اما با آنکه پیکنگ پس از سال ۲۰۲۱ حضور اقتصادی و سیاسی خود را در افغانستان تحت حاکمیت طالبان گسترش داده است، منافع چین اکنون با دشمنی میان کابل و پاکستان و نیز با حملات بر کارگران و پروژههای چینی در منطقه تهدید میشود.
کارشناسان میگویند کلید اهداف پیکنگ این است که افغانستان را از راه توسعه باثبات کند و دشمنی تاریخی کابل با اسلامآباد ـ متحد نزدیک چین ـ را از طریق همکاری اقتصادی پایان دهد؛ برنامهای که تا اکنون ناکام مانده است.
ماروین وینباوم، مدیر مطالعات افغانستان و پاکستان در انستیتوت شرق میانه در واشنگتن میگوید "جاهطلبیهای چین وابسته به ثبات میان پاکستان و افغانستان بود، اما وضعیت وجود ندارد"،.
"برنامهریزی چین برهم خورده است"
در ماه اکتوبر، حکومت طالبان و پاکستان باهم درگیرجنگی شدند که دهها کشته برجا گذاشت و باعث شد پاکستان مرز خود با افغانستان را ببندد. این رویارویی مرگبار در سالهای اخیر بین دو طرف بود و نگرانیها از وقوع جنگ تمامعیار را افزایش داد.
اسلامآباد، حکومت طالبان در کابل را متهم میکند که گروه افراطی تحریک طالبان پاکستان (TTP) را پناه میدهد؛ گروهی که شورش روزافزونی را در داخل پاکستان به پیش میبرد.
پس از نیمۀ اکتوبر که یک آتشبس موقت بین دو کشور نافذ شد، از خشونتهای پراکنده در امتداد مرز طولانی دو کشور گزارش شده است.
در اواخر ماه نومبر، طالبان پاکستان را متهم کردند که حملات هواییای در داخل افغانستان انجام داده که دستکم ۱۰ نفر – به شمول ۹ کودک ـ را کشت.
بهنظر میرسد که چین هیچ اهرم فشاری برای بهبود اوضاع ندارد
ماروین وینباوم، مدیر مطالعات افغانستان و پاکستان در انستیتوت شرق میانه در واشنگتن میگوید پیکینگ نگران است که یک جنگ تمامعیار میان طالبان و پاکستان پروژههای زیربنایی چین در هر دو کشور را نابود کند.
او به رادیو آزادی گفت: "این وضعیت برنامهریزی چین را برهم زده و بهنظر میرسد که چین هیچ اهرم فشاری برای بهبود اوضاع ندارد."
پاکستان میزبان پروژۀ دهها میلیارد دالری موسوم به دهلیز اقتصادی چین–پاکستان (CPEC) است که بخش مهمی از ابتکار کمربند و راه (BRI) چین محسوب میشود، اما چین از زمان آغاز CPEC در سال ۲۰۱۵ تنها حدود ۲۵ میلیارد دالر در پاکستان سرمایه گذاری کرده است.
هزاران شهروند چین در پاکستان کار میکنند و مقامهای پاکستانی برای حفاظت از آنان یک نیروی ویژه پولیس ایجاد کرده، صدها پوستهٔ بازرسی نصب کرده و موانع متعدد در اطراف پروژههای بزرگ ایجاد کرده است.
چین همچنان قراردادهایی برای استخراج نفت و معادن با حکومت طالبان امضا کرده و وعده داده است که CPEC را به افغانستان گسترش دهد؛ کشوری که چین آن را پُلی میان آسیای مرکزی و جنوبی میبیند.
بیشتر در این باره: افغانستان برای پایان دادن به وابستگی اقتصادی به پاکستان، به آسیای میانه روی میآوردپیکنگ تلاش کرده است تا با ترویج همکاری اقتصادی بیشتر میان همسایگان، تنشهای دیرینه افغانستان و پاکستان را کاهش دهد.
