ازدواج دختران زیر سن قانونی واقعیت تلخ‌یست که در برخی کشور های جهان از جمله افغانستان رخ میدهد.
با آن‌که سن قانونی برای ازدواج دختران در افغانستان ۱۶ سال تعیین شدهاست، اما ازدواجهای زیر سن هنوز هم یکی از چالشهایست که دختران افغان با آن روبه‌رو اند.
فقر و تنگدستی، رسم و رواج ناپسند اجتماعی، ناامنی و ادامه فرهنگ معافیت از جرم، دلایل عمده افزایش ازدواجهای زیر سن خوانده شدهاند، اما این پدیده منحصر به افغانستان نیست.
"آهسته برو" آهنگی که برای نو عروس به‌خاطر وارد شدن در زندگی جدیدش نواخته میشود، در برخی موارد همه عروسان که با این آهنگ وارد خانه و خانوادۀ نو میشوند، در سنی نمیباشند که برای پذیرش مسئولیتهای جدید آماده باشند.
نوریه از جمع یکی از همان خانمهای است که در زمان ازدواج خود کمتر از شانزده سال داشت.
با آن‌که از ازدواج نوریه ۲۳ سال میگذرد، اما او میگوید که اگر در سن خورد ازدواج نمیکرد، ممکن زندگی‌اش امروز متفاوت و بهتر میبود.
نوریه در صحبت با رادیو آزادی از چالشهای یاد کرد که پس از ازدواج منتظرش بودند.
او افزود:
"شانزده ساله نبودم که عروسی کردم ۲۳ سال از عروسی‌ام گذشته و دختر کلانم نیز مانند خودم در سن خورد عروسی کردهاست. مشکلات زیادی را من و دخترم در زندگی متحمل شدهایم. فامیل شوهرم بزرگ است چند زن ایور در یک خانه استیم و توقع عروس خوب بودن بسیار زیاد است، اما زمانیکه من عروسی کردم اصلاً چیزی را نمیدانستم."
نوریه میگوید، اکنون خانواده شوهرش میخواهد که دختر دومی‌اش را که ۱۳ سال دارد نیز به شوهر بدهد، اما او با شدت مخالف آن بوده و آرزو دارد که دخترش حداقل بتواند پیش از ازدواج مکتب را به پایان برساند.
نوریه و دخترش تنها خانمهای نیستند که در سن خورد ازدواج کردهاند، شیما خانم دیگری که به‌گفته خودش با داشتن دو طفل، تازه وارد هژدهمین بهار زندگی‌اش شدهاست میگوید، زمانیکه مادر شد به‌خاطر کم عمر بودنش نمیتوانست مسئولیتهای یک مادر را به‌گونه درست به‌جا کند.
شیما میگوید، پس از نامزد شدن آرمان ادامۀ آموزش در دلش ماند و دیگر نتوانست به درس‌اش ادامه دهد.
او افزود:
"سیزده سالم بود که نامزد شدم و تازه که به صنف پنجم مکتب می‌رفتم دیگر نرفتم. یکسال پس از عروسی پسرم به دنیا آمد، اصلاً نمیدانستم چی کنم. گپ خشو گپ خسران همه را میشنوم، تمام مسئولیتهای خانه هم بدوشم است."
نوریه و شیما کسانی اند که پیش از رسیدن به سن قانونی‌شان، ازدواج کردهاند.
- قوانین نافذه افغانستان سن ازدواج را برای دختران و پسران چند تعیین کردهاست؟
کبرا رضایی سخنگوی وزارت امور زنان افغانستان در این مورد به رادیو آزادی گفت:
"در قانون مدنی افغانستان برای دختران ۱۶ سالگی و برای پسران ۱۸ سالگی سن ازدواج تعیین شدهاست."
زمانیکه از خانم کبرا در مورد موارد ازدواجهای زیر سن در افغانستان پرسیدم او امار را که در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی نزد وزارت امور زنان ثبت شده، ۳۴ قضیه خوانده گفت:
"در سه ربع اول سال ۱۳۹۵ دو قضیه از کابل و از ولایات در ربع اول سال ۱۸ قضیه، در ربع دوم سال چهار قضیه، در ربع سوم سال شش قضیه و در ربع چهارم سال چهار قضیه نزد ما ثبت شد."
اما کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان امار متفاوت دارد و میگوید که سال پیش حدود ۱۵۰ قضیه ازدواج زیر سن قانونی دختران را در سراسر کشور ثبت کردهاست.
به‌گفته این کمیسیون، ازدواجهای زیر سن قانونی هنوز هم یکی از چالشهایست که دختران افغان با آن روبه‌رو اند.
بلال صدیقی سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان موارد را که از آغاز امسال شمسی تا کنون نزد این اداره ثبت شدهاست، با رادیو آزادی شریک ساخته گفت:
"در دو ماه گذشته امسال ۲۵ مورد نامزدی زیر سن در لوی سارنوالی ثبت شده و همچنان در همین مدت ۸۰ قضیه خشونت علیه زن‌ها که همه خانمهای زیر سن استند و نشان میدهد که ازدواج‌هایشان پیش از رسیدن به سن قانونی صورت گرفتهاست. "
فقر و تنگدستی، رسم و رواج ناپسند اجتماعی، نا امنی و ادامه فرهنگ معافیت از جرم، از دید کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، دلایل عمده افزایش ازدواجهای زیر سن و اجباری در افغانستان میباشند.
