برخی خبرنگاران افغان: وضعیت ما در ایران و پاکستان اسفناک است

"من در یک کارگاهی جمع آوری زباله کار می کنم و‌ متأسفانه روزانه مجبورم تا ساعت‌ها در این کارگاه کار کنم تا مخارج زندگی خود را بتوانم تأمین کنم."

مسعود عزیزی خبرنگار افغان ده سال از درد و رنج و مشکلات مردم در رسانه‌های زیادی گزارش تهیه کرد؛ اما اکنون زندگی خودش به سوژه خبری و رسانه‌ای تبدیل شده است.

او پس از سقوط نظام جمهوری افغانستان در بیش از دو سال گذشته، مجبور شد که به دلیل ترس از طالبان، افغانستان را ترک کند و به ایران پناه بیاورد. اما اکنون در گرداب از مشکلات گیر مانده.

عزیزی در کنار تحمل کارهای شاقه و مشکلات اقتصادی بیشتر از بی‌سرنوشتی فرزندانش نگران است:
"طفل‌های من از تحصیل بازمانده اند و به خاطر این که وقتی افغان‌ها مهاجر می‌شوند و زمان ویزای آن‌ها تمام می‌شود؛ بنابر این امکان ثبت نام برای کودکان در مکاتب ایران وجود ندارد. یکی از نگرانی‌های جدی‌ای که وجود دارد این مورد است."

از سال‌های ۲۰۰۲ الی نیمه سال ۲۰۲۱ میلادی، آزادی بیان به ویژه آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان رشد چشمگیری داشت، اما با تسلط دوباره طالبان در پانزدهم ماه آگست ۲۰۲۱ همه چیز تغییر کرد.

خبرنگاران زیادی مانند مسعود عزیزی مجبور شدند که به دلیل اینکه در گذشته موارد نقض حقوق بشر از سوی طالبان را در رسانه‌ها پوشش داده بودند افغانستان را ترک کنند.

عزیزی در گفت و گوی تلفونی از داخل ایران در این مورد به رادیو آزادی بیشتر می‌گوید:
" گزارش‌ها از {اتهامات در مورد} جنایات جنگی بود که طالبان در زمان جمهوریت و در زمان جنگ انجام می‌دادند و این‌ها باعث شد که طالبان چندین بار من را تهدید به مرگ کنند حتی دنبال آدرس من شدند و مجبور شدم تا خانه خود را ترک کنم."

مسعود که اکنون به گفته خودش با هشت عضو خانواده‌اش در یک خانه نسبتاً کهنه و فرسوده در شهر یزد ایران زندگی می‌کند.

او می‌گوید که بارها برای پناهندگی به کشورهای اروپایی و نیز ایالات متحده درخواست داده؛ اما هیچ کس به دادش نرسیده است.

او به رادیو آزادی بیشتر می‌گوید:
"متاسفانه من نمی دانم که تا چه زمانی به این سرنوشت مبهم روبرو هستم و تا حال هیچ نهادی برایم نگفته که قرار است در قسمت خبرنگاران که در ایران و یا پاکستان هستند چه می‌کنند. هیچ ایمیل برایم نیامده که بگوید در مورد خبرنگارانی که در ایران و پاکستان گیر مانده اند راه برای انتقال‌شان وجود دارد یا نه؟ بالاخره ما چه کار کنیم تا از این‌ وضعیت نا معلوم نجات پیدا کنیم؟."

نجیب الله یک خبرنگار دیگر افغان است که با مشکل مشابه و سرنوشت عزیزی روبرو است.

او که اکنون در اسلام آباد پایتخت پاکستان زندگی می‌کند می‌گوید که یک ماه پس از تسلط طالبان بر افغانستان مجبور شد که این کشور را ترک کند.

او می‌گوید که بارها طالبان برای جستجوی او به خانه‌اش آمده اند؛ اما او هر شب خانه‌اش را عوض می‌کرد تا مبادا طالبان او را دستگیر کنند.

