لینک‌های قابل دسترسی

خبر تازه
پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳ کابل ۰۸:۳۶

عدم تشدد، راه حل موثر منازعات


اکنون نظریاتی که میگویند نظام های استبدادی تنها و تنها با تلاش های نظامی و یا با اقداماتی از بیرون سرنگون شده میتوانند، در تمام جهان با سوال روبرو شده اند.

مردم افغانستان در جریان بیش از سه دهه شرایط بسیار ناگوار تشدد را تجربه کردند. این تشدد در جامعه ای رخ داد که مردم آن در دین و تاریخ خود اساسات محکم عدم تشدد را دارند.

در این مجموعه از گزارش های خاص تفصیلی، فلسفه عدم تشدد در افغانستان، نیم قاره هند و جهان مورد بررسی قرار میگیرد.
مبارزه از طریق عدم تشدد هرچند ریشه های عمیق در تاریخ چند قرن گذشته و طرفداران زیادی داشته است اما حوادث چند دهه اخیر نشان داده است که این نوع مبارزه نه تنها در مذاهب و نهضت های صلح آمیز ریشه دوانده است، بلکه نیرومندترین وسیله سیاسی برضد استبداد نیز تلقی گردیده است.

مبارزه قهرآمیز حتی اگر برای عدالت خواهی باشد، در بین مردمی که تاهنوز فیصله پیوستن به این نهضت را نکرده اند، ترس و هراس ایجاد میکند، و همین به حکومت ها فرصت میدهد تا مقاومت را به بهانه مصوونیت مردم سرکوب کند.

حتی راهپیمایی ها و اعمال خرابکارانه در جریان تظاهرات میتواند نظر مردم را برضد یک نهضت در جهت منفی تغییر دهد، و شاید به همین دلیل تعدادی از حکومت ها جهت ایجاد بی نظمی و خشونت در جریان تظاهرات، افراد خود را در صفوف نهضت مخالف جابجا میکنند، اما استفاده از قوه برضد مقاومت غیرمسلحانه و صلح آمیز، همنوایی مردم را به نفع نهضت مخالف حکومت جلب کرده میتواند.

نهضت های عدم تشدد، میتوانند از نیروهای حکومتی نیز به نفع خود استفاده کنند، و نیروی نظامی را که برای سرکوب مقاومت موظف شده است، به طور موثر طرفدار خود ساخته و آن را از استفاده از اسلحه باز دارد.
در عصر ما عدم تشدد به فلسفه ای گفته میشود که بر مبنای آن مردم یا نهضت ها مبارزه برای به دست آوردن خواست ها و حقوق خود را با اقدامات صلح آمیز به پیش میبرند نه از طریق توسل به اسلحه و قیام های مسلحانه.

طرق مبارزه عدم تشدد، اعتصاب ها، تظاهرات و راهپیمایی صلح-آمیز، عدم همکاری با نظام حاکم، اباورزیدن از تادیه مالیات و سایر اقدامات اند که به مثابه اعتراض های صلح آمیز شناخته شده اند.
مهاتماگاندی و خان عبدالفغارخان پیشتازان مبارزه عدم تشدد در نیم قاره هند، مارتین لوترکینگ مبارز حقوق مدنی سیاه پوستان امریکا و

نلسن مندیلا مبارز ضد اپارتاید در افریقای جنوبی شخصیت های برازنده مبارزه عدم تشدد در عصر ما اند، که الهام بخش مبارزات صلح آمیز در بسیاری از کشور های جهان تلقی میشوند.

انندسهای سرمحرر روزنامه ایشین ایج چاپ دهلی نو نقش پیشتازان مبارزه عدم تشدد در قرن گذشته را برازنده می شمارد:
«خان عبدالفغارخان، گاندی و مارتین لوترکینگ شخصیت هایی اند که به دلایل زیادی قرن بیستم را تعریف میکنند. معرفان قرن بیستم اصلاً صدراعظمان، روسای جمهور و پادشاهان بزرگ نیستند. قرن بیست قرن بیشترین تشدد در تاریخ بشریت بود، که دو جنگ جهانی و تعداد زیادی از جنگ های تازه و کوچک در آن رخ داد. اما آنان شخصیت های بودند که دراین جنگ ها از صلح سخن گفتند، از جان فشانی بیمی نداشتند و در حالت هایی شتافتند که هرلحظه آن با خطر مرگ همراه بود، اما آنان نترسیدند. آنها به مردم و جامعه عشق می ورزیدند، و به مردم میگفتند، اسلحه ات را کنار بگذار، به چشم های همسایه ات نگاه کن و بگو که آیا ما همه به اشیای مشابه نیاز نداریم؟ و پاسخ طبعاً مثبت بود.»

