شاید تعریف یخن‌های هراتی و قندهاری تا کنون چندین بار به گوش‌تان رسیده باشد؛ یخن‌هایی که به دست زنان با طرحهای مختلف خامکدوزی شده و طرفداران زیادی میان مردان به خصوص جوانان دارد.
یخن‌هایی که هر روز اندازه‌شان بزرگ‌تر شده و به همان اندازه بر طرفدارانش نیز افزوده می‌شود.
اما این یخن‌ها را چه کسانی می‌دوزند و بازار هنر خامکدوزی در چه وضعیتی است؟ در این گزارش به همین موضوع پرداخته‌ایم.
فاطمه زن ۳۵ سالهای که در ولسوالی اوبه ولایت هرات زندگی می‌کند، با خامکدوزی یخن‌های مردانه مخارج زندگی‌اش را تامین می‌کند.
یخن‌هایی‌که به‌دست زنان هرات با طرحهای مختلف خامک دوزی شده است.
او می‌گوید شوهرش زن دوم دارد و مخارج او و فرزندانش را به درستی نمی‌پردازد.
اما او با تجربه ده ساله خود در هنر خامکدوزی، می‌تواند مخارج اولیه فرزندانش را تا حدودی تامین کند.
او حدود یک ماه روی هر یخن مردانه زحمت می‌کشد و آن را به بازار می‌برد و تا شش هزار افغانی می‌فروشد.
او می‌گوید: "ده-پانزده سال می‌شود که خامکدوزی روی یخن، روی پارچه و شال می‌دوزم. قبلاً روی پارچه زیاد می‌دوختم، اما حالا بیشتر یخن می‌دوزم. دوا داکتر، رخت و کفش خود را خود ما توسط پول همین یخن‌ها پیدا می‌کنیم."
لباس‌های افغانی یخن‌دوزی هراتی بخاطر اندازه بزرگ و تنوع دوخت آن در افغانستان شناخته‌شده است. علاقه‌مندان این یخن‌ها بیشتر جوانان و به‌خصوص مردان نامزددار هستند.
یخن‌هایی‌که به‌دست زنان هرات با طرحهای مختلف خامک دوزی شده است.
با وجود قیمت بالای یخن‌های مردانه، اما بر طرفداران آن هر روز افزوده می‌شود.
حمید که شش ماه است نامزد شده، می‌گوید تا کنون دو یخن مردانه خامکدوزی را ده هزار و ۱۵ هزار افغانی خریده است.
او می‌گوید: "من نامزددار هستم. در هرات رسم است که نامزددارها یخن خامکدوزی دستی بپوشند. هر یخن دستی ده تا پانزده هزار قیمت دارد. یخن‌های دستی خیلی خوب است، اما قیمت‌شان خیلی زیاد است."
نصرالله احمدی، فروشگاه یخن‌های مردانه و پارچه و شال‌های زنانه خامکدوزی دارد.
به گفته او، لباس‌های هراتی و قندهاری میان جوانان طرفدار زیادی دارد و هر لباس هراتی تا هشتاد سانتی متر طول دارد.
یک فروشنده یخن‌هایی خامک دوزی شده در هرات
او می‌گوید: "قیمت‌های یخن‌های قندهاری تا ده هزار فروش دارد و یخن‌های هراتی تا هشت هزار و بلندتر از آن است. یخن‌های کمپیوتری هشتصد تا یک هزار به فروش می‌رسد، اما نسبت به سالهای گذشته قیمت‌ها پایین آمده است."
بیشتر خامکدوزان زنان روستایی هستند که از طریق دوخت یخن‌های مردانه و شلوارهای زنانه مخارج روزانه‌شان را تامین می‌کنند.
با اینکه این حرفه در هرات از رونق زیادی برخوردار است، اما تا کنون نتوانسته به کالای صنعتی و تجاری درآید و وارد بازارهای بزرگ داخلی و خارجی شود.
در کنار آن برخی کارخانه‌های تولیدی کوچکی نیز هستند که یخن‌های مردانه را با ماشین می‌دوزند، یخن‌های با کیفیت پایین، قیمت اندک اما مشابه یخن‌های دست‌دوزی زنان.
نفس‌گل جامی، رئیس صنف خامکدوزان می‌گوید تولید یخن‌های ماشینی و بدل از رونق این حرفه کاسته است.
یخن‌های خامک دوزی شده در ولایت هرات.
او می‌گوید: "این برای خانم‌ها یک صنعت بسیار خوب و ساده است که در خانه خود هستند و با دوخت خامک پول پیدا می‌کنند اما متاسفانه تا کنون از سوی موسسات و دولت حمایت نشده این حرفه که رشد بیشتری کند."
اتاق صنایع و معادن هرات می‌گوید ۵۰ کارخانه تولیدی یخن‌های ماشینی در هرات فعالیت دارند و هر کارخانه روزانه تا ده هزار یخن تولید می‌کند.
با آن هم، زنان زیادی چون فاطمه، در گوشه خانه روی پارچه‌های مختلف سوزن می‌زنند تا صنعت خامکدوزی در کشور از رونق نیفتد.