چهل و ششمین سالروز هجوم شوروی سابق به افغانستان؛ پیامدهای این هجوم چه بود؟

{بازنشر} عملیات توفان ۳۳۳ ، حفیظ الله امین چگونه کشته شد؟

به دنبال این تهاجم ده‌ها هزار نیروی جماهیر شوروی سابق بیش از ۹ سال در افغانستان حضور داشتند.

اسحاق اتمر، آگاه امور سیاسی که در زمان هجوم نیروهای شوروی سابق در کابل استاد پوهنتون بود، به رادیو آزادی گفت:

"بیانیه‌ای که از رادیو تاشکند پخش شد که او البته از سوی خود آقای ببرک کارمل بود و این اولین بیانیه بود که پس از اشغال افغانستان از سوی شوروی پخش شد و سقوط حکومت حفیظ‌الله امین در آن ذکر شده بود."

سربازان شوروی شب هنگام وارد شهر کابل شدند و فردای آن شب، باشنده‌های کابل شاهد جابجایی این سربازان و تانک‌ها و سایر تجهیزات آنان در جاده‌های شهر بودند. افغان‌ها بر علیۀ این تجاوز عکس‌العمل جدی نشان داده و تقریباً همه ولایات افغانستان شاهد اعتراضات مردمی برضد نظامیان شوروی بودند.

با هجوم نیروهای شوروی، ببرک کارمل به قدرت رسید.

در نخست حدود ۲۵ هزار سرباز شوروی سابق که با تجهیزات پیشرفتۀ نظامی مجهز بودند وارد افغانستان شدند. اما سپس تعداد این سربازان به بیشتر از یک صدهزار افزایش یافت.

افغانستان در این مدت شاهد جنگ‌های مرگباری میان نیروی‌های شوروی سابق و مجاهدین آنزمان بود که قربانیان آن بیشتر غیرنظامیان بودند.

عزیز آرینفر، آگاه امور سیاسی که چندین کتاب مربوط به جنگ اتحاد جماهر شوروی سابق در افغانستان از جمله کتاب "ارتش سرخ در افغانستان" اثر بوریس گروموف را ترجمه کرده، می‌گوید که این هجوم به موضوع بی‌طرفی افغانستان در مسائل جهانی و منطقه‌ای پایان داد.

او به رادیو آزادی گفت:

"حضور نیروهای اتحاد شوروی این بی‌طرفی را کاملاً برهم می‌زد و این هم از سوی کشورهای عربی و اسلامی، مخصوصاً پاکستان و ایران و هم چین بسیار با یک واکنش منفی و جدی روبه‌رو شد."

به گفتۀ آقای آریانفر، این حضور سبب شد که کمک‌های مالی و اطلاعاتی بیشتری به مجاهدین صورت بگیرد.

در مورد تلفات و ارقام واقعی درگیری‌ها میان قشون سرخ شوروی سابق و مجاهدین آن وقت، گزارش‌های مختلف وجود دارد.

آرشیف نشرات عمومی ایالات متحدۀ امریکا نشان می‌دهد که در مدت حضور نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق در افغانستان دست کم پنجصد هزار غیرنظامی افغان جان‌هایشان را از دست دادند.

اما دیدبان حقوق بشر در گزارشی در سال ۱۹۹۰ میلادی این ارقام را حدود یک میلیون غیرنظامی تخمین زده است.

آگاهان سیاسی باور دارند که اشغال افغانستان از سوی اتحاد جماهر شوروی پیامدهای زیانباری برای افغانستان داشت.

اسحاق اتمر، یکی از این آگاهان می‌گوید که این تهاجم سرآغاز یک بدبختی در افغانستان بود.

"در مدت حدود ده سال حضور نیروهای شوروی در افغانستان، جنگ به شدت ادامه داشت و این سبب بدبختی، بربادی، میلیون‌ها مهاجر، صدها هزار انسان زندگی خود را از دست دادند و صدها هزار انسان دیگر معلول و معیوب شدند."

به گفتۀ آقای اتمر، پیامدهای تهاجم شوروی سابق به افغانستان هنوز هم ادامه دارد.

عزیز آرینفر، دیگر آگاه سیاسی هم می‌گوید که با تهاجم نیروهای شوروی سابق به افغانستان جنگ در این کشور سراسری شد، ویرانی به بار آمد، صدها هزار نفر کشته و یا معلول شدند و افراد زیادی راه مهاجرت را در پیش گرفتند.

به گفتۀ او، با وجود این، این تهاجم پیامدهای مثبتی هم داشت.

"با توجه به این حضور، مردم افغانستان که در گذشته بسیار منزوی و تجرید شده از جهان بسر می‌بردند، ناگهان در متن سیاست‌های جهانی قرار گرفتند، دیپلوماسی فعال شد، در تمام جبهات جنگ استخباراتی آغاز شد."

اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز در این جریان بر علاوه متحمل شدن خسارات هنگفت مالی نزدیک به ۱۵ هزار سربازاش را از دست داد.

سرانجام نیروهای شوروی سابق به تاریخ ۲۶ دلو ۱۳۶۷ خورشیدی برابر با ۱۵ فبروری ۱۹۸۹میلادی، افغانستان را ترک کردند و به اشغال بیش از ۹ سالۀ این کشور پایان دادند.

پس از خروج جماهیر شوروی، گروه‌های مجاهدین در افغانستان حکومت داکتر نجیب را در ماه ثور ١٣٧١ سقوط دادند و قدرت را به دست گرفتند، اما پس از آغاز حاکمیت مجاهدین، به دلیل اختلاف میان رهبران جهادی، افغانستان با یک جنگ داخلی طولانی مدت روبه‌رو شد و بحران افغانستان وارد یک صفحۀ جدید شد که تا اکنون ادامه دارد.