آیا طالبان تغییر کرده اند؟  

طالبان ادعا می‌کنند که آنها دیگر مانند سال‌های ۱۹۹۰ که در قدرت بودند سختگیر نیستند.

در آنزمان طالبان بر مردم به ویژه بر زنان و اقلیت‌های مذهبی قوانین سختگیرانه‌ای را تحمیل کرده بودند، اقدامی که مخالفت‌های بین‌المللی را همراه داشت.

اکنون که ایالات متحده برای ختم جنگ تقریباً بیست ساله‌اش در افغانستان بیش از پیش تلاش دارد تا راه حل سیاسی‌ای بین طالبان و حکومت افغانستان پیدا شود، این گروه اسلامگرای افراطی می‌خواهد تصویری آشتی پذیری را به نمایش بگذارد.

افغانهایی که هم اکنون در مناطق تحت کنترل طالبان زندگی می‌کنند، می‌گویند که این گروه هنوز هم بر تعبیر افراطی خود از اسلام تکیه کرده و با ایجاد فضای ترس و اعمال زور بر مردم رفتار می‌کند.

برخی از مردم می‌گویند که در مناطق تحت کنترل طالبان هنوز هم قوانین و اصولی نافذ است که قبل از سال ۲۰۰۱ در در دوران حاکمیت این گروه در بخش‌های از افغانستان تطبیق می‌شد.

"طالبان آنها را از رفتن به مکاتب منع کرده است"

طالبان در نظام خود دختران را از مکتب محروم کرده و مکتب‌های شان را بسته بودند.

تنها دختران خردسال اجازه داشتند که در برخی از مکاتبی که باز بودند بروند و در نصاب تعلیمی هم بیشتر مضامین دینی گنجانده شده بودند.

گروه طالبان نصاب درسی مکاتب پسرانه را هم تغییر داده و در مکاتب بیشتر کتاب‌های دینی تدریس می‌شد.

در سال‌های اخیر طالبان می‌گویند آنها به حق کار و تعلیم زنان متعهد اند به شرط آنکه ارزش‌های اسلامی رعایت شود.

اما آنها نشانه هایی را هم بروز داده اند که آزادی‌های تقریباً بیست سالۀ زنان را محدود خواهد کرد.

طالبان برخی از دستاوردها را «انحراف اخلاقی» و «بی حجابی» می‌شمارند.

برخی از افغان‌هایی که در مناطق تحت سلطۀ طالبان زندگی می‌کنند به رادبو آزادی گفته اند که موقف این گروه در رابطه با تعلیم دختران در دو دهه گذشته تغییر نکرده.

در بسیاری از این مناطق دروازه‌های مکاتب دخترانه هنوز هم بسته است و در یک تعداد دیگر محدودیت‌ها وضع شده.

مادری در ولسوالی چوره در ولایت ارزگان، که نخواست نامش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت: "دخترم ده ساله است و طالبان او را از رفتن به مکتب منع کرده اند. می‌خواستیم که دختر ما درس بخواند و در آینده داکتر یا انجنیر شود. ولی در آنجا طالبان دختران را به درس خواندن نمی‌مانند."

اکنون این مادر با فرزندان خود در شهر ترینکوت، که تحت ادارۀ حکومت است، زندگی می‌کند و دخترش به مکتب می‌رود.

حاجی نثار احمد از ولسوالی دانگام ولایت کنر که یک بخش آن در دست طالبان است به رادیو آزادی گفت که دختران تنها تا صنف شش درس خوانده می‌توانند.

او افزود که بعد از صنف شش نه طالبان اجازه درس خواندن به دختران می‌دهند و نه والدین‌شان می‌خواهند که آنان به مکتب بروند: "در این جا کسی دختران را به درس خواندن بیش از صنف شش اجازه نمی‌دهد. مردم هم نمی‌خواهند که دختران‌شان بیشتر از صنف شش درس بخوانند و طالبان هم اجازه نمی‌دهند."

تفسیر افراطی طالبان از اسلام و عنعنات قبیله‌ای برای تعدادی که در مناطق دور دست افغانستان تحت تسلط این گروه زندگی می‌کنند شاید تا حدی پذیرفتنی باشد.

