زلیخا٬ زنی که مهارت مهره دوزی را از مادرش فرا گرفته و حالا به فرزندان خود می‌آموزاند

مهره دوزی کار بسیار قدیمی و جذاب میان زنان در افغانستان است٬ مهارت و هنری که در برخی موارد از مادران به دختران شان انتقال یافته است.

در حال حاضر نیز زنانی زیادی هستند که از همین راه مصارف خانه و نان دسترخوان شان را تامین می کنند.

زلیخای ۴۵ ساله باشندۀ ولایت پروان است. او مادر شش فرزند و یگانه نان‌آور خانواده‌اش است.

می‌گوید، ۱۲ یا ۱۳ سال داشت که مهره‌دوزی را از مادراش آموخته و حال او به فرزندان خودش این مهارت را می‌آموزاند.

او گفت که در حال حاضر شش شاگر نیز دارد:

"زمانی که دختر خانه بودم، همین رسم و رواج روستای ما بود، این همه را از مادرم یاد گرفتیم، ما مردم غریب هستیم، تمام روستای ما همین کار را انجام می‌دادند، همین کار‌ها را یاد داشتند."

زلیخا در گذشته برای مردم گردن بند، دست‌بند و امثال آن را درست می‌کرد، اما اکنون مهره دوزی در یخن، سرتختی و بالشت بیشتر مورد پسند مردم است:

" اما حال چیزهای نو برامده مثل سرتختی، بالشت و گند‌های افغانی، ما یخن‌های بزرگ و کوچک را درست می‌کنیم، دیگر آن تاپه شده است آن را هم می‌سازیم، بیشتر مردم گل‌های کوچک را خوش می‌کنند، همین دیزاین‌ها را کار کردیم و می‌کنیم."

او می‌افزاید، در گذشته کارهایش خوب بود و شوهرش نیز کار می‌کرد، اما اکنون شوهرش بیکار شده و همه هزینۀ خانه را باید با دوختن همین یخن‌ها فراهم ‌کند:

"حال بی‌کاری و فقر است، شوهرم هم سواد ندارد، شوهرم سابق راننده بود، اما اکنون بیکار است، مصرف خانه و فرزندان را از همین می‌دهیم، خودم هم مریض هستم، از همی دوا می‌گیرم، در همین کار و غریبی مصروف هستیم."

زلیخا می‌گوید، مهره‌دوزی ظرافت کاری زیاد دارد و چشم و عصاب را بیشتر تحت فشار قرار می‌دهد:

"من زیاد کار کردیم، حتما بالایم فشار می‌آمد، بر چشم بیشتر فشار وارد می‌شود، بر عصاب فشار وارد می‌شود، اکنون درست کار کرده نمی‌توانم، باز عینک می‌پوشم، به واسطهٔ عینک کار می‌کنم، بالای عصاب و چشمانم خیلی فشار وارد می‌شود."

زلیخا یکی از خاطره‌هایش را چنین برای ما تعریف می‎کند:

"به جای این که مهره را در یخن بدوزم در آستین‌ها دوختیم، زمانی که کار را به صاحبش تسلیم کردیم دوباره آورده که تو به جای یخن در آستین مهره دوختی، زمانی که دیدیم برایم جالب بود، با خودم خندیدیم، بسیاری اوقات است که من این کار را می‌کنم خاطرات جالب زیادی دارم."

مهره‌دوزی در داخل و بیرون از افغانستان علاقمندان خود را دارد.

در گذشته زمانی که رفت‌و‌آمد گردشگران به افغانستان بیشتر بود، آنان مهره‌دوزی زنان افغان و دیگر صنایع دستی آنان را می‌خریدند و به عنوان سوغات به کشورهای خود می‌بردند.

علاقمندی به وسایل مهره دوزی شده در داخل افغانستان نیز از دیر زمانی وجود دارد، تاجایی که مردم پوش های تیپ‌ و رادیوهایشان را نیز مهره دوزی میکردند.