وقتی ولادیمیر پوتین نزدیک به ۲۵ سال پیش به عنوان رئیس‌جمهور روسیه کارش را آغاز کرد، یکی از اهداف کلیدی او احیای جایگاه مسکو به‌عنوان یک قدرت جهانی بود. مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه، ابزاری برای اعلام این پیام بود که این کشور همچنان یک نیروی تعیین‌کننده در معادلات بین‌المللی است.
مسکو از ورود به بحران سوریه برای گسترش نفوذ خود در شرق‌میانه و فراتر از آن استفاده کرد، و تلاش داشت خود را به‌عنوان رقیبی بالقوه در برابر غرب به تصویر بکشد. با این حال، سقوط رژیم بشار اسد که یکی از متحدان اصلی مسکو محسوب می‌شود، می‌تواند جاه‌طلبی‌های روسیه را به شدت متزلزل کند.
تأثیر سقوط بشار اسد بر روسیه
فلیپ سمیت، کارشناس شرق‌میانه، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفته است که مداخله نظامی پوتین در سوریه به‌منظور نشان دادن توانایی روسیه در اعمال نفوذ فراتر از مرزهایش انجام شد. اما او هشدار می‌دهد که از دست دادن سوریه، سیلی محکمی بر چهره پوتین خواهد بود.
به گفته سمیت، برکناری بشار اسد نه تنها اعتبار روسیه را خدشه‌دار می‌کند، بلکه می‌تواند یک عقب‌نشینی استراتژیک بزرگ برای این کشور محسوب شود. سوریه میزبان دو پایگاه نظامی مهم روسیه است: پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه بحری طرطوس. پایگاه طرطوس دسترسی روسیه به بحیره مدیترانه را تضمین می‌کند و یکی از اهرم‌های کلیدی قدرت مسکو در منطقه است.
استفاده از پایگاه‌های نظامی در سوریه
سمیت می‌افزاید که روسیه از این پایگاه‌ها برای حفظ نفوذ خود در مدیترانه شرقی و شرق میانه استفاده کرده است. مداخله نظامی روسیه در سوریه در سال ۲۰۱۵ نقطه عطفی در جنگ داخلی این کشور بود. حملات هوایی ویرانگر مسکو به مواضع مخالفان رژیم اسد، کمک کرد تا بخش‌هایی از قلمرو سوریه در کنترول نیروهای اسد باقی بماند و قدرت او تثبیت شود.
این مداخله، تنها یک سال پس از الحاق شبه‌جزیره کریمیا به روسیه و حمایت از جدایی‌طلبان شرق اوکراین صورت گرفت.
مسکو با دخالت در سوریه و اوکراین تلاش کرد جایگاه خود را به‌عنوان رقیبی جدی برای ایالات متحده، ناتو و در کل غرب تثبیت کند.
در یک دهه گذشته پوتین از حامیان سخت دولت اسد در سوریه بود.
چالش‌های جدید برای مسکو
با آغاز حمله تمام‌عیار و غیرموجه روسیه به اوکراین در فبروری ۲۰۲۲، اهمیت سوریه برای مسکو افزایش یافت. حفظ دو پایگاه نظامی در سوریه، در شرایطی که روسیه با چالش‌های جدی در اوکراین روبه‌رو است، به یک سرمایه استراتژیک تبدیل شده است. از دست دادن این پایگاه‌ها، به‌ویژه پایگاه طرطوس، می‌تواند ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به نفوذ روسیه در منطقه وارد کند.
تأسیسات نظامی روسیه در سواحل مدیترانه اکنون با تهدید تصرف توسط گروه‌های شبه‌نظامی به رهبری هیئت تحریر الشام مواجه است؛ گروهی که از سوی ایالات متحده و متحدانش به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود. آرون زلین، عضو ارشد مؤسسه واشنگتن، معتقد است که روسیه دیگر توانایی کافی برای حفاظت از سرمایه‌گذاری‌های خود در سوریه را ندارد. او تأکید می‌کند که مسکو باید بر جنگ بزرگ در اوکراین بیشتر تمرکز کند.
بیشتر در این باره:
رئیس نهاد نظارت بر حقوق بشر سوریه: بشار اسد رئیس جمهور سوریه این کشور را به مقصد نامعلوم ترک کردفرمانده نیروهای کُرد سوریه سقوط "تاریخی" اسد را ستودشورشیان سوری از رادیویی و تلویزیونی دولتی سوریه در دمشق از سقوط دولت بشار اسد را اعلام کردندپیامدهای احتمالی سقوط رژیم اسد
زلین هشدار می‌دهد که از دست دادن پایگاه طرطوس برای روسیه فاجعه‌بار خواهد بود، زیرا این شکست می‌تواند اساساً روسیه را از هسته شرق‌میانه جدا کند. حمیدرضا عزیزی، عضو مؤسسه آلمانی امور بین‌المللی و امنیتی، نیز بر این باور است که از زمان حمایت روسیه از بشار اسد در سال ۲۰۱۵، نقش اصلی مسکو در این جنگ ارائه حمایت هوایی بوده است، در حالی که متحدان دیگری مانند ایران و حزب‌الله از نیروهای زمینی حمایت می‌کردند.
گام بعدی
کارشناسان بر این باورند که روسیه ممکن است بهای سنگینی برای ناکامی احتمالی خود در سوریه بپردازد. به گفته عزیزی، سقوط رژیم اسد ضربه بزرگی به ادعای روسیه مبنی بر حفظ جایگاهش به‌عنوان یک قدرت جهانی خواهد بود. این شکست می‌تواند باعث شود سایر بازیگران در مناطق دیگر مانند امریکای لاتین و افریقا نیز در مورد روابط و اتکای خود به روسیه تجدیدنظر کنند.