رهبری وزارت معلومات شریک ساخته شده‌است. تا کنون در هر شرایطی که ما قرار داشتیم مشکلات‌شان را حل کردیم و اگر مشکلاتی که وجود دارد سعی می‌کنیم تا همانند هر افغان دیگر مشکلات کوچی‌ها هم برطرف شود و اطفال‌شان از مکتب باز نمانند."
باید تذکر داد که پیش از این کوچی‌های زون شمال کشور از غصب هزاران هکتار زمین‌شان توسط زورمندان محلی شکایت داشته و مدعی بودند که دولت در قسمت رسیدگی به این مشکل بی‌توجه بوده‌است.
گزارش: مجیب‌الرحمن حبیب‌زی