شکایت شهروندان افغان از کمیشن‌کاری؛ شفافیت اداری وجود دارد؟

عکس از آرشیف

شماری از باشندگان ولایت‌های مختلف افغانستان می‌گویند که هنگام انجام امور اداری‌شان، ناچار می‌شوند برای پیشبرد سریع‌تر کارهای‌شان به افراد موسوم به «کمیشن‌کار» پول بپردازند.

یکی از باشندگان کابل که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش در گزارش گرفته شود، درصحبت با رادیو آزادی ادعا کرد که در اداره های تحت حاکمیت طالبان هنگام گرفتن نکاح‌خط در محکمه و تمدید لیسانس موتر در ریاست ترافیک، مجبور به پرداخت پول به کمیشن‌کاران شده است.

او افزود اگر کسی بخواهد اسناد خود را از راه قانونی به‌دست آورد، باید ماه‌ها انتظار بکشد،در حالی‌که به گفته او، «کمیشن‌کاران» این کار را در مدت کوتاه و در بدل اخذ صدها دالر انجام می‌دهند.

واقعاً در افغانستان بازخواست کردن کار بسیار دشوار است

"شخصاً اسناد خودم بود، در نکاح‌خط من و همسرم تفاوتی در تخلص همسرم وجود داشت، می‌خواستم آن را اصلاح کنم، باور کنید که از یک بخش دولت به بخش دیگر مرا دواندند، وقتی پاسخ استعلام و همه چیز را گرفتم و به محکمه بردم، محکمه بدون هیچ دلیلی برایم گفت شش ماه بعد بیا، گفتند که اسنادت پاره شده، واقعاً در افغانستان بازخواست کردن کار بسیار دشوار است، پس وقتی کار بند می‌شود، مجبور می‌شوی که به کمیشن‌کار پول بدهی."

باشنده دیگری از کابل که او هم نخواست نامش ذکر شود، چنین شکایت دارد:

"حالا اکثر مردم مجبور می‌شوند که برای امور اداری‌شان به کمیشن‌کاران پول بدهند تا کارهای‌شان را انجام دهند،این کمیشن‌کاری‌ها بیشتر هنگام گرفتن تذکره، امور موتر یا اخذ لیسانس صورت می‌گیرد. به نظر من دلیل اصلی این وضعیت این است که در امور اداری بروکراسی یا کاغذپرانی خیلی زیاد است و مراجعین تا آن‌حد خسته و آزار می‌بینند که نمی‌توانند برای یک سند عادی، روزها دنبال آن بدوند."

این مشکل تنها در کابل وجود ندارد، بلکه باشندگان ولایت‌های دیگر نیز با چنین چالش‌هایی روبه‌رو هستند.

حکمت‌الله باشنده‌ ولایت ننگرهار در این مورد گفت:

برای یک پاسپورت که فقط سن ما را مطابق به تذکره اصلاح می‌کرد، هشت‌صد دالر پرداختیم

"ما برای یک پاسپورت که فقط سن ما را مطابق به تذکره اصلاح می‌کرد، هشت‌صد دالر پرداختیم. مجبور شدیم که به کمیشن‌کاران پول بدهیم؛ اگر پول نمی‌دادیم، آن را زود آماده نمی‌کردند، خواست ما این است که برای مردم سهولت فراهم شود و جلو کمیشن‌کاری گرفته شود، چون وضعیت اقتصادی مردم بسیار خراب است."

باشنده‌ای از ولایت خوست که او هم نخواست به دلیل حساسیت موضوع نامش در گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت:

"کسانی‌که پول دارند و اقتصادشان خوب است، می‌توانند با زور پول‌شان در مدت خیلی کوتاه پاسپورت یا لیسانس موتر خود را بگیرند. از مسئولان می‌خواهیم که به این مسائل به‌گونه جدی توجه کنند تا هر شهروند افغانستان واقعاً بتواند بدون پول، واسطه و کمیشن‌کاری، به‌گونه آزاد اسناد خود مثل پاسپورت، لیسانس یا هر چیز دیگر را به‌دست آورد."

این شکایت‌ها تازگی ندارند،در زمان حکومت جمهوری مخلوع نیز شکایت از فساد گسترده اداری و کمیشن‌کاری وجود داشت.

بیشتر در این باره: در روز جهانی مبارزه با فساد شهروندان افغان از فساد در حاکمیت طالبان شکایت دارند

با آن‌که عبدالمتین قانع سخنگوی وزارت داخله طالبان و ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی حکومت آنان به پرسش‌های رادیو آزادی پاسخ ندادند، اما مقام‌های مختلف طالبان از جمله هبت الله آخندزاده رهبر طالبان گفته‌ که با فساد در بخش‌های مختلف مبارزه کرده‌اند و این کار هنوز هم از اولویت‌های کاری‌شان قرار دارد.

اما نهادهای ناظر بین‌المللی در گزارش‌های پیشین خود هشدار داده‌اند که به دلیل نبود نهادهای شفاف و ناظر، سطح فساد اداری در افغانستان بیشتر از هر زمان دیگری رو به افزایش است.

در همین رابطه، سازمان شفافیت بین‌المللی (Transparency International) در ۱۱ فبروری ۲۰۲۵، در ارزیابی خود برای سال ۲۰۲۴، اعلام کرد که افغانستان در میان ۱۸۰ کشور، در جایگاه ۱۶۵ قرار گرفته است.

این سازمان همچنان گفته که افغانستان در زمینه شفافیت از ۱۰۰ نمره، تنها ۱۷ نمره به‌دست آورده و در مبارزه با فساد، سه رتبه پس‌رفت داشته است.