برخی از بانوان فعال کندز که در معارف و نهادهای مدنی وظیفه اجرا می‌کنند، نقش زنان را در نظام سازی و سایر پروسه‌های ملی در افغانستان با اهمیت دانسته و تأکید می‌ورزند که حکومت باید در تصمیمگیریهای ملی حضور زنان را نادیده نگیرد.
مرضیه رستمی فعال مدنی در کندز می‌گوید لازم است که درعرصه اجتماعی و سیاسی برای زنان فرصت‌های بیشتر فراهم شود و از توانائی‌های آنان باید در ساختار نظام کار گرفته شود.
وی گفت:
"در دولت برای زنان سهم بیشتر داده شود و پُست های کلیدی است و پُست های که علاوه برداشتن مسئولیت صلاحیت هم دارد برای آن‌ها داده شود، تا آن‌ها بتوانند در ساختار دولت هم سهم بگیرند و در پهلوی آن فعالیت اقتصادی را که زنان دارند دولت از آن‌ها حمایت کند و به‌خاطر پیشرفت کار و بازاریابی شان سهولتها را ایجاد کند."
از سوی هم شیما حسینی یکی از فعالان حقوق زن در این ولایت، نقش زنان را در توسعۀ اجتماعی و سیاسی جوامع دموکراتیک ارزنده خوانده، اما می‌گوید تا زمانی‌که صلح سیاسی تأمین نشود، هیچ‌گاهی صلح اجتماعی تأمین شده نمی‌تواند.
وی افزود:
"تا این‌که صلح سیاسی تأمین نشود ما نمی‌توانیم که به یک صلح اجتماعی برسیم و همین حالا اگر ما ببینیم در پروسه صلح و در نمایند‌گی‌های این پروسه در ولایت‌ها زنان سهم فعال ندارند و هیچ در تصمیم‌گیری‌ها شریک نیستند و باید برای زنان در تصمیم‌گیرها سهم داده شود، چون نصف جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند."
آنان تأکید می‌کنند که زنان باید از فرصت‌های مساوی و برابر بهره‌مند شوند و بدون حضور زنان در عرصه اجتماعی و سیاسی نمی‌توان از تعادل اجتماعی و سیاسی جامعه سخن بمیان آورد.
با این حال برخی دیگری از زنان می‌گویند که تعدادی زیادی از دختران از تخصص و مهارت‌های لازم برخوردار استند، اما عدم فرصت‌های کاری، حاکمیت مردسالاری در خانواده‌ها و موجودیت ناامنی‌ها از مواردی اند که مانع فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دختران و زنان شده‌است.
فرشته نیک‌زاد و پروین امینی دو تنِ از زنان تحصیل کرده در ولایت کندز در پیوند به موضوع به رادیو آزادی چنین گفتند:
"اگر زمانی‌که خانم بیرون می‌برآید و در اجتماع کار می‌کند، اما بگونه‌های مختلف در برابرش چالش‌ها و تهدیدها را خلق می‌کنند، تا دیگر خانم‌ها از خانه‌های شان بیرون نشوند و در اجتماع کار و فعالیت نکنند."
"برخی از خانواده‌ها به دختران و خانم‌های شان اجازه نمی‌دهند که بیرون از خانه کار کنند و یا درس بخوانند و تحصیل کنند، چون هنوز هم فرهنگ‌های سنتی در جامعه افغانی حاکم است و من از خانواده می‌خواهم که دختران و زنان شان اجازه بدهند که بیرون از خانه کار کنند و درس بخوانند و تا در آینده به وطن خدمت کنند."
به گفته آنان، طی سال‌های اخیر زنان افغان با وجود چالش‌ها و نارساییهای موجود در جامعه افغانی توانسته اند حضور و تواناییهای شانرا در تمام عرصههای زندگی در کشور برملا سازند، اما شکایت دارند که هنوز هم چالش‌های فراوانی سد راهِ خانم‌ها قرار دارد و حکومت را در خصوص رفع چالش‌های که در برابر آن‌ها قرار دارد به بی‌توجهی متهم می‌کنند.
اما رهبران حکومت وحدت ملی در گذشته بار ها گفته اند که حقوق زنان هیچ گاه قربانی پروسه صلح نخواهد شد و همواره به افزایش حضور زنان در حکومت تأکید کرده اند.
اجمل آرین، کندز