بیبی آمنۀ ۳۸ ساله با شش فرزند قد و نیم قدش سه ماه پیش از روستای باغک ولسوالی شیبر از جنگ و درگیری به مرکز بامیان پناه آورده. او میگوید: "خانه سرد است. کودکانم همه مریض شدهاند.هیچ چیز نداریم."
او میگوید، جنگجویان گروه طالبان شوهرش را در جنگ اخیر در روستا کشتند.
اکنون بیبی آمنه دشوارترین روزهای زندگیاش را در هوای سرد بامیان میگذراند.
آمنه گفت: "شوهرم که شهید شد ما آمدیم. هیچ چیز آورده نتوانستیم. خبر نداریم که چه شده. همه چیز مشکل است. هفت نفر عیال و یک کلان من و یک پسرم ۱۶ ساله که او پس از پدرش همیشه مریض است کار نمیتواند."
محمد یاسین باشندۀ دیگر روستای باغک با پنج برادرش که همه ۴۳ نفر اند در مرکز بامیان آواره شده.
او از دشواریهای زندگیاش به رادیو آزادی میگوید: "بخاطر جنگ زیاد، ما برای زنده ماندن خود در این جا مهاجر شدیم. فعلاً هیچ چیز هم نداریم. همین حویلی را ۵،۵۰۰ افغانی کرایه میدهیم. فقط برای زنده ماندن اینجا هستیم. هوا سرد است ما هم کودکان خرد داریم، خیلی سخته."
دخترم شوهرش مرده. ۹ اولاد دارد که در میدان مانده.
درگیری و جنگ در دو دهۀ اخیر در افغانستان به گفتۀ مسئولان میلیونها نفر را در سراسر کشور آواره کرده.
همه در وضعیت بد اقتصادی با نداشتن سرپناه، خوراک و پوشاک دست و پنجه نرم میکنند.
در جوزجان، بغضِ یادآوری ویرانیهای جنگ گلویی خال بیبی ای ۶۵ ساله را میفشارد.
خال بیبی گفت: "دخترم شوهرش مرده. ۹ اولاد دارد که در میدان مانده. جنگ شد، حویلیای ما را مثل کف دست هموار ساخت. جایی رفته نتوانستیم. یک موتر کلان ما را با این ۹ صغیر اینجا آورد. دولت هیچ کمک نکرده هر روز گریان کرده این طرف و آن طرف میروم، نمیدانم کجا بروم."
خال بیبی میگوید، شش ماه پیش از ولسوالی گرزیوان ولایت فاریاب با دختر بیوهاش که ۹ فرزند دارد به شهر شبرغان بیجا شده است. او میگوید در آنجا جنگجویان طالبان و نیروهای افغان میجنگیدند.
خال بیبی انتظار روزی را میکشد که آتش جنگ برای همیشه در کشور خاموش شود تا وی با تنها دختر و نواسههایش به فاریاب برگردد و خانۀ ویرانش را دوباره آباد کند.
با تداوم ناامنی و خشونت در مناطق مختلف کشور، میزان بیجاشدگی داخلی در حال افزایش است.
جنگ طالب و دولت که ما را بدبخت روزگار کردهبه دلیل ناداری و بیکاری، بیجاشدگان سخت به کمکهای دولت وابسته اند. اما شمار زیاد آوارگان داخلی از کمکها محروم اند.
جنگ طالب و دولت که ما را بدبخت روزگار کرده
در جنوبغرب افغانستان، عبدالغنیای ۴۸ ساله به دلیل جنگ و خشونت مجبور شده تا محل زندگی و خانهاش را ترک کند و به شهر فراه پناه بیاورد.
او از نبود حمایت شکایت میکند: "جنگ طالب و دولت که ما را بدبخت روزگار کرده. پنجاه بار به دفتر مهاجرین فراه مراجعه کردم. کسی خانۀ ما را سروی نمیکند، جواب نمیدهد. ما به کجا برویم؟ جنگ و خرابی ما را آواره کرد، بیچاره کرد، ۲۴ ساعت توپ و راکت میزد. حالا در وضعیتی هستیم که بخاری نداریم."
مسئولان در وزارت مهاجرین و عودت کنندگان میپذیرند که با توجه به شمار زیاد آوارگان، نمیتوانند به تمامی بیجاشدگان رسیدگی کنند.
محمد رضا باهر معاون سخنگوی این وزارت به رادیو آزادی گفت که در حال حاضر ۳۰۰ هزار خانواده که همه دو میلیون نفر میشوند در سراسر کشور آوارهاند.
آقای باهر گفت که آنها میتوانند فعلاً با تنها ۱۹۴ هزار خانواده کمک کنند: "امسال ۲۳ هزار خانواده دوباره به محلات اصلیشان باز گشتند. این از برنامههای مهم دولت افغانستان برای استقرار پایدار بیجاشدگان در محلات اصلیشان است. این آمار در سال گذشته به ۶۴ هزار نفر میرسید. ما فعلاً یک برنامه داریم برای بیجاشدگان در بخشهای خدمات صحی، خدمات گرمایشی و مواد غذایی."
در دو دهۀ گذشته، دهها میلیارد دالر در افغانستان مصرف شده، اما هنوز هم مردم با مشکلات امنیتی و بیسرپناهی مواجه اند.
به تازگی جامعۀ جهانی در نشست ژینو کمک ۱۳ میلیارد دالری را برای چهار سال با حکومت و مردم افغانستان تعهد کرد که پیشرفت در روند صلح، مبارزه با فساد و توسعه و کاهش فقر از مهمترین شاخصهای تضمین کنندۀ کمکها است.
مرکز نظارت بر بیجاشدگان داخلی میگوید که تنها در سال ۲۰۱۹ بیش از ۴۶۰ هزار نفر از جنگ و خشونت و ۱۱۷ هزار دیگر از آفات طبیعی مثل سیلاب در ۳۲ ولایت افغانستان بیجا شدند.
حال دیده شود که در سالهای پیشرو حکومت افغانستان با پولهای هنگفت جامعۀ جهانی چگونه خواهد توانست که در کنار رسیدگی به مشکلاتی مثل ناامنی، ناداری و نیز مقابله با ویروس کرونا، بساط بیسرپناهی و آوارگی را برچیند.