لوی سارنوالی افغانستان میگوید، در قانون منع خشونت علیه زنان افغانستان برای کسانیکه دختران‌شان را قبل از رسیدن به سن شانزده سالگی وادار به ازدواج میکنند، مجازات تعیین شدهاست.
جمشید رسولی سخنگوی این کمیسیون به رادیو آزادی گفت:
"در قانون منع خشنونت علیه زن‌ها در افغانستان در مورد ازدواجهای زیر سن گفته شده که هرگاه کسی دختری را پیش از رسیدن به سن قانونی به ازدواج بدهد مطابق قانون نافذه کشور به حبس متوسط که کمتر از دو سال نباشد یعنی بین ۲ تا ۵ سال محکوم به مجازات میشود."
قانون منع خشونت علیه زنان افغان در سال ۱۳۸۸ هجری شمسی طی یک فرمان تقنینی حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان توشیح شد.
در قانون منع خشونت علیه زنان افغان ازدواج دختران زیر سن، ازدواج اجباری، خرید و فروش زن، بَد دادن دختر به هدف حل منازعه و تجاوز جنسی جرم پنداشته شدهاند.
لوی سارنوالی افغانستان میگوید، در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی فقط سه قضیه ازدواج زیر سن قانونی به این نهاد راجع شد.
دختران تنها در افغانستان با چالش ازدواجهای زیر سن قانونی روبه‌رو نبوده بلکه در همسایگی افغانستان نیز در بسیاری موارد دختران پیش از رسیدن به سن قانونی عروس میشوند.
قانون اساسی ایران سن ازدواج دختران را ۱۳ سال و از پسران را ۱۵ سال تعیین کردهاست.
بر اساس آمار اداره ثبت احوال نفوس ایران در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی بیش از ۳۷ هزار دختر قبل از رسیدن به سن قانونی ازدواج کردهاند.
لیلا شهروند ایران که پیش از رسیدن به سن بلوغ به خانه شوهرش رفتهاست به بخش ایران رادیو آزادی سرگذشت‌اش را چنین قصه کرد:
"ده ساله بودم و برایم ازدواج انتخابی نبود. خواب بودم که همسایه ما یعنی فامیل شوهرم آمدند و حلقه در دستم کردند. شوهرم از من ۵ سال بزرگتر است اصلاً نمیدانستم چی اتفاق افتاده بسیار ترسیده بودم، حتی به بلوغیت هم نرسیده بودم."
در پاکستان سن قانونی ازدواج برای دختران و پسران در هر ایالت آن متفاوت است.
صائمه منیر مسئول بخش ارتقای ظرفیت در عورت فاندیشن یا بنیاد زن در شهر پشاور میگوید، سن قانونی برای ازدواج دختران در ایالت سند ۱۸ سال، اما در ایالتهای خیبر پشتونخوا، پنجاب و بلوچستان ۱۶ سال است.
خانم منیر با ابراز نگرانی در مورد ازدواجهای زیر سن قانونی در پاکستان در صحبت با رادیو آزادی گفت:
"در ایالت سند سن ازدواج برای دختران و پسران ۱۸ سال تعیین شده، اما در ایالتهای پنجاب، خیبر پشتونخوا و بلوچستان سن ازدواج برای دختران ۱۶ سال و برای پسران ۱۸ سال تعیین شدهاست."
در قوانین پاکستان سن ازدواج دختران ۱۶ سال تعیین شده‌بود، اما در ۲۰۱۱ میلادی با تعدیل در این قوانین، صلاحیتهای بیشتر به ایالتهای این کشور منتقل شد و حکومت ایالتی سند توانست سن ازدواج دختران را با استفاده از این صلاحیت خود از ۱۶ به ۱۸ سال تغییر دهد.
صائمه منیر میگوید، موارد ازدواجهای زیر سن اصلاً در پاکستان ثبت نمیشوند و در قانون برای کسانیکه دختران‌شان را پیش از رسیدن به سن قانونی عروسی میکنند، ۳ تا شش ماه حبس و ۵۰۰ کلدار پاکستانی جرمانه تعیین شدهاست.
اما در تاجکستان مجازات سخت از سوی حکومت موارد ازدواجهای زیر سن قانونی را به‌گونه چشمگیری کاهش دادهاست.
مریم دولت‌آور فعال حقوق در تاجکستان طی صحبت با رادیو آزادی گفت که سن قانونی ازدواج برای دختران و پسران در این کشور ۱۸ سال است.
خانم دولت آور گفت، در حال حاضر تنها در حالات استثنایی قانون اجازه میدهد دختران کمتر از هژده سال ازدواج کند.
او افزود:
"سالهای پیش که تاجکستان دچار نابسامانیها بود، عروسیهای زیر سن هژده سال صورت میگرفت، اما اکنون تنها در صورتیکه دختر پدر و مادر نداشته باشد و قانون اجازه دهد دختر میتواند در هفده سالگی عروسی کند، عروسیهای زیر سن در تاجکستان اکنون نیست."
به‌گفته خانم دولت آور، حکومت تاجکستان چهار سال پیش اعلام کرد، در صورتیکه دختری قبل از هژده سالگی ازدواج کند، مادر و پدر دختر، داماد و مادر و پدر داماد برای دو سال زندانی خواهند شد.
برای شنیدن نوع صوتی این گزارش بالای لینک زیر کلیک کنید.
گزارش: فرشته نگاه