اما در مراکز شهرها که بعد از سقوط نظام طالبان پیشرفت‌های در بخش‌های اجتماعی، اقتصادی و دموکراسی به دست آمده این مفکوره برای بسیاری از مردم پذیرفتنی نیست.

در سال‌های اخیر در شهرها و مناطق تحت سلطۀ حکومت میلیون‌ها دختر به مکتب می‌روند، مخصوصاً در مناطق شمالی و مرکزی افغانستان که حضور طالبان کمرنگ است.

اما هم اکنون به اساس گزارش‌ها، گروه طالبان تقریباً در نیمی از خاک افغانستان تسلط یا نفوذ دارند.

حکومت افغانستان بر تمام مراکز ولایات به شمول پایتخت کابل و شمار زیادی از مراکز ولسوالی‌ها حاکم است.

اما طالبان در بسیاری از قریه‌ها در مناطق جنوبی و شرقی افغانستان که پشتون‌ها زندگی می‌کنند، تسلط و نفوذ دارند.

زنان "ازبیرون شدن از خانه منع شده اند"

زمانی که طالبان بر تمام افغانستان حاکمیت داشتند زنان را مجبور کرده بودند که چادری بپوشند. آنها اجازه نداشتند که بیرون از خانه کار کنند، درس بخوانند و بی‌محرم شرعی از خانه بیرون شوند.

در مناطق تحت کنترل طالبان هنوز هم وضع به همین منوال است.

عبدالمحمد باشندۀ ولسوالی گیروی ولایت غزنی است.

این ولسوالی از چند سال به طور کامل تحت کنترل طالبان است.

عبدالمحمد در بارۀ وضعیت زنان در این ولسوالی می‌گوید: "در گیرو هیچ مکتب دخترانه نیست. زنان بدون محرم شرعی خانه را ترک کرده نمی‌توانند. آن زنانی که امور خانۀ خود را به دست دارند و یا مواشی را نگهداری می‌کنند می‌توانند کار کنند. اما اینکه زنان به بازار بروند و یا بدون مرد از یک قریه به قریۀ دیگر بروند و یا به خانۀ دیگران رفت و آمد کنند، اجازه ندارند."

در تقریباً بیست سال گذشته ده‌ها زن در مناطق تحت کنترل حکومت در شورای ملی و شورای‌های ولایتی و در دیگر وظایف دولتی نقش فعال داشته اند.

بسیاری از زنان افغان اکنون می‌ترسند مبادا در هر گونه معاملۀ صلح با طالبان حقوق و دستاوردهای شان از دست رود.

"مجازات در محضر عام"

طالبان در دوران حاکمیت شان بر اساس تفسیر افراطی‌ای که از شریعت اسلامی داشتند مردم را در محضر عام مجازات می‌کردند که مشمول اعدام‌های علنی، بریدن دست سارق و نیز سنگسار می‌شد.

شنیدن موسیقی، کوتاه کردن ریش، دیدن فیلم‌های ویدیویی هم با مجازات رو به رو می‌شد.

استدیوم ورزشی کابل در زمان طالبان به مکان برای تطبیق حدود شرعی بدل شده بود.

اکنون هم برخی‌ها می‌گویند که طالبان در مناطق تحت تسلط‌شان هنوز هم مردم را در محضر عام مجازات می‌کنند.

در ولسوالی کجکی ولایت هلمند که از سال‌های سال تحت کنترل طالبان است، یکی از باشندگان به رادیو آزادی گفت: "چندین بار دره زدن مردم را در محضر عام دیده است."

این باشندۀ هلمند می‌افزاید که در آن منطقه تمام تصامیم طالبان به اساس اصول شرعی عملی می‌شود.

در بخش‌های بزرگ ولسوالی زرمت ولایت پکتیا هم طالبان مسلط اند.

انوارالله یک باشنده این ولسوالی در بارۀ محاکم طالبان در این ولسوالی به رادیو آزادی گفت آنها در یک محل مشخص محکمه ندارند، بلکه محکمه های سیار قریه به قریه می‌رود و قضایای مردم را حل و فصل می‌کند.

