چارچوب این توافق پس از یک تماس تلفنی تقریباً دو ساعته بین دونالد ترمپ و ولادیمیر پوتین اعلام شد – دومین تماس از این نوع در دوران ریاست‌جمهوری ترمپ و احتمالاً مهم‌ترین آن تاکنون.
اوکراین، تحت فشار شدید قصر سفید ، از جمله یک نشست تند در دفتر بیضی با رئیس‌جمهور ولودیمیر زلنسکی، قبلاً با پیشنهاد توقف ۳۰ روزه جنگ موافقت کرده بود، البته به این شرط که روسیه نیز چنین کند.
نیکولای سوکوف، دیپلمات سابق روس که اکنون در مرکز خلع سلاح و عدم اشاعه ویانا فعالیت می‌کند، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت: «نتیجه‌گیری اصلی من این است که مسکو با ترمپ کاملاً راحت است، اما به دلایلی غیر از آنچه تقریباً همه بحث می‌کنند.»
او افزود: «مسکو می‌تواند با ترمپ معامله کند، در حالی که اروپا بر این باور است که موضعش درست است و باید بدون مذاکره پذیرفته شود.»
مسکو دقیقاً با چه چیزی موافقت کرد؟
در زمینه عملیات نظامی، این توافق تأثیری بر میدان جنگ ندارد، جایی که نیروهای روسیه تا همین اواخر در حال درهم شکستن دفاع اوکراین در طول یک جبهه ۱۱۰۰ کیلومتری بودند.
نیروهای اوکراینی در حال عقب‌نشینی از منطقه کورسک روسیه هستند، جایی که نزدیک به هفت ماه پیش برای کاهش فشار در دیگر جبهه‌ها و به دست آوردن یک اهرم مذاکره‌ای برای مذاکرات صلح آینده، وارد شده بودند.
بخش برجسته این توافق اعلام‌شده در ۱۸ مارچ، تمرکز بر زیرساخت‌های انرژی است. از حداقل نومبر ۲۰۲۲، روسیه شبکه برق اوکراین را بمباران کرده است. نیروگاه‌ها، خطوط انتقال، ترانسفارمرها، پست‌های فرعی – راهبردی که با هدف خسته و وحشت‌زده کردن مردم غیرنظامی اوکراین طراحی شده است و گاهی به فرمانده ارشد سابق تهاجم روسیه که لقب «جنرال آرماگدون» را دارد، نسبت داده می‌شود.
این همچنین به عنوان یک جنایت جنگی شناخته شده است که دادگاه جزایی بین‌المللی علیه دو افسر ارشد نظامی روسیه کیفرخواست صادر کرده است.
در مواجهه با این حملات، اوکراین برای روشن نگه داشتن چراغ‌ها و تأمین گرما دچار مشکل شده است، اما با ترکیبی از خلاقیت محلی و حمایت گسترده غربی توانسته است شرایط را مدیریت کند. همزمان، اوکراین صنعت داخلی خود را در زمینه تولید طیارۀ و حتی موشک‌های کروز توسعه داده است، که به طور فزاینده‌ای برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های انرژی روسیه مانند تصفیه‌گاه‌های نفت، خطوط لوله و تأسیسات نظامی استفاده شده است.
رئیس‌جمهور زلنسکی در یک کنفرانس خبری در هلسینکی، که پیش‌تر از آتش‌بس محدود به عدم انجام عملیات زمینی حمایت کرده بود، به نظر می‌رسید که نسبت به توافق جدید تردید دارد.
او گفت: «ما همیشه از ایده هدف قرار ندادن تأسیسات انرژی، همچنین اهداف دریایی، تولید مواد غذایی و حمل‌ونقل حمایت کرده‌ایم. اکنون، ما باید بفهمیم جزئیات این توافق چیست. ما هنوز از آن اطلاع نداریم.»
زلنسکی افزود: «این می‌تواند راهی برای حرکت به سمت آتش‌بس باشد. گام‌به‌گام. اما بقیه ماجرا مربوط به آمارهای واقعیت است: صدها طیارۀ بی سرنشین و موشکی که نه در میدان نبرد، بلکه در سراسر کشور فرود می‌آیند.»
پایه‌های این آتش‌بس در جده، عربستان سعودی، پس از نشست‌های هیئت‌های اوکراینی و امریکایی اعلام شد.
دو روز بعد، پوتین با پاسخی که تقریباً یک "بله، اما" بود، به این پیشنهاد واکنش نشان داد.