آقای سهای که تحقیقاتی را در مورد افغان ها انجام داده و کتاب وی در مورد افغانستان قرار است به زودی منتشر شود، وسایل و طرق مبارزه عدم تشدد را چنین مشخص می سازد:
«تشخص خان عبدالفغارخان و گاندی در این است که آنان به مقاومت باور داشتند، اما به مقاومت بدون خشونت. پیام آنان این بود که من در مقابل دفتر دولتی می نشینم، به مقامات میگویم، این چیزی است که مردم میخواهند و پالیسی شما نادرست است. لطفاً پالیسی تان را اصلاح کنید. اگر شما پالیسی های تانرا اصلاح نکنید من به اعتصاب غذایی دست خواهم زد، همین جا خواهم نشست و تکان نخواهم خورد. چندین بار اتفاق افتاد که هم گاندی و هم غفارخان از سوی پولیس استعماری لت و کوب شدند، اما آنها میگفتند، شما میتوانید ما را لت و کوب کنید، ولی عقیده ما را به مقاومت عدم خشونت و شعار ما که صلح است، از ما گرفته نمیتوانید.»

در تاریخ معاصر تعداد کشورهایی کم نیست که مردم آن با اعتراض های صلح آمیز و مبارزه عدم تشدد، نظام های استبدادی خود را سرنگون کرده اند.
مردم هند ۶۳ سال قبل استعمار برتانوی را مجبور ساختند که از خاک شان خارج شود.
سیاه پوستان امریکا به رهبری مارتین لوترکینگ مبارز حقوق مدنی سیاه پوستان پس از مبارزات طولانی اما صلح آمیز به خواست های خود دست یافتند تا امروز حقوق مساوی با سفیدپوستان دارند.

در افریقای جنوبی نیز پس از سلطه طولانی سفیدپوستان سرانجام در سال ۱۹۹۲ سیاه پوستان، به رهبری نلسن مندیلا از طریق مبارزه عدم تشدد، رژیم اپارتاید یا تبعیض نژادی را سرنگون کردند و نظام دیموکراسی را در کشور خود قایم نمودند.

تجربه های موفقانه دیگر مبارزه عدم تشدد پس از سقوط کمونیزم در اروپای شرقی صورت گرفت. در پولند، چکسلواکیای سابق و سایر کشورهای اروپای شرقی مردم از طریق مبارزات صلح آمیز نظام های کمونیستی را سرنگون کرده و به جای آن نظام های ديموکراسی را در کشورهای شان قایم نمودند.
اکثریت مردم افغانستان مسلمان اند و افغان ها از جهت عقاید محکم دینی خود در جهان شهرت زیادی دارند. عجیب است که دین اسلام همیشه صلح را به جای تشدد برتر میداند، اما با وجود آن افغان ها بیشتر از هر ملت دیگر از خشونت رنج برده اند.
علت چیست؟ پوهاند حسن کاکړ مورخ افغان نظر خود در این مورد را چنین ارایه می کند:
«متاسفانه در نیمه دوم قرن بیستم فلسفه هایی سیاسی در عالم اسلام و سایر ادیان به وجود آمد که مبتنی بر تشدد است. افراطیون مسلمان یا به عبارت دیگر پیروان مودودی و سیدقطب طرفدار فلسفه ای اند که بر خشونت استوار است. نظر آنان این است که کسانی که آنها اهل مومنه و عصبیه میخوانند جهت رسیدن به هدف خود میتوانند و مجاز اند که از هر وسیله استفاده کنند و همچنان وهابیت. این عقاید و فلسفه های افراطی اسلامی و از جانب دیگر فلسفه های افراطی کمونیستی اخیراً ظهور نمود، که فلسفه تشدد را نسبت به گذشته در جامعه افغانی متشدد تر ساخت و بقایای همین عقاید است که جامعه را تا کنون ناآرام ساخته است.»
پس از سقوط شوروی سابق در اوایل دهه نود، رژیم های کمونیستی و یا طرفدار کمونیزم در تعداد زیادی از کشورها به شمول افغانستان سرنگون گردید. در تعدادی زیادی از این کشورها نظام هایی مطابق خواست مردم به وجود آمدند، که مثال های آن را میتوان در تعدادی از کشورهای اروپای شرقی یافت، اما مردم افغانستان، آسیای میانه و تعدادی از کشورهای دیگر از این نعمت محروم ماندند.
به تعقیب جهاد مسلحانه مردم افغانستان برضد اتحاد شوروی سابق، در اپریل سال ۱۹۹۲ رژیم دکتور نجیب الله سقوط کرد، اما همزمان با آن جنگ داخلی برای قدرت میان تنظیم های مسلح آغاز گردید.

