از خانه‌های مهاجرت تا سرپناه‌های ویران؛ افغان‌هایی که در زمستان افغانستان رها شدند

او به رادیو آزادی گفت که خانواده‌اش ۴۰ سال در مردانِ پاکستان زندگی کرده و این نخستین بار است که به افغانستان آمده‌اند: «

، سرپناه نداریم، کودکان، زنان و سالمندان همراهمان هستند، بسیار نگرانیم، ما در پاکستان در کمپ بودیم، پولیس بر ما حمله کرد، ما را مجبور ساخت و وسایل‌ ما را بار کرد، خواست ما فقط این است که یک سرپناه برای ما فراهم شود، چون همهٔ کودکان ما بیمار هستند، زمستان است و هوا سرد است؛ بعد از آن تلاش می‌کنیم کار پیدا کنیم و کم‌کم زندگی خود را بسازیم.»

جان‌ محمد، مرد ۳۳ سالهٔ دیگر می‌گوید حدود یک ماه قبل به گونه اجباری از ایالت خیبرپختونخوا پاکستان به افغانستان بازگردانده شده است.

او می‌افزاید که به‌گونهٔ کامل بی‌سرپناه است و در ولایت کنر همراه با خانوادهٔ ۱۲ نفره‌اش در وضعیت بدی قرار دارد.

جان‌ محمد به رادیو آزادی گفت که با خانواده‌اش سه دهه در پاکستان زندگی کرده‌است: «مرا گرفتند، با زحمت زیاد خودم را از قید آنان رها کردم، پدر و مادرم گفتند که دیگر در آنجا زندگی ممکن نیست و به اینجا آمدیم. خانواده‌ام همراهم است، اینجا سرپناهی وجود ندارد، کارگری پیدا نمی‌شود، خانه‌ما کوچک و ویران است و نه زمین داریم. مهاجران به‌زور اخراج می‌شوند، از جامعهٔ جهانی می‌خواهیم که به ما کمک کند؛ هیچ کمکی با ما نشده است.»

تنها مهاجران بازگردانده‌شده از پاکستان نیستند؛ بلکه مهاجران افغان که به طور اجباری از ایران اخراج شده‌اند نیز از وضعیت مشابه شکایت دارند.

نجیم ۲۵ ساله‌ پدر سه کودک است. او از ولایت سرپل به رادیو آزادی گفت که هفتهٔ گذشته از تهران ایران افغانستان بازگردانده شده است: «در بدبختی کامل زندگی می‌کنیم، بسیار نگران و اذیت هستیم. ما ۱۳ سال در ایران زندگی کردیم، اما این‌جا هیچ‌چیز را نمی‌شناسیم. با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم، نه چیزی برای خوردن داریم، از نهادهای بین‌المللی می‌خواهیم که به ما کمک کنند تا از گرسنگی نمیریم.»

وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان حکومت طالبان به‌تازگی اعلام کرده که در سال روان میلادی، نزدیک به سه میلیون مهاجر افغان از کشور های همسایه، به‌ویژه ایران و پاکستان، به افغانستان بازگشته‌اند.

عبدالمطلب حقانی، سخنگوی این وزارت، روز یک‌شنبه ۲۱ دسمبر در گفت‌وگو با تلویزیون ملی تحت کنترل حکومت طالبان گفت که علاوه بر این کشورها، روند اخراج افغان‌ها از ترکیه نیز آغاز شده است.

از سوی دیگر، کمیسیون رسیدگی به امور مهاجرین حکومت طالبان روز یک‌شنبه در صفحهٔ اکس (توییتر سابق) خود آماری را منتشر کرده که نشان می‌دهد تنها در یک روز، ۵ هزار و ۱۰۰ نفر از پاکستان و نزدیک به ۲ هزار افغان از ایران، از مسیرهای مختلف به کشور بازگشته اند.

نقض قوانین بشری و مهاجرت

برخی فعالان حقوق بشر، بازگرداندن اجباری هزاران مهاجر افغان را در شرایط کنونی افغانستان و سرمای زمستان، خلاف تمام قوانین بشری و مهاجرتی می‌دانند.

فهیم فروَاک، عضو اتحاد فعالان حقوق بشر، به رادیو آزادی گفت که کشورهای میزبان باید هرچه زودتر این روند را متوقف کنند تا از وقوع یک فاجعهٔ انسانی جلوگیری شود: «در حالی که اقتصاد و امنیت افغانستان در حال حاضر فروپاشیده است، بازگرداندن مهاجران نقض آشکار حقوق بشر است. کشورهای میزبان باید این روند را متوقف کنند و امنیت مهاجران ما را تضمین نمایند و برای این موضوع راه‌حل‌های انسانی و قانونی در پیش بگیرند. این آزمون انسانیت است، نه فقط یک مسئلهٔ مهاجرت.»

کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) نیز روز جمعه ۱۹ دسمبر در گزارش سالانهٔ خود گفته بود که در سال ۲۰۲۵، دست‌کم۲.۸ میلیون مهاجر افغان از ایران و پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند.
بر اساس این گزارش، ۱.۸ میلیون افغان از ایران و ۳۹۰ هزار تن دیگر از پاکستان اخراج شده‌اند.

گزارش‌ها دربارهٔ بازگشت میلیون‌ها افغان در حالی منتشر می‌شود که سازمان‌های مختلف بین‌المللی، از جمله نهادهای سازمان ملل متحد، دربارهٔ وضعیت وخیم بشری در افغانستان گزارش داده و ضمن ابراز نگرانی تأکید کرده‌اند که برای رسیدگی به این وضعیت بی‌سابقهٔ مهاجران، به میلیون‌ها دالر نیاز است؛ اما وضعیت بد اقتصادی افغانستان و کاهش کمک‌های بین‌المللی، این بحران را بیش از پیش تشدید کرده است.