این تغییر سریع، به باور ناظران، نشان‌دهندهٔ وجه عمل‌گرایانه طالبان در تعامل با کشورهای همسایه است.
تخریب تندیس در ۱۸ اگست، موجی از خشم و انتقاد را در میان فرهنگیان ، فعالان و باشندگان مزارشریف برانگیخت. به گفته باشندگان محل که نخواستند نام‌شان فاش شود، مقام‌های طالبان این اقدام را با استناد به دلایل مذهبی توجیه کرده و گفته‌اند که تصاویر و مجسمه‌های انسان‌ها طبق شریعت ممنوع است.
بنای یادبود علیشیر نوایی پس از تخریب در مزارشریف
علیشیر نوایی، بنیان‌گذار ادبیات اوزبیکی و چهرهٔ کلیدی میراث جغتایی، در میان مردمان ترک‌زبان اوراسیا از جایگاهی ویژه برخوردار است.
سایره رحمانی، نویسنده و فعال افغان مقیم پاریس، این اقدام طالبان را «ضربهٔ بزرگ به کرامت اوزبیک‌ها و تنوع فرهنگی افغانستان» خواند.
اما با ادامهٔ اعتراض‌ها، طالبان در یک مراسم با حضور دیپلمات‌های اوزبیکستان، وعده دادند این یادبود بازسازی خواهد شد. سخنگوی وزارت خارجهٔ اوزبیکستان اعلام کرد که طالبان تعهد سپرده‌اند مکان تازه‌ای را به نام علیشیر نوایی نام‌گذاری کنند.
مقام‌های طالبان درحضور دیپلمات‌های اوزبیکستان تعهد کردند که این یادبود را دوباره خواهند ساخت.
سخنگوی وزارت خارجهٔ ازبیکستان، اَخرور بُرخانُف، در یک پُست در شبکهٔ اجتماعی «ایکس» که "مقامات محلی تصمیم گرفتند آن را بردارند، زیرا محل آن نامناسب تشخیص داده شده بود."
او افزوده بود: "علاوه بر آن، نمایندگان افغانستان تأکید کردند که به علیشیر نوایی که یک شخصیت مهم تاریخی برای هر دو کشور افغانستان و ازبیکستان است، احترام دارند و اطمینان دادند که میراث او به گونهٔ شایسته گرامی داشته خواهد شد. آنان تعهد سپردند که بنای یادبود تازه‌ای به نام او برپا کنند، محوطهٔ اطراف را بهبود بخشند، کتیبه‌هایی در بارهٔ زندگی و آثارش بازسازی کنند و آن مکان را به افتخار او نام‌گذاری نمایند.»
پول و سیاست
این عقب‌نشینی طالبان یادآور ماجرای سال گذشته است، زمانی که رسانه‌ها گزارش دادند طالبان از اوزبیکستان خواسته‌اند تا برنامه‌های موسیقی در «مرکز بین‌المللی تجاری ترمذ» را متوقف کند. با وجود این، برنامه‌ها ادامه یافت و وزارت خارجهٔ اوزبیکستان اعلام کرد که درخواستی از سوی طالبان مطرح نشده بود.
کارشناسان می‌گویند طالبان در برابر ازبیکستان به‌گونه‌ای متفاوت رفتار می‌کنند؛ زیرا روابط اقتصادی دو کشور برای حکومت طالبان در کابل حیاتی است. طالبان پیش‌تر در ویران کردن آثار تاریخی مانند مجسمه‌های بودای بامیان انعطاف‌ناپذیر بودند، اما این‌بار منافع مالی و سیاسی بر ایدئولوژی سخت‌گیرانهٔ آنان غلبه کرده است.
بیشتر در این باره: آسیای میانه در تلاش برای یافتن مسیرهای جنوبی با طالبان؛ آیا سود آن برای چین خواهد بود؟از زمان بازگشت طالبان به قدرت، ازبیکستان به یکی از شرکای اصلی اقتصادی افغانستان تحت حاکمیت طالبان بدل شده است. تنها در سال جاری، تاشکند سرمایه‌گذاری ۲۴۳ میلیون دالری را در چهار پروژهٔ انرژی افغانستان اعلام کرده و توافق‌نامه‌های تازه‌ای در زمینهٔ ترانزیت و تجارت به امضا رسانده است.
ازبیکستان همچنین در ماه می، مراکز تجارتی رسمی را با حضور شرکت‌های دولتی خود در کابل و مزارشریف افتتاح کرد.
افغانستان که اقتصاد آن به‌شدت از جنگ و تحریم‌ها آسیب دیده، اکنون بیش از هر زمان دیگری وابسته به تجارت مرزی و واردات برق از ازبیکستان است. این در حالی است که کشور با کمبود شدید مواد غذایی و کاهش چشمگیر کمک‌های خارجی روبه‌رو می‌باشد.
گزارش توسط: امید بوبوماتوف، بخش ازبکستان رادیو آزادی / رادیو اروپای آزاد و مرحت شریف‌جان