این سازمان روز یک‌شنبه ۱۴سپتمبر با نشر گزارشی در صفحه ایکس، توییتر سابق گفته که این تعداد افراد در داخل کشور بیجا شده اند و یا به کشورهای همسایه مهاجرت کرده اند.
در ادامه آمده که مشکلات اقتصادی، خشکسالی، تغییرات اقلیمی و پیامد های چندین دهه ناامنی و بی‌ثباتی از مهمترین عوامل این بیجاشدن ها به شمار می‌روند.
سازمان بین المللی مهاجرت در این گزارش همچنان گفته است که از سپتمبر ۲۰۲۳ تا کنون بیش از چهار میلیون افغان از ایران و پاکستان بازگشته اند .
مهاجران افغان در بندر اسلام قلعه پس از بازگشت از ایران
در گزارش آمده است که این موج بازگشت، اقتصاد شکننده افغانستان را تحت فشار شدید قرار داده و بازار کار، مسکن و خدمات اولیه را تا مرز فروپاشی کشانده است.
گفتنی است که نه تنها در چهار ماه اول سال جاری بلکه بتازگی هم هزاران افغان در نتیجه زلزله مرگبار ۳۱ اگست در شرق افغانستان در کنار تلفات جانی و مالی خانه های شان را از دست داده و بیجا شده اند.
فرید یکی از باشنده های ولسوالی چوکی ولایت کنر و سرپرست خانواده ۲۲نفره است که در نتیجه زلزله ۳۱ اگست خانه اش را از دست داد و در خیمه بسر می‌برد.
زندگی زیر خیمه دشوار است اینجا زنان و کودکان ما با مشکلات مختلف روبه‌رو هستند
او در صحبت با رادیو آزادی از مشکلات اش چنین گفت: "زیر خیمه زندگی می‌کنیم، زندگی زیر خیمه دشوار است اینجا زنان و کودکان ما با مشکلات مختلف روبه‌رو هستند، از یک طرف هوا روبه سرد شده است، کودکان ما مریض شده اند و زنان ما هم امکانات لازم حتی به شمول آشپزی را ندارند، مشکلات ما بسیار زیاد است."
همچنان همزمان با آن که شماری از افغان‌ها به دلیل برخی مشکلات کشور شان را ترک کرده اند، شماری از افغان های که در سال های اخیر از کشور های همسایه به افغانستان بازگشته اند می‌گویند که با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
مصطفی جوان ۲۷ساله سرپرست یک خانواده سه نفره در هرات است که حدود سه ماه قبل از ایران اخراج شده و اکنون در ولسوالی غوریان ولایت هرات ساکن است.
او روز دوشنبه ۱۵ سپتمبر به رادیو آزادی گفت که از زمان بازگشت اش به افغانستان با مشکلات زیادی ازجمله بی سرپناهی و بیکاری روبه‌رو است و اکنون تصمیم دارد از نهایت مجبوریت دوباره به ایران برگردد تا بتواند نفقه خانواده اش را تامین کند.
"از روزی که به افغانستان آمده‌ام بیکار هستم. به هرطرف که رفتم برایم کار پیدا نشد، سرپناه ندارم و فعلا هم درخانه خواهرم زندگی می‌کنم هیچ سرمایه هم ندارم تا یک کاری کنم، برای مصارف خانواده قرض می‌کنم حالا از مجبوریت میخواهم دوباره به ایران برگردم."
خانه نداریم وعده زمین را که وزارت مهاجرین طالبان برای ما داد، تا حال کدام نمره زمین هم دریافت نکردیم
حمیدالله سرپرست یک خانواده هشت نفر در منطقه یکه‌توت شهر کابل که دونیم سال قبل از پاکستان اخراج شده است نیز شکایت مشابه دارد.
"از زمان برگشت تا حال بیکار هستم ، خانه نداریم وعده زمین را که وزارت مهاجرین طالبان برای ما داد، تا حال کدام نمره زمین هم دریافت نکردیم. باور کنید مشکلات زیاد است اکثر وقت‌ها که بیمار می‌شویم حتی پول فیس را نداریم تا مریض خود را پیش داکتر ببریم."
با این حال، IOM در این گزارش تازه خود هشدار داده که کمک های اضطراری کافی نیست و این بحران نیازمند راه‌حل های بلند مدت مانند اشتغال، آموزش، مسکن و خدمات درمانی است تا بازگشت کنندگان بتوانند زندگی خود را از نو بسازند.
هرچند حکومت طالبان بارها ادعا کرده است که برای حل مشکلات بازگشت کنندگان و بیجا شدگان داخلی ناشی از رویدادهای طبیعی تلاش کرده است، اما شماری از بازگشت کنندگان و آسیب دیدگان حوادث طبیعی همواره شکایت کرده‌اند که کمک‌های لازم با آنان صورت نگرفته وهنوز هم با مشکل بی‌سرپناهی ، بیکاری و اقتصادی و تهدیدات امنیتی روبه‌رو هستند.
براساس تازه ترین آمار کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (یوان‌اچ‌سی‌آر) ۲.۶ میلیون افغان از آغاز سال جاری تا کنون از ایران و پاکستان به کشور شان بازگشته اند.