چین بسیار نگران است، زیرا این تنشها منافع پیکنگ را در منطقه و حتی در سطح جهانی تضعیف میکند
در سال ۲۰۲۲، چین یک مجمع دیپلماتیک عالیرتبه را برای پیشبرد همکاری اقتصادی و امنیتی میان اسلامآباد و کابل دوباره فعال کرد. پیکنگ همچنان نشستهایی میان وزیران خارجه طالبان و پاکستان میانجیگری کرده و از دو طرف خواسته است هنگام بروز درگیریها خویشتنداری نشان دهند.
احسانالله تیپو محسود، مدیر خبر وبسایت "خراسان دایری" که فعالیت گروههای تندرو در افغانستان و پاکستان را دنبال میکند، میگوید "چین بسیار نگران است، زیرا این تنشها منافع پیکنگ را در منطقه و حتی در سطح جهانی تضعیف میکند."
"پناهگاه برای جنگجویان"
آسیب پذیری چین شامل احتمال سرایت خشونت از افغانستان به داخل مرزهای چین نیز میشود.
محسود میگوید درگیری جنگ تمامعیاری میان حکومت طالبان در افغانستان و حکومت پاکستان چین را از افزایش فعالیت گروههای تندرو ـ از جمله آنهایی که علیه چین میجنگند ـ نگران میسازد.
پیکینگ از اینکه ولایت بدخشان در شمالشرق افغانستان به یک مرکز تجمع جنگجویان تبدیل شود، بسیار نگران است
او به رادیو آزادی گفت: "پیکینگ از اینکه ولایت بدخشان در شمالشرق افغانستان به یک مرکز تجمع جنگجویان تبدیل شود، بسیار نگران است."
ولایت بدخشان افغانستان با پاکستان هممرز است و تنها راه زمینی افغانستان به منطقهٔ سینکیانگ چین محسوب میشود.
در ۲۷ نومبر، یک حمله که از بدخشان آغاز شده بود، پنج کارگر چینی را کشت و پنج تن دیگر را که برای یک شرکت مشترک استخراج طلا میان چین و تاجیکستان کار میکردند، در جنوب تاجیکستان زخمی ساخت.
این نخستین باری نیست که کارگران چینی در این منطقه هدف قرار میگیرند. سال گذشته، یک شهروند چین کشته و چهار تن دیگر در یک حملهٔ فرامرزی در جنوب تاجیکستان زخمی شدند. منابع در آن زمان به رادیو آزادی گفته بودند که مهاجمان از افغانستان وارد شده بودند.
بیشتر در این باره: افغانستان برای پایان دادن به وابستگی اقتصادی به پاکستان، به آسیای میانه روی میآوردهرچند تعداد جنگجویان اویغور در منطقه روشن نیست، اما باور ها بر این است که شمار آنها خیلی زیاد نیست و این هم واضح نشده که آنها چه ارتباطی با منطقهٔ سینکیانگ دارند.
در اواخر سال ۲۰۲۱، طالبان جنگجویان اویغور را از بدخشان به مناطق دیگر افغانستان منتقل کردند.
گفته میشد این جنگجویان اعضای "حزب اسلامی ترکستان" (TIP) هستند ـ گروهی افراطی که پیکنگ آن را مسئول ناآرامیها در شینجین میداند و با نام "جنبش اسلامی ترکستان شرقی" (ETIM) یاد میکند.
ETIM نام گروهی قدیمیتر است که بسیاری از کارشناسان میگویند دیگر فعال نیست و نقش آن از سوی چین برای اهداف سیاسی بزرگنمایی شده است.
در پی حملهٔ اخیر به کارگران چینی، امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، تعهد کرد که "امنیت مرزی را تقویت کرده، تحقیقات مشترک انجام دهد و هرگونه هماهنگی لازم" با تاجیکستان را به پیش ببرد.
اما این کشتار سبب شده است که پیکنگ دستور خروج کارگران خود را از مناطق مرزی تاجیکستان با افغانستان صادر کند.
احسانالله تیپو محسود میگوید: "نقش چین ممکن است در حال افزایش باشد، اما این کشور اکنون درمانده بهنظر میرسد."