۲۴ اسد ۱۴۰۰ مطابق ۱۵ آگست۲۰۲۱روزی که تاریخ در افغانستان رقم خورد، طالبان بدون هیچ گونه مقاومتی نیروهای حکومت به رهبری محمد اشرف غنی وارد کابل شدند، چند ساعت پس از آن که آقای غنی کرسی ریاست جمهوری را ترک کرد و از افغانستان بیرون شد.
بیش از صد روز از سقوط جمهوریت گذشت، اما تا هنوز هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشاخته.
حتی پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی که رژیم قبلی طالبان را در دهۀ نود به رسمیت شناخته بودند، تا کنون حکومت نو طالبان را به رسمیت نشناخته اند.
اما کابل در این اواخر شاهد رفت و آمد دپلومات‌های چند کشور مانند پاکستان، ایران، قطر، ازبیکستان، هالند و جرمنی بوده. طالبان اخیراً از بازگشایی سفارت امارات متحدۀ عربی در کابل هم خبر دادند.
جامعۀ جهانی شرط هایی دارد.
نبیله مسرالی، سخنگوی جوزیپ بوریل، رئیس پالیسی خارجی اتحادیۀ اروپا در ماه عقرب در گفت و گوی ویژه با رادیو آزادی چنین گفته بود: "اتحادیۀ اروپا در کنار مردم افغانستان قرار دارد و میزان تعامل با رفتار طالبان بستگی دارد. برای اندازه گیری این رفتار معیار هایی را تعیین کرده ایم. وزیران خارجۀ اتحادیۀ اروپا پنج مورد از انتظارات اتحادیۀ اروپا را تشریح کرده اند. یعنی که افغانستان نباید پایگاه برای صدور تروریزم به کشور‌های دیگر باشد. احترام به حقوق بشر به ویژه حقوق زنان. حاکمیت قانون و آزادی رسانه ها. ایجاد حکومت فراگیر و انتقالی از طریق مذاکرات میان نیروهای سیاسی در افغانستان. دسترسی آزاد به کمک‌های بشردوستانه. احترام به پروسیجر‌ها و شرط‌ها در مورد رساندن کمک‌ها و عمل به تعهد طالبان در مورد خروج اتباع خارجی و البته افغان هایی که در معرض خطر استند و می خواهند کشور را ترک کنند. بنابرین می خواهم بگویم که به رسمیت شناختن و تعامل با طالبان به اقدامات طالبان مربوط می شود."
طالبان در ماه سپتمبر حکومت سرپرست خود را اعلام کردند. نبود حتی یک زن در کابینۀ حکومت طالبان سؤال‌های زیادی را در درون و بیرون افغانستان در مورد ارادۀ طالبان برای نقش دادن به زنان در عرصۀ سیاست ایجاد کرد.
شکریه بارکزی، عضو پیشین ولسی جرگۀ افغانستان و سفیر پیشین افغانستان در ناروی می گوید که این اقدام طالبان ناامید کننده است.
بانو بارکزی می افزاید: "در زمینۀ به رسمیت شناختن طالبان مشکلات زیادی وجود دارد. یک مشکل ترکیب کابینۀ حکومت طالبان است. بسیاری از اعضایش در لست‌های سیاه سازمان ملل متحد و دیگر سازمان‌ها شامل اند."
جدا از حق کار زنان، حکومت طالبان تا کنون به شاگردان دختر بالاتر از صنف ششم در بسیاری از ولایت‌ها اجازۀ ادامۀ آموزش نداده، زیرا به گفته‌اش پس از تحول سیاسی در افغانستان، هنوز شرایط به آموزش دختران مساعد نیست و روی طرزالعملی در این مورد کار می کند.
اما استدلال طالبان قناعت زنان و دختران فعال مانند وحیده امیری را فراهم نکرده و سبب اعتراض پیهم آنان شده.
بانو امیری می گوید: "چرا دروازه‌های مکاتب بسته است؟ چرا دروازه‌های دانشگاه‌ها بسته است؟ به چه دلیل؟ به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست که حکومت طالبان به رسمیت شناخته شود. این ها{طالبان} به حقوق بشر هیچ ارزشی قائل نیستند."
خانم امیری یکی از برگزار کنندگان اعتراض‌های مسالمت آمیز زنان در هفته‌های اخیر در کابل می گوید که طالبان در اکثر موارد مانع ادامۀ اعتراض‌های‌شان شده اند.
آنچه سرکوب اعتراض‌های مسالمت آمیز به دست افراد طالبان خوانده شده، سبب واکنش نهاد‌های مدافع حقوق بشر شده.
هیدر بار مسوول بخش زنان در دیده‌بان حقوق بشراست.