در این جنگ ها ده ها هزار تن کشته و زخمی شدند، صدهاهزار تن به بیرون از کشور مهاجر گردیدند، ملکیت های دولتی و شخصی در مرکزکابل و سایر شهرهای بزرگ از بین رفت، موارد بیشمار نقض حقوق بشر رخ داد، مصوونیت جان و مال مردم ازبین رفت و حالتی به وجود آمد که تاثیرات ناگوار آن بالای آینده این کشور احتمالاً تا سال های متمادی محسوس خواهد بود.
اما در مارچ همان سال نهضت به رهبری نلسن مندیلا در افریقای جنوبی از راه مبارزه عدم خشونت رژیم اپارتاید را سرنگون کرد و قانون اساسی جدید در این کشور تدوین گردید.

کدام تغییر بزرگ و مهم میان مردم افریقای جنوبی و افغانستان وجود دارد که نتیجه مبارزه یک ملت در آنجا یک موفقیت و قربانی بیشمار مردم در اینجا یک ناکامی خوانده تلقی میگردد؟ چرا افغان ها برای مبارزه خود راه جنگ را برگزیدند و مردم افریقای جنوبی راه عدم خشونت را؟ آیا تشدد در سرشت و خون مردم این کشور وجود دارد؟
نوشین اربابزاده محقق افغان در پوهنتون لاس انجلس ایالت کلیفور-نیای امریکا به این پرسش که، آیا مردم افغانستان با ملت های سایر کشور ها متفاوت اند که راه خشونت را برگزیده اند، پاسخ می گوید:
«اصلاً فرق ندارند. چون وقتی که ما از کشور به بیرون میرویم و در جوامعی زنده گی میکنیم که در آن صلح، و پذیرش نظریات دیگران وجود دارد ما هم یاد میگیریم. این یک مسئله به کلی فرهنگی است که از خانه و خانواده و رفتار پدر و مادر آغاز میشود، بعد به جامعه و مکتب و پوهنتون میرود، این معیار به طور مداوم تکرار میشود تا که به یک ایدیولوژی مبدل میشود. معلوم است که ما میتوانیم تغییر کنیم و راه های دیگری را که صلح آمیز باشد در پیش گیریم.»

از نظر تاریخی افغان ها از جمله چند ملت محدود در جهان اند که دارای شخصیت های پیشتاز مبارزه عدم خشونت اند. خان عبدالغفار خان یا پاچاخان در کنار مهاتماگاندی از هند، نلسن مندیلا از افریقای جنوبی و ماریتن لوترکینگ رهبر مبارزات حقوق مدنی سیاه پوستان از امریکا از چند شخصیت محدود است که به حیث قهرمانان مبارزه عدم خشونت در جهان شناخته میشوند.
درقسمت بعدی گزارشهای تفصیلی عدم تشدد راه حل موثر منازعات صحبتی هایی داریم در مورد فلسفه و مبارزه عدم تشدد پاچاخان و گاندی در نیم قاره هند و تاثیرات آن بر افغانستان.

به یاد داشته باشید که در این سلسله موضوعات دیگری نیز داریم که مورد بحث قرار خواهد گرفت. قوانین و رسوم افغان ها که به نام نرخ نیز یاد میشوند، مبارزه سیاه پوستان امریکا برای نیل به حقوق مدنی شان و نهضت کانگرس ملی افریقای جنوبی به رهبری نلسن مندیلا که عدم خشونت اصل مهم در همه این مباحثات است از جمله موضوعاتی اند که در بخش های آینده این سلسله به طور مفصل مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

XS
SM
MD
LG