در حالی که آتش‌بازی‌های شب سال نو آسمان را روشن کرده بود، هزاران تن در سربیا در حال جشن گرفتن نه، بلکه در حال سوگواری بودند
اما آن‌ها در حال جشن گرفتن نه، بلکه در حال سوگواری بودند. آنان برای ۱۵ دقیقه به یاد قربانیان حادثه فروریختن سایبان کانکریتی ایستگاه راه‌آهن در شهر شمالی نووی ساد در نومبر، مراسم شب‌زنده‌داری برگزار کردند. معترضان این کار را هر روز در ساعت ۱۱:۵۲ صبح، دقیقاً در همان زمانی که سقف فرو ریخت، تکرار می‌کنند.
این نمادگرایی، ویژگی اصلی بزرگ‌ترین اعتراضات سربیا از زمان سقوط اسلوبودان میلوشویچ، رهبر فقید یوگوسلاویا و سربیا در سال ۲۰۰۰ است. پس از کناره‌گیری میلوش ووچویچ صدراعظم سربیا در ۲۸ جنوری و احتمال برگزاری انتخابات جدید، هیچ نشانه از کاهش شدت این اعتراضات محصلین به چشم نمی‌خورد.
متوسط سن معترضان حدود ۲۰ سال است و این نسلی است که زیر سایه حاکمیت به شدت اقتدارگرایانه رئیس‌جمهور الکساندر ووچیچ رشد کرده.
برای دانشجویانی که ده‌ها هزار نفر از آن‌ها به جاده‌ها آمده‌اند، فاجعه نووی ساد نماد تمام چیزهایی است که در سربیا نادرست تلقی می‌شوند: فساد گسترده، نبود پاسخگویی، و طبقه تکنوکراتی که تنها به دلیل ارتباطات خود با حزب حاکم پیشرفت کرده است.
"من نمی‌فهمم که چرا ۱۵ نفر باید به دلیل فروریختن یک سایبان بدون وقوع هیچ فاجعه طبیعی جان خود را از دست بدهند." داریجا، یک دانشجوی معترض، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت:
"این نباید اتفاق بیفتد. مسئولان باید شناسایی شوند و مشخص شود که چرا این حادثه رخ داده است."
این دانشجویان نه‌تنها در زمان ووچیچ رشد کرده‌اند، بلکه با اینترنت هم بزرگ شده‌اند. استعداد آن‌ها در نوآوری دیجیتال و استفاده از شبکه‌های اجتماعی به آنان این توان را بخشیده که رسانه‌های دولتی را دور بزنند و پیام خود را به طور گسترده منتشر کنند.
نماد اصلی این جنبش، اثر دست خونین است که نشان‌دهنده مسئولیت دولت در فاجعه نووی ساد است. این نمادها در سراسر سربیا بر روی ساختمان‌های دولتی ظاهر شده و بر روی پلاکاردهایی با نوشته‌های "دست‌های شما آغشته به خون است" و "فساد – دست‌ها بالا" نقش بسته‌اند.
بدون رهبر، بدون ایدئولوژی
نماد اصلی این جنبش، اثر دست خونین است که نشان‌دهنده مسئولیت دولت در فاجعه نووی ساد است.
احزاب مخالف سربیا تلاش کرده‌اند تا به این اعتراضات بپیوندند، اما معترضان آن‌ها را رد کرده‌اند. بسیاری از تظاهرکنندگان، اپوزیسیون سربیا را سازش‌کار و مهره‌های حکومت می‌دانند.
"جوانان از فضای سیاسی در سربیا به شدت ناراضی هستند."
ایوان جورجویچ، کارشناس انسان‌شناسی، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت:
"آن‌ها خود را در هیچ‌یک از گزینه‌های سیاسی موجود نمی‌بینند."
معترضان قدرت سیاسی نمی‌خواهند، بلکه خواستار پاسخگویی و عدالت در یک سیستم فاسد اند.
مهم‌ترین مطالبه آن‌ها انتشار تمامی اسناد مربوط به بازسازی ایستگاه راه‌آهن نووی ساد است.
