جمعآوری بته ومان از کوهها به مصروفیت کاری و منبع عاید مالی برای تعدادی از باشنده گان ولایت های مرکزی و غربی کشور مبدل شده اند.
بته ومان که در برخی مناطق کوهستانی افغانستان به گونه وحشی می روید و مردم محل آن را با نام "یامه" میشناسند، در سالهای اخیر از آن در تولید هیرویین و شیشه استفاده میشود.
باشنده گان ولایت غور میگویند، جمعآوری بته ومان از کوه به مصروفیت کاری شماری از جوانانی مبدل شده که بیکار اند و عاید دیگر ندارند.
احمد ولی باشنده ولسوالی مرغاب غور، به رادیو آزادی گفت که با بیکار شدن بیشتر جوانان، آنان به جمعآوری بته ومان رو آورده اند و فروش این بته به منبع در آمد مالی به آنان مبدل شده است.
" یامه (ومان) کشت نمیشود و بگونه طبیعی در کوهها می روید، از کوه آن را جمعآوری میکنیم و در شهر به فروش میرسانیم، در دیگ همراه با نمک، تیزاب و دیزل جوشانده میشود. ومان به دو شکل است، یکی به شکل تر و شکل دیگر آن خُشک است. خُشک آن تقریباً سیر سه و نیم – چهار صد افغانی است و تر آن به صد – یک صدو پنجاه روپیه به فروش میرسد."
نور احمد که در فیروز کوه، مرکز ولایت غور سرگرم خرید و فروش بته ومان است، میگوید که این بته از سوی قاچاقبران خریداری میشود و بیشتر به ولایتهای کندهار و هلمند برده میشود، اما این که به چی مقصدی از آن استفاده میشود، آنان خبر ندارند.
" دهقانان و مردم غریب میروند کوه و آن را میآورند و ما از آنان سیر صد و پنجاه یا صد و شصت روپیه می خریم. در آمد مردم فعلاً همین است، دیگر کاروبار و در آمد ندارند. ما کمشین کار استیم، ما می خریم و بیشتر طرفهای کندهار و هلمند برده میشود، ما کمیشن خود را میگیریم، نمیدانیم که از آن چی جور میشود، در اینجا ما می خریم و قاچاقبران کلان میآیند و از ما می خرند."
برخی جوانان در غور: جمعآوری بته ومان از کوه ها منبع در آمد ما است
مسوولان محلی حکومت طالبان میگویند که بر بنیاد حکم رهبر شان، ومان نیز از جمله بته های است که جمعآوری و تجارت آن منع است.
واحد حماس، سخنگوی والی حکومت طالبان برای غور میگوید، در کمتر از یک سال گذشته آنان بیش از یک صد تن ومان را ضبط کرده اند.
"مسوولان امنیتی در ولایت غور در کمتر از یک سال گذشته بیش از (۶۲) کارخانه تولید مواد مخدر را کشف کرده اند، یک صد و (۵۰) تن یامه (ومان)، پنجاه کیلوگرام شیشه، پنج صد و (۲۲) لیتر تیزاب و یک صد و (۵۰) لیتر الکول بدست آمده که (۶۹) تن در پیوند به این قضایای قاچاق دستگیر شده اند."
بته ومان که در اکثریت ولایت ها به گونه وحشی میروید، در سالهای اخیر در ولایت فراه اهلی شده و از سوی دهقانان به گونه للمی کشت میشود.
بته ومان که پس از پروسس از آن مواد خالص بنام ایفدره (Ephedrine) بدست می آید، از آن بجای مواد کیمیاوی در تولید شیشه و هیرویین استفاده میشود.
بر بنیاد گزارش سازمان ملل متحد، استفاده از ایفدره بجای مواد کیمیاوی در تولید هیرویین و شیشه در افغانستان از سال ۲۰۱۹ به اینسو آغاز و حتی در دو سال اخیر به ایران نیز قاچاق میشود.
گزارش: حفیظ الله نورزاد