کرملین در گزارش رسمی تماس ۱۸ مارچ گفت: «در جریان این گفت‌وگو، دونالد ترمپ پیشنهادی را برای طرف‌های درگیر ارائه کرد که برای مدت ۳۰ روز از حمله به تأسیسات زیرساخت انرژی یکدیگر خودداری کنند. ولادیمیر پوتین به این ابتکار پاسخ مثبت داد و بلافاصله دستور مربوطه را به اردو روسیه صادر کرد.»
توقف محدود حملات به تأسیسات انرژی در اوکراین و روسیه یک پیروزی برای کیف محسوب می‌شود، اما ممکن است بیشتر به نفع مسکو تمام شود.
سوکوف گفت: «توجه داشته باشید که روسیه در این ۳۰ روز تسلیحات خواهد ساخت و در صورت نیاز قادر خواهد بود که حملات گسترده را از سر بگیرد، اما اوکراین نمی‌تواند به طور کامل آسیب‌های وارده به زیرساخت انرژی خود را که طبق برآوردهای مختلف بین یک‌سوم تا نیمی از آن را از دست داده، ترمیم کند.»
آنچه گفته نشد
در این گفت‌وگوها – حداقل در گزارش‌های عمومی کرملین و قصر سفید – هیچ اشاره‌ای به نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا، بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا، که نماینده امریکا، استیو ویتکوف، گفته بود ممکن است موضوع بحث باشد، نشده است.
همچنین هیچ اشاره‌ای به به رسمیت شناختن ادعای روسیه در مورد الحاق شبه‌جزیره کریمیا اوکراین، که گفته می‌شد ممکن است در دستور کار باشد، نشده است.
همچنین به تمایل اوکراین برای پیوستن به ناتو، که مسکو به شدت با آن مخالف است و حتی آن را یکی از دلایل تهاجم خود در فبروری ۲۰۲۲ ذکر کرده بود، اشاره‌ای نشده است.
در بیانیه قصر سفید به مسائل ژئوپلیتیکی گسترده‌تری اشاره شد – نشانه‌ای از موضعی که مسکو به آن متمایل است: اینکه هرگونه توافق با واشنگتن باید یک توافق وسیع‌تر باشد که به موضوعاتی فراتر از اوکراین بپردازد. این موضوعی است که پوتین بارها با اصطلاح "علل ریشه‌ای" مطرح کرده است – اصطلاحی که به نارضایتی کرملین از نظم بین‌المللی پس از جنگ سرد اشاره دارد.
اما گسترش گفت‌وگوها فراتر از موضوع اوکراین، امری بود که جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین امریکا، در برابر آن مقاومت کرد.
قصر سفید اعلام کرد: «رهبران توافق کردند که حرکت به سمت صلح با یک آتش‌بس در حوزه انرژی و زیرساخت آغاز شود، و مذاکرات فنی درباره اجرای یک آتش‌بس دریایی در دریای سیاه، آتش‌بس کامل و صلح دائمی آغاز شود. این مذاکرات فوراً در خاورمیانه آغاز خواهد شد.»
در این بیانیه همچنان آمده است: «آن‌ها همچنین درباره لزوم توقف گسترش تسلیحات استراتژیک بحث کردند و متعهد شدند که با دیگران برای تضمین کاربرد گسترده‌تر این هدف همکاری کنند. این دو رهبر همچنین توافق داشتند که ایران نباید هرگز در موقعیتی باشد که اسرائیل را نابود کند.»
مشخص نبود که آیا تفاوت جزئی در واژه‌های به‌کاررفته در بیانیه‌ها اهمیت داشت یا خیر: «زیرساخت انرژی» در گزارش کرملین در مقابل «انرژی و زیرساخت» در بیانیه قصر سفید.
علاوه بر این، جلوگیری از گسترش تسلیحات استراتژیک – چه هسته‌ای و چه غیره – در گذشته هدفی بوده که واشنگتن و مسکو در آن اشتراک نظر داشته‌اند، اما بی‌اعتمادی و تنش‌های سیاسی مانع از ادامه این تلاش شده است.
این دو کشور – که بزرگ‌ترین زرادخانه‌های هسته‌ای جهان را در اختیار دارند – هنوز تحت آخرین معاهده کنترل تسلیحات بین خود هستند، اما این معاهده سال آینده منقضی می‌شود و هیچ تلاشی برای آغاز مذاکرات درباره معاهدۀ جایگزین صورت نگرفته است.
در نهایت، گسترش دامنه این مذاکرات با امیدهای گسترده‌تر کرملین برای بازنگری در قوانین بین‌المللی همخوانی دارد: تمایل مسکو به اینکه همچون دوران اتحاد جماهیر شوروی به‌عنوان یک قدرت برابر با ایالات متحده تلقی شود.