سازمان حقوق بشری هه‌نگاو روش برخورد با مهاجران افغان در ایران را "فاجعه‌بار" خوانده و از چیزی که آن را رفتار نژادپرستانۀ حکومتی و اجتماعی در برابر مهاجران افغان می‌خواند هشدار می‌دهد.
این سازمان می‌گوید: "در ماه‌های گذشته موجی از افزایش نژادپرستی ضد افغانها چه به صورت حکومتی و چه به صورت اجتماعی در فضای ایران قابل مشاهده است."
هه‌نگاو در گزارش خود که روز دوشنبه نشر کرد، به بحث‌های انتخابات اخیر در جمهوری اسلامی ایران از مطرح شدن اخراج افغانها گرفته تا اوج گرفتن مطالبه اخراج آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرده و می‌گوید که در ماه‌های اخیر نژادپرستی حکومتی و اجتماعی علیه افغانها در ایران به اوج خود رسیده است.
به اساس احصائیۀ این سازمان، در هفت ماه گذشته حداقل ۲۵ نفر از زندانیان افغان در ایران اعدام شده‌اند.
یک روز قبل از نشر این گزارش، سازمان حقوق بشر ایران مستقر در ناروی گفت که در هفت ماه گذشته بیست نفر از افغانها به اتهامات مختلف در ایران اعدام شده‌اند.
این سازمان گفت که در این مدت حداقل ۳۰۰ نفر از جمله ۱۵ زن، ۴۲ نفر بلوچ، ۲۰ تن از کردها و ۲۰ تن از اتباع افغانستان در زندان‌های ایران اعدام شده‌اند.
گزارش می‌افزاید که از جملۀ این ۳۰۰ نفر، ۱۷۲ تن آن‌ها به ارتباط جرایم مواد مخدر اعدام شده‌اند.
پوهاند نصرالله ستانکزی، استاد سابق حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل، می‌گوید افغان‌های زندانی در ایران برخلاف حقوق پذیرفته‌شدۀ بین‌المللی و تعهدات دوجانبه اعدام می‌شوند.
"درخصوص اعدام‌های اخیری که از طرف مقامات رژیم ایران صورت گرفته، باید عرض شود که هم از دید اصول حقوق بین‌المللی تخطی‌های جدی در آن مشاهده می‌شود و هم از نظر توافقاتی که بین دو دولت در مورد همکاری‌های جنایی وجود دارد، به این معنا که در موارد اعدام و سایر مجازاتی که از طرف مقامات ایران صورت می‌گیرد، استانداردهای بین‌المللی که به‌نام موازین محاکم عادلان یاد می‌شود و از طرف ملل متحد تأیید شده، رعایت نمی‌شود. مسئله دوم، مطابق با کنوانسیون ۱۹۶۳ روابط قونسلی بین دولت‌ها که ایران هم آن را امضا کرده و افغانستان هم، متأسفانه مقامات جمهوری اسلامی ایران آن را رعایت نکرده و از سرنوشت زندانیان و اعدامی‌های افغانستان به مقامات قونسلی کشور ما اطلاع نداده‌اند. همچنین، هشتمین قطعنامه‌ای که در مورد اعدام در سال ۲۰۲۰ از جانب ملل متحد تصویب شده، آن را هم در موارد متعدد مقامات ایرانی نقض می‌کنند."
آقای ستانکزی می‌افزاید که برعلاوه مشکلات مذکور، یک مشکل دیگر اعدام افغانها در ایران این است که افغانستان و ایران توافق استرداد مجرمان میان خود دارند ولی مقامات ایران آن را نادیده می‌گیرند.
آقای ستانکزی حکومت سابق و حکومت کنونی طالبان در افغانستان را به بی‌توجهی در این مورد متهم می‌کند.
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو می‌گوید که مهاجران افغان در موارد بسیاری با وجود دهه‌ها زندگی و کار در ایران دارای کارت‌های معتبر اقامت نیستند، در ۱۶ ولایت ایران اجازه اقامت ندارند و به جز در ولایت‌های تهران، البرز، قم، در باقی ولایات تنها در برخی ولسوالی‌ها اجازه اقامت دارند و این شرایطی شبیه وضعیت آپارتاید را در مورد آن‌ها در ایران پدید آورده است.
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو بیشتر موارد نقض حقوق بشر در کردستان ایران را تحت پوشش قرار می‌دهد.
