از ۴۰ سال به این‌سو میلیون‌ها شهروند افغانستان بیشتر به دلیل ناامنی، بیکاری و جنگ داخلی در این کشور راه مهاجرت را در پیش گرفته اند.
در سال‌های گذشته همزمان با سرد شدن هوا ورود مهاجران قاچاقی متوقف می‌شد، اما امسال با تسلط طالبان بر افغانستان، مردم حتی در زمستان هم تلاش می‌کنند تا افغانستان را ترک کنند، اگر از راه قانونی نشود آنها در تلاش هستند که تا از راه‌های غیرقانونی این کشور را ترک کنند.
یک سارنوال پیشین افغانستان که به دلیل نگرانی‌های امنیتی نخواست نامش در این گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت که تغییر رژیم و آمدن طالبان باعث آزادی زندانیان و تهدیدهای امنیتی در برابر افرادی مانند او شده و وی را مجبور کرده که افغانستان را ترک کند.
یک خانواده پناهجوی افغان
این سارنوال می‌گوید که او در حال حاضر با خانواده‌اش در یک مکان نامعلومی زندگی می‌کند اما نمی‌تواند به این گونه زندگی پنهانی ادامه دهد: "ما اکنون منتظر این روند هستیم و در مکانی نامعلوم زندگی می‌کنیم. سعی می‌کنیم خودمان را پنهان کنیم زیرا بارها تهدید به مرگ شده ایم. من مشتاقانه منتظر دریافت ایمیل‌هایی از کشورهای خارجی امروز یا فردا هستم که به من پناهندگی می‌دهد. اما هیچ کشوری به کیس‌هایی که ما ثبت کرده ایم پاسخ نداده است، اگر راه قانونی پیدا نکردم، می‌خواهم به صورت غیرقانونی و قاچاق از افغانستان خارج شوم."
او گفت که از خطرات و دشواری‌های مهاجرت غیرقانونی و قاچاقی آگاه است و می‌داند که به سوی سرنوشت نامعلومی حرکت خواهد کرد.
از سوی دیگر برخی از افغان‌هایی که به گونۀ قاچاقی به کشورهای اروپایی منتقل شده اند، با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.
یکی از آنها یک زن افغان است که با شوهر و فرزندانش در کمپ پناهندگان صربیا زندگی می‌کند.
او که نمی‌خواهد صدایش پخش شود، به رادیو آزادی گفت که از دو سال به این‌سو در این کمپ زندگی می‌کند و هیچ اقدامی در قسمت درخواست پناهندگی‌اش از سوی حکومت صورت نگرفته است.
این زن می‌گوید روزها و شب‌های سختی را در مسیر راه سپری کرده و هنوز به مقصد اصلی‌اش نرسیده است.
کمپ مهاجرین در صربیا
در سال‌جاری به گونۀ بی‌سابقه‌ای هزاران شهروند افغانستان راه مهاجرت را به کشورهای اروپایی و همسایه های افغانستان به هدف داشتن یک زندگی امن و نسبتاً آرام در پیش گرفته اند.
برخی از ساکنان کابل از حکومت طالبان می‌خواهند که برای جلوگیری از مهاجرت یک محیط امن و فرصت‌های کاری را برای مردم فراهم کند.
عبدالله احمدزی باشندۀ کابل به رادیو آزادی گفت: "این مسیرهای (قاچاق) خطرناک هستند زیرا انتظار نمی‌رود که زنده وارد کشوری دیگری شوند. مردم در راه هلاک می‌شوند و هرکسی که از این مسیرها زنده بگریزد حتماً با مشکلات مهاجرت در کشورهای خارجی مواجه خواهد شد. حکومت طالبان باید برای مردم و جوانان کار و امنیت فراهم کند."
رادیو آزادی تلاش کرد دیدگاه مقام‌های وزارت مهاجرین و عودت کنندگان حکومت طالبان را داشته باشد اما مقام‌های این وزارت دستیاب نشدند.
اما ذبیح الله مجاهد، معین وزارت اطلاعات و فرهنگ و سخنگوی حکومت طالبان گفت که بر اساس آمار آنها، تنها در سه ماه گذشته بیش از ۱۰۰ هزار نفر به کشورهای خارجی فرار کرده اند که بیشترشان به دلیل خروج کامل نیروهای خارجی کشور را ترک کرده اند.