او در ماه سپتمبر در گفت و گوی ویژه با رادیو آزادی در این مورد چنین گفته بود: "این زنان به گونۀ غیرقابل باور شجاع استند. طوری که می دانید پاسخ طالبان به این اعتراض‌ها خشونت آمیز بود. معترضان و روزنامه نگاران را لت و کوب کردند و سپس اعتراض هایی را منع کردند که به اجازۀ وزارت عدلیه راه اندازی می شد. این، نقض دیگر حقوق بشر است. زنان و هر کس دیگر حق حرف زدن، اعتراض مسالمت آمیز و آگاه کردن از نظریات‌شان را دارند".
اما طالبان پیش از این هرگونه ادعا در مورد سرکوب اعتراض‌ها را بی‌اساس خوانده اند و گفته اند که اعتراض‌ها باید در مشوره با ارگان‌های مسئول حکومت طالبان راه اندازی شود.
سؤال اینجا است که چرا جامعۀ جهانی هنوز طالبان را به رسمیت نشاخته؟
مایکل کوگلمن، معاون بخش جنوب آسیا در مرکز پژوهشی ویلسن در واشنگتن دی سی به رادیو آزادی چنین پاسخ داد.
آقای کوگلمن گفت: "ایالات متحده و بسیاری کشور‌های غربی دیگر فقط در صورتی طالبان را به رسمیت خواهند شناخت که نشانه هایی بیشتر در مورد ارج گذاری طالبان به حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و نقش دادن به چهره‌های غیر طالب را در حکومت‌شان ببینند. در واقع این‌ها شرط‌های سختی است به خاطری که طالبان نشانه‌های از خود به نمایش نگذاشته اند که برای رسیدگی به این نگرانی‌ها عمل خواهند کرد."
عمران خان، صدراعظم پاکستان، یکی از ۳ کشوری که رژیم طالبان را در نیمۀ دوم دهۀ نود میلادی به رسمیت شناخته بود، برای ایجاد اجماع منطقه‌ای برای به رسمیت شناخته شدن حکومت طالبان تلاش‌های زیادی را به خرج داده.
اما حتی خود پاکستان هم هنوز رسماً این کار را نکرده.
این که چرا از آقای کوگلمن بیشتر می شنویم: "فکر می کنم که حتی کشور‌های مانند چین و پاکستان سرانجام تمایل خواهند داشت تا حکومت را در افغانستان به رسمیت بشناسند. فکر می کنم آن‌ها می خواهند منتظر بمانند و ببینند که اوضاع امنیتی چگونه پیش می رود. آیا طالبان می توانند به این وضعیت وحشتناک بشری رسیدگی کنند؟ فکر می کنم که بسیاری از کشور‌ها می خواهند انتظار بکشند و محتاط باشند و حکومتی را به رسمیت نشناسند که مطمئن نیستند که توانایی حفظ قدرت را دارد."
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان می گوید که دلیلی برای تأخیر در به رسمیت شناخته شدن این حکومت وجود ندارد.
آقای مجاهد می گوید: "امارات اسلامی افغانستان شرایطی را که در قوانین بین المللی برای به رسمیت شناخته شدن یک حکومت وجود دارد و ضرور است، از قبل تکمیل کرده. تسلط کامل بر مملکت دارد و امنیت را تآمین کرده و ارگان حکومتی را به میان آورده. مسائل کوچکی را که پیش شرط گذاشته اند که فرعی است و یا مربوط به مردم افغانستان و تصمیم گیری مردم افغانستان در مورد آن مهم است، نباید جامعۀ جهانی به عنوان پیش شرط به ما مطرح کند. اگر روابط دپلوماتیک با کشور‌ها و سازمان ملل متحد ایجاد شد، ما باور داریم که مسائل فرعی از راه دیالوگ و مفاهمه حل می شود."
تمامی اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد در شانزدهم ماه آگست یعنی یک روز پس از سقوط کابل به دست طالبان اعلام کردند که حکومتی را که از راه زور به قدرت رسیده باشد، به رسمیت نمی شناسند.
پیش از افتادن کابل به دست طالبان، انتونی بلینکن، وزیر خارجۀ ایالات متحده در بیست و هشتم ماه جولای در دهلی جدید هشدار داده بود که اگر طالبان از طریق زور به قدرت برسند و دست به جنایت بزنند، افغانستان منزوی خواهد شد.
او افزوده بود که گزارش هایی را در مورد این که طالبان پس از تصرف برخی مناطق دست به جنایت زده اند، دریافت کرده اند.
او گفت: "طالبان می گویند که خواهان به رسمیت شناخته شدن در سطح بین المللی و خواهان حمایت بین المللی از افغانستان اند. احتمالاً می خواهند که رهبران‌شان آزادانه در جهان سفر کنند، تحریم‌ها رفع شوند و غیره. گرفتن کنترل کشور از راه زور و نقض حقوق مردم این کشور راهی به سوی دستیابی به این اهداف نیست."