در سال ۲۰۱۵ در ولایت غور یک زن به خاطر رابطۀ جنسی با نامزد خود قبل از نکاح سنگسار شد. در آنوقت مقامات ولایت طالبان را مسئول دانسته بودند.

به گفتۀ انوارالله بعضی مردم از این محاکم راضی هستند که به سرعت قضایا را فیصله می‌کند و رشوت هم نمی‌خواهد.

اما او می‌افزاید که این بدان معنا نیست که تمام محکمه‌های آنها عادلانه است. او مخصوصاً احکام محاکم طالبان را بر زنان یک جانبه خوانده است.

هر چند در قوانین جزای افغانستان حکم سنگسار نیست، اما اگر مرد و یا زنی به رابطۀ نامشروع محکوم شود، به مدت طولانی زندانی خواهد شد.

نظارت بر رسانه‌های اجتماعی

طالبان در سال ۲۰۱۶ تمام جنگجویان خود را به دلایل امنیتی و مذهبی از استفاده از تلفون‌های هوشمند منع کردند.

در بعضی از مناطق، طالبان مردم عام را هم اجازه نمی‌دهند که از این تلفون‌ها استفاده کنند.

طالبان همچنان ترس دارند که اگر در مناطق آنها مردم از تلفون‌های هوشمند استفاده کنند، تصاویر و ویدیو هایی را در باره فعالیت‌های آنها به اشتراک خواهند گذاشت.

در مناطق تحت کنترل طالبان رسانه‌های مستقل هم وجود ندارد آنها از خود نشرات آنلاین و چاپی دارند و در بعضی جاها از رادیو صدای شریعت هم استفاده می‌کنند.

"شنیدن موسیقی و دیدن تلویزیون منع است"

طالبان که در زمان حاکمیت خود با تکنولوژی جدید مانند اینترنت، گرفتن عکس و ویدیو و دیگر تجهیزات تخنیکی معاصر مخالف بودند، حال خودشان از بسیاری این وسائل استفاده می‌کنند.

سخنگویان طالبان به خاطر رساندن تبلیغات خود در رسانه‌های اجتماعی فعال اند و به چندین زبان صفحات اینترنتی دارند.

اما آنها از استفاده از رسانه‌های اجتماعی توسط مردم عام در مناطق تحت کنترل خود خوش نیستند، مخصوصاً رسانه هایی که مخالف آنها نشرات می‌کنند.

طالبان در سال‌های اخیر ده‌ها ژورنالیست را تهدید کرده و مقامات حکومت افغانستان طالبان را مسئول قتل‌های هدفمند اخیر ژورنالیستان می‌خوانند.

امان الله باشندۀ ولسوالی شهید احساس که تحت کنترل طالبان است می‌گوید وقتی که چند نوشته‌اش ضد طالبان در فیسبوک نشر شده بود، طالبان به خشم آمده بودند.

او می‌گوید: "طالبان اول به من هشدار دادند که دیگر چنین چیزهایی را در فیسبوک ننویسم. اما وقتی که من به هشدار اعتنا نکردم آنها مرا بازداشت کرده و به خاطر این نوشته‌ها در فیسبوک لت و کوب کردند. من به ایشان گفتم که شما مردم را اذیت می‌کنید، از آنها به زور مالیه می‌گیرید و از مردم به زور نان می‌خواهید."

امان الله بالاخره از ترس طالبان به شهر ترینکوت مرکز ولایت ارزگان کوچ کرد.

فردی دیگر به نام سمیع الله به رادیو آزادی گفت که در ولسوالی‌ای نادرشاه کوت ولایت خوست سرگرم فعالیت‌های مدنی بود.

او می‌گوید که تصاویری را در مورد فعالیت‌های مدنی‌شان در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌کردند.

اما در نهایت رهبران محلی طالبان او را احضار کرده و هشدار دادند که از این فعالیت دست بکشد، در غیر آن منتظر عواقب ناگوار آن باشد.

سمیع الله می‌گوید که بعد از آن تهدیدها تمام فعالیت‌های مدنی خود را متوقف ساخته و دیگر در رسانه‌های اجتماعی چیزی نمی‌نویسد.