او که به امید پناهندگی در کشورهای اروپایی به پاکستان آمده اکنون نا امید است:
"با شرایطی که من می‌بینم و فعالیتی که نهاد‌ها دارند امکان دارد زیادتر از چیزی که من در اوایل فکر می‌کردم این جا بمانم."

در گزارش ماه اپریل کمیته حفاظت از روزنامه نگاران آمده است که حدود ۱۵۰ خبرنگار افغان در پاکستان به سر می‌برند.

پیش از خروج کامل از افغانستان در سی‌ام ماه اگست ۲۰۲۱، نیروهای امریکایی و متحدان‌شان بیش از ۱۲۰ هزار نفر را در جریان روند انتقال پر از هرج‌ومرج از این کشور بیرون کردند.

نظر به آمار ارائه شده از آن زمان تا کنون آمریکا ۳۴ هزار ویزه خاص برای انتقال متحدان خود صادر کرده است.

در کنار آن کانادا، فرانسه، جرمنی و برخی کشورهای دیگر نیز برای افغان‌ها پناهندگی داده اند.

با این همه هنوز هم خبرنگارانی هستند که در افغانستان زیر حاکمیت طالبان با تهدیدات بلند امنیتی و اقتصادی زندگی می‌کنند.

مانند این خبرنگار که اکنون در کابل زندگی می‌کند و به دلیل ترس از طالبان نمی‌خواهد نامش در این گزارش گرفته شود:
"در یک‌ وضعیت بسیار نامناسب و حتی روحی و‌ روانی قرار داریم. از یک سو تهدیدات و‌ چالش‌های امنیتی تا هنوز پابرجاست و از سوی دیگر مشکلات اقتصادی است."

پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، هزاران خبرنگار افغان بیکار شدند و طالبان محدودیت‌های زیاد را بر کار رسانه‌ها و خبرنگاران وضع کرده اند.

مثلاً طالبان در ماه می سال ۲۰۲۲ دستور دادند که مجریان زن در رسانه‌های افغانستان حین اجرای برنامه‌های تلویزیونی صورت خود را بپوشانند.

مرکز خبرنگاران بدون مرز یا RSF، همچنان در گزارش منتشر ماه آگست امسال خود گفته که بیش از ۸۰ درصد زنان روزنامه‌نگار افغان مجبور به ترک شغل خود شده‌اند. و از حدود ۱۲ هزار روزنامه‌نگار مرد و زنی که در سال ۲۰۲۱ در افغانستان فعال بودند، بیش از دو سوم آنها این حرفه را ترک کرده‌اند و رسانه‌ها در دو سال گذشته نابود شده‌اند.

با این همه سمیه ولی زاده مسئول کمیته دادخواهی و ارتباطات مرکز خبرنگاران افغانستان نیز بر مشکلات خبرنگاران افغان که در کشورهای همسایه مانند ایران، پاکستان و ترکیه پناه برده اند مهر تایید میزند و اظهار امیدواری می‌کند که کشورهای مهاجر پذیر خبرنگاران را همکاری کنند.

او گفت که در بیش از دو سال گذشته و به اساس آمار و ارقامی تخمینی که در اختیار این نهاد قرار گرفته است، تقریبآ بیش از ۶۰ درصد از رسانه‌های افغانستان به دلایل مختلف از جمله مشکلات اقتصادی و امنیتی نشرات‌شان را متوقف ساخته و بسیاری از خبرنگاران افغان و کارکنان رسانه‌ها نیز وظایف‌شان را از دست داده اند:

"مرکز خبرنگاران افغانستان از جامعه بین‌الملل به ویژه از کشور امریکا و همچنان متحدان آن می‌خواهد که خبرنگارانی را که آسیب پذیر هستند، کیس‌های‌شان را تحت بررسی قرار بدهند تا اینکه زودتر خبرنگاران ما از مشکلات اقتصادی و امنیتی نجات پیدا کنند."