یکی از باشنده‌های ولایت پروان می‌گوید به‌تازه‌گی پسر مامایش به‌خاطر مشکلات اقتصادی و دریافت کار از راه‌های غیرقانونی به طرف ایران سفر کرده بود.
او که به‌دلیل حساسیت موضوع نمی‌خواهد نام‌اش در گزارش گرفته شود به رادیو آزادی گفت که پسر مامایش تازه از سوی پولیس ایران بازداشت شده و خانواده‌اش به‌شدت نگران وضعیت‌اش هستند:
بچهٔ مامای من در همین هفته طرف ایران حرکت کرده بود، دیروز کسی به پدرش احوال داده بود که در بین راه پولیس‌های ایرانی بازداشت‌شان کرده‌است.
"بچهٔ مامای من در همین هفته طرف ایران حرکت کرده بود، دیروز کسی به پدرش احوال داده بود که در بین راه پولیس‌های ایرانی بازداشت‌شان کرده‌است، خانواده‌شان و ما همه نگران هستیم، او به‌خاطر مشکلات اقتصادی و بی‌کاری افغانستان را ترک کرده بود."
ناهید، یک باشندهٔ ولایت سمنگان نیز می‌گوید پسر خاله و شماری از همراهان‌اش که به‌خاطر پیدا کردن کار به ایران می‌رفتند، از سوی پولیس ایران بازداشت و به‌شدت لت‌وکوب شده‌اند:
"۱۸ تن از جوانانِ سمنگان قاچاقی به ایران می‌رفتند که از سوی پولیس گرفتار شده و بسیار لت‌وکوب شده بودند که علایم ضرب‌وشتم هنوز هم در بدن‌شان دیده می‌شود، و در جمع این‌ها مجیب بچهٔ خالهٔ من هم بازداشت شده بود که بعداً به کمپ انتقال شده و به افغانستان دیپورت شدند."
این نگرانی‌ها درحالی‌ست که پولیس ایران تازه حدود ۲۳۰ مهاجر افغان را در ولایت سیستان‌و‌بلوچستان این کشور بازداشت کرده‌است.
مقام‌های ایرانی این بازداشت‌ها را بخشی از طرح گسترده‌تر برخورد با اتباع خارجی فاقد اقامت قانونی در این کشور می‌خوانند.
برخی رسانه‌های ایرانی از جمله خبرگزاری صدا و سیما، رسانهٔ دولتی این کشور، به نقل از حسین میرصوفی، قوماندانِ انتظامی ولسوالی نیمروز ولایت سیستان‌و‌بلوچستان نوشته‌اند که این افغان‌ها در ولسوالی‌های نیمروز و زهک در نزدیکی مرز با افغانستان بازداشت شده‌اند.
مقام‌های ایرانی این افراد را "اتباع بیگانهٔ غیرمجاز" خوانده‌اند.
مقام‌ها و رسانه‌های ایرانی معمولاً از اصطلاح «اتباعِ بیگانه یا غیرمجاز» برای مهاجران افغان بدون اسناد قانونی اقامت در این کشور استفاده می‌کنند.
بیشتر در این باره: با شدت گرفتن اخراج افغان‌ها؛ طالبان از جامعه جهانی خواستند به مهاجران بازگشته کمک کنندبهگفتهٔ آقای میرصوفی این بازداشت‌ها در چهارچوب «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» صورت گرفته؛ طرحی‌که شامل بازداشت مهاجران فاقد مدرک و همچنین افراد متهم به سرقت و جرایم مرتبط با مواد مخدر می‌شود.
پولیس مرزی ایران نه‌تنها متهم به بازداشت و لت‌وکوب مهاجران افغان است، بلکه اخیراً بر شماری از مهاجران افغان در منطقهٔ مرزی سراوان سیستان‌و‌بلوچستان ایران شلیک کرده که سبب کشته و زخمی شدن تعدادی از افغان‌ها شده‌است.
سازمان حقوق‌بشری ایرانی «حال‌و‌ش» روز یکشنبه ۱۶ نوامبر گزارش داده که دست‌کم هفت پناهجوی افغان توسط نیروهای مرزی ایران کشته و شماری دیگر زخمی شده‌اند.
«حال‌و‌ش» در ۱۴ اکتوبر سال ۲۰۲۴ میلادی نیز با نشر گزارشی از تیراندازی و انفجار بر ۳۰۰ پناهجوی افغان در منطقهٔ سراوان توسط مرزبانان ایرانی خبر داده و گفته بود که در این رویداد بین ۶۰ تا ۷۰ نفر کشته‌اند.
بازداشت و اخراج مهاجرین افغان از ایران پس از درگیری ۱۲ روزهٔ این کشور با اسرائیل در ماه جوزای سال روان، بیشتر از پیش افزایش یافته و هزاران نفر از آن‌ها در هفته‌های اخیر از این کشور اخراج شده‌اند.
بسیاری از این افراد شامل خانواده‌ها، زنان و کودکان هستند که اغلب به‌خاطر مشکلات اقتصادی و بی‌کاری افغانستان را ترک کرده و برای ساختن یک زنده‌گی مرفه به ایران پناه برده‌اند.
این افراد حتی هنگام اخراج‌شدن‌شان به افغانستان نیز با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند.
در داخل کمپ بیروبار زیاد بود، از هر کسی پول می‌گرفتند و در مسیر راه هم جبری از موتر پایین می‌کردند که باید نان بخورید، همین مشکلاتی بود که دیدیم.
مصطفی، یکی از افغان‌ها که چند ماه قبل همراه با خانواده‌اش از ایران اخراج شده‌است، می‌گوید:
"در داخل کمپ بیروبار زیاد بود، از هر کسی پول می‌گرفتند و در مسیر راه هم جبری از موتر پایین می‌کردند که باید نان بخورید، همین مشکلاتی بود که دیدیم."
او می‌گوید از این‌که در افغانستان مشکلات از جمله بی‌کاری زیاد بود، دوباره به‌تنهایی ویزه گرفته و اکنون در جست‌وجوی کار در ایران است.
ایران در اوایل سال روان «کارت‌های سرشماری» نزدیک به دو میلیون مهاجر افغان را باطل کرد و اخراج آن‌ها را آغاز نمود.
عبدالرحمان رشید، معین امور مهاجرین و عودت‌کننده‌گان حکومت طالبان، به تاریخ ۳۰ جولای امسال در نشستی در کابل گفت که در سه ماه گذشته ۱.۸ میلیون افغان از ایران اخراج شده‌اند.
هرچند مشخص نیست چه‌تعداد افغان‌ها با داشتن برگهٔ سرشماری در ایران زنده‌گی می‌کنند، اما سکندر مومنی، وزیر داخلهٔ ایران، در ماه دلو سال گذشته به رسانه‌های این کشور گفته بود که حدود ۶ میلیون اتباع خارجی در این کشور زنده‌گی می‌کنند که بیش‌ترشان افغان‌ها هستند.
سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر و سازمان ملل متحد همواره این اخراج‌ها را محکوم کرده و آن را نقض تعهدات بین‌المللی ایران در قبال پناهنده‌گان خوانده‌اند.