حکومت طالبان پیش از این ادعا‌ها در مورد بدرفتاری از سوی افراد این گروه در ولایت‌های مانند پنجشیر را رد کرده و آن را تبلیغ خوانده.
امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجۀ حکومت در یازدهم ماه نومبر در اسلام آباد گفت که هرچند این حکومت به گونۀ رسمی شناخته نشده، اما به گفته‌اش رفتار مقامات کشور‌ها با آن‌ها رسمی است.
آقای متقی گفت: "برخی مردم می پرسند که شما را کسی به رسمیت نشاخته؟ من به آن‌ها می گویم که به چی رسمیت گفته می شود؟ تعامل رسمی است، پیشامد رسمی است، رفت و آمد رسمی است و تمامی اصول دپلوماتیک رعایت می شود. به این رسمیت گفته می شود."
اما با وصف این همه، مایکل کوگلمن به این باور است که حکومت طالبان با بحران مشروعیت رو به رو است.
آقای کوگلمن گفت: "فکر می کنم که حکومت طالبان هم در داخل و هم در خارج افغانستان با بحران مشروعیت رو به رو است. طالبان توانستند با امضای توافق نامه با امریکا در سال ۲۰۲۰ از سوی جامعۀ جهانی مشروعیت کسب کنند. توافق نامه به آن‌ها اجازه داد تا با مقام‌های امریکا و دپلوماتان کشور‌های دیگر ملاقات کنند و تا زمانی که کنترل افغانستان را در دست گرفتند، ملاقات‌ها ادامه یافت. اما این حقیقت که هیچ کشوری طالبان را به گونۀ رسمی نشناخته است، نشان می دهد که بحران مشروعیت وجود دارد. بحران مشروعیت در داخل افغانستان جدی تر است و در پایان روز طالبان نیاز دارند مشروعیت را از مردم کسب کنند."
او افزود: "آنچه که ما شاهدش در افغانستان استیم اینست که طالبان برای رسیدگی بحران‌های فوق‌العاده پر چالش – بحران اقتصادی و بشری - مجادله می کنند. طالبان برای رسیدگی به تهدید شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی معروف به داعش مجادله کرده اند. از زمان به قدرت رسیدن طالبان، ما شاهد حملات مکرر این گروه در افغانستان استیم. مشروعیت طالبان بستگی به امنیت دارد. زمانی که طالبان به قدرت رسیدند گفتند که به جنگ پایان دادیم و امنیت را تامین می کنیم. اما زمانی که یک مسجد منفجر می شود، این طرز تفکر را که طالبان امنیت را برقرار کرده اند، زیر سؤال می برد. بنابرین، فکر می کنم که طالبان برای به دست آوردن مشروعیت بیرونی و به ویژه داخلی همچنان مجادله خواهند کرد."
آقای کوگلمن می افزاید که با توجه به این که کشور‌های مختلف جهان مثلاً ایالات متحده منافع خودشان را در افغانستان دارند، علاقمند تعامل با طالبان اند.
او می گوید که کشور‌های مانند پاکستان به محض گرفتن تضمین‌های امنیتی ظرف ماه‌های آینده حکومت طالبان را به رسمیت خواهند شناخت.
هنوز سرنوشت میلیارد‌ها دالر پول منجمد شدۀ افغانستان توسط ایالات متحده نیز روشن نیست.
دو روز پس از سقوط کابل، ایالات متحده اعلام کرد که ذخایر پول بانک مرکزی افغانستان را منجمد کرده، اقدامی که سبب محروم شدن طالبان از میلیارد‌ها دالر شد.
بر اساس معلومات صندوق بین المللی پول، تا پایان ماه اپریل، ذخایر بانک مرکزی افغانستان به ۹ میلیارد و چهارصد میلیون دالر می رسید.
امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجۀ حکومت طالبان در هفدهم ماه نومبر در نامۀ سرگشاده به کانگرس ایالات متحده خواهان آزاد شدن این پول‌ها شد.
اما توماس وست، نمایندۀ ویژۀ امریکا برای افغانستان در نوزدهم ماه نومبر در تویتر خود نوشت که مشروعیت و حمایت باید از طریق اقداماتی برای مبارزه با تروریزم، ایجاد دولت همه شمول، و احترام به حقوق اقلیت‌ها، زنان و دختران بشمول دسترسی مساویانه به آموزش و کار حاصل شود.
آقای وست گفت که واشنگتن از دیر زمان این موضوع را روشن کرده بود که اگر طالبان به جای گفت و گو از راه نظامی به قدرت برسند امریکا کمک‌های مهم غیر بشر دوستانه‌اش را قطع خواهد کرد.
اکنون انتظار می رود که آقای وست در دوحه جایی که طالبان دفتر سیاسی دارند، هفتۀ آینده با نمایندگان طالبان مذاکره کند.
موضوع آزادی سرمایه های افغانستان و مشروعیت حکومت طالبان از مسائل مورد بحث آن ها خواهد بود.