آقای مجاهد گفت که هیچ تهدیدی از سوی آنان متوجه کسی نیست و خواست آنان از شهروندان افغانستان این است که در کشور خود باقی بمانند و در مسیر مهاجرت‌های غیرقانونی زندگی‌شان را با خطر مرگ مواجه نکنند: "امارت اسلامی تمام تلاش خود را برای جلوگیری از مهاجرت به کار گرفته، ما اطمینان داده‌ایم که هیچکس احساس ترس نکند. همچنین مسئولان ما در امور مالی و تجارتی در تلاش هستند تا برای مردم شغل ایجاد کنند که بتوانیم از آن برای رشد اقتصادی استفاده کنیم. از نظر امنیتی برای هیچکس مشکلی نیست، حرف ما این است که مردم پناهنده نشوند، اگر پناهنده شدند به خود و کشورشان ظلم کرده اند، باید در کشورشان بمانند."
ذبیح الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان
در همین حال شماری از فعالان حقوق بشر و نهادهای حامی حقوق بشری وضعیت اسفبار پناهجویان افغان را نگران کننده عنوان می‌کنند.
ماهر مومند، یکی از اعضای هیئت رهبری دیدبان حقوق بشر در گفت‌وگویی با رادیو آزادی از مهاجران غیرقانونی خواست که پیش از مهاجرت خودشان را در نهادهای مربوط به مهاجرت ثبت و راجستر کنند.
آقای مومند از همه کشورهای خارجی که کنوانسیون بین‌المللی مهاجرت را امضا کرده اند، خواست که به پناهجویان افغان پناهندگی دهند: "فراخوان ما از کشورهایی که کنوانسیون سازمان ملل متحد در امور پناهندگان را امضا کرده اند و مسئول پذیرش و اعطای پناهندگی به پناهندگان هستند، این است که به پناهجویان پناهندگی بدهند و به آنها اطمینان دهند که آنها در پروسۀ اعطای پناهندگی شامل هستند. آنها تعداد را باید افزایش دهند زیرا وضعیت در افغانستان در حال حاضر بدتر است."
ماهر مومند، یکی از اعضای هیئت رهبری دیدبان حقوق بشر
در این اواخر فیلم‌ها و عکس‌هایی در رسانه‌ها به نشر رسیده که نشان دهندۀ دشواری‌های مهاجرت شهروندان افغانستان در مرز ترکیه و ایران است.
در این ویدیوها دیده می‌شود که این مهاجران با شکنجه‌های شدیدی روبه‌رو هستند و برخی از آنها از سوی قاچاقچیان به دلیل پرداخت نکردن پول مورد شکنجه قرار می‌گیرند.
بسیاری از مهاجرین افغان که به یونان می‌رسند در جریان عبور از آب‌های یونان با تهدید غرق شدن مواجه می‌شوند و در برخی موردها حتی غرق شده اند.
رادیو آزادی تلاش کرد اطلاعات مربوط به مهاجران افغانستان را از سازمان‌های داخلی و خارجی از جمله یوناما و آی‌او‌ام به دست آورد، اما مسئولان این سازمان‌ها دستیاب نشدند.
هر چند آمار رسمی در مورد شمار دقیق مهاجران غیرقانونی وجود ندارد، اما برخی از آژانس‌های بین‌المللی مهاجرت هم به دلیل حساسیت موضوع آمار مربوط به مهاجرین غیرقانونی را علنی نمی‌کنند.
به اساس معلوماتی که به دسترس رادیو آزادی قرار گرفته از زمان خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان در ۳۱ آگست ۲۰۲۱، حدود یک میلیون افغان از راه‌های مختلف قانونی و قاچاقی این کشور را ترک کرده اند.
همچنان در یک گزارش نیویارک تایمز آمده که در هفته‌های اخیر، تعداد افغان‌هایی که به‌طور غیرقانونی از مرز عبور می‌کنند، در مقایسه با زمان قبل از خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته است.
نیویارک تایمز در گزارشش نوشته که در حال حاضر حداقل ۳۰ هزار نفر هر هفته از افغانستان فرار می‌کنند.