همچنین، آن‌ها خواستار افزایش ۲۰ درصدی بودجه آموزش عالی، لغو اتهامات علیه دانشجویان معترض، و محاکمه و برکناری مسئولانی هستند که به دانشجویان و استادان حمله کرده‌اند.
امیلیا میلنکوویچ، دانشجوی رشته علوم سیاسی بلگراد، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت:
"می‌خواهم همه فضایی برای ابراز نظر داشته باشند، مشروط بر آنکه به اصول اساسی مانند حاکمیت قانون، احترام به حقوق بشر و اقلیت‌ها، همبستگی و همدلی پایبند باشیم."
این تمرکز بر ارزش‌ها به این معناست که جنبش محصلین رهبر و ایدئولوژی رسمی ندارد.
تصامیم در تجمعات و نهادهای تحصیلی از طریق "پلینوم" – مجامع بازی که در آن تمامی شرکت‌کنندگان حق برابر برای صحبت و رأی دارند – اتخاذ می‌شود.
کارشناسان معتقدند این ساختار، حمله به جنبش را دشوارتر می‌سازد، چراکه رهبر مشخصی برای انتقاد یا بازداشت وجود ندارد.
گسترۀ وسیع جنبش
براساس گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۹، سربیا در زمرۀ ۱۰ کشوری است که سریع‌ترین کاهش جمعیت را تجربه می‌کند
این تنوع ایدئولوژیک، چالشی برای جنبش محسوب می‌شود. در یکی از اعتراضات در جنوری، برخی از تظاهرکنندگان بنرهایی با نقشه کوزوو که با پرچم سربیا پر شده بود و شعار "تسلیم نمی‌شویم" در دست داشتند.
جنبش محصلین خود را از این عناصر جدا کرده و بیانیه‌ای صادر کرده که چنین نمایش‌هایی "با ارزش‌ها و اهداف ما همخوانی ندارد."
اما پرچم‌های سربیا به‌وفور دیده می‌شود. "این جوانان، سربیا را خانه خود می‌دانند." جورجویچ گفت. "برای آن‌ها، عشق به کشورشان کمتر از نسل‌های قبلی که تجربه ملی‌گرایی دهه ۹۰ را داشتند، مورد سؤال است."
با این حال، ماندن در میهن برای جوانان صرب کار آسانی نیست. نرخ بیکاری بالا است و بسیاری احساس می‌کنند چاره‌ای جز مهاجرت ندارند.
طبق گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۹، "سربیا در میان ۱۰ کشوری است که سریع‌ترین کاهش جمعیت را تجربه می‌کند."
"پرچم سربیا نماد کشور ما و چیزی است که برای آن مبارزه می‌کنیم." میلنکوویچ گفت. "این پیام ما است که نمی‌خواهیم کشورمان را ترک کنیم و در نهایت، این مبارزه یک عمل میهن‌پرستانه است."
جنبش‌های محصلین در تاریخ سربیا نقش مهمی داشته‌اند، از جمله اعتراضات گسترده در دهه ۹۰ علیه میلوشویچ.
این جنبش جدید به سرعت در حال گسترش است، نه‌تنها در بلگراد، بلکه در شهرهای نووی ساد و نیش، چهار پوهنتون دولتی و ده‌ها مکتب متوسطه. معلمان و کشاورزان اعتصابی نیز با دانشجویان اعلام همبستگی کرده‌اند.
آنیکا، دانشجوی سال سوم فاکولته زبان‌شناسی بلگراد، گفت که خوشحال است که پیام دانشجویان به افراد بیشتری می‌رسد.
او افزود: «هنگامی که راه می‌رفتیم... مادرکلانی را دیدم که پلاکاردی در دست داشت که روی آن نوشته شده بود: "محصلین، تشکر می‌کنم." این صحنه در ذهنم ماند. افراد زیادی با ما همراه بودند. این ۱۵ دقیقه سکوت مطلق نشان داد که می‌توانیم به‌صورت مسالمت‌آمیز و بدون هیچ حادثه‌ای اعتراض کنیم.»