احمد شاه مسعود ۲۳ سال قبل از امروز در ۹ سپتمبر ۲۰۰۱ که مصادف با ۱۸ سنبله ۱۳۸۰ خورشیدی بود، در یک حمله انتحاری در ولسوالی خواجه بهاءالدین تخار از سوی کسانی کشته شد که خود را خبرنگار معرفی کرده بودند. گفته می‌شود که این حمله از سوی شبکۀ القاعده طرح‌ریزی شده بود.
دو روز پس از حمله بر احمد شاه مسعود، اعضای شبکۀ القاعده در یازدهم سپتمبر ۲۰۰۱ حملات خونینی را در ایالات متحدۀ امریکا انجام دادند که باعث حملۀ امریکا بر افغانستان و فروپاشی دورۀ نخست حکومت طالبان شد، حکومتی که از اسامه بن لادن مؤسس و رهبر پیشین القاعده در آن‌زمان میزبانی می‌کرد.
در نظام جمهوری پیشن از هژدهم سنبله همه ساله به عنوان روز شهید تجلیل می‌شد اما در سه سال برگشت طالبان به قدرت از این روز دیگر تجلیل نشده است.
سید اکبر آغا که در دورۀ اول حکومت طالبان یکتن از فرمانده‌های شناخته شدۀ طالبان بود و حالا ریاست شورای راه آزادی را به عهده دارد می‌گوید که ائتلاف شمال به رهبری احمدشاه مسعود که در آن‌زمان علیه طالبان می‌جنگید تفاوت زیادی از جبهۀ مقاومت ملی دارد که در حال حاضر به رهبری احمد مسعود در برابر طالبان مبارزه می‌کند.
او می‌گوید: "در آن‌زمان که احمد شاه مسعود در برابر طالبان می‌جنگید، طالبان هم پیشتاز بودند و با گذشت زمان برخی مناطق را از نزد مسعود گرفته و وارد شمال شدند و توانستند بخش اعظم شمال را تصرف کنند، اما با توجه به این که احمد شاه مسعود در جهاد علیه روس‌ها شرکت کرده بود، تجربه داشت و توانست برای مدت طولانی مقاومت کند اما پسرش احمد مسعود این تجربه را ندارد، جنگ نکرده است و نه هم به اندازه که مردم از پدرش حمایت می‌کردند از این حمایت می‌کنند."
احمدشاه مسعود که تجربه جهاد علیه جماهیر شوروی سابق را داشت در ۱۱ سنبله ۱۳۳۲ خورشیدی در منطقۀ جنگلک ولایت پنجشیر بدنیا آمده بود که در جوانی به عنوان یک قومندان پیشتاز در جنگ علیه نیروهای شوروی سابق سهم داشت و پیش از حاکمیت اول طالبان در زمان جنگ‌های تنظیمی هم نقش مهمی را ایفا می‌کرد.
زمانی که طالبان کابل را از حکومت مجاهدین تحت رهبری برهان الدین ربانی تصرف کردند، احمدشاه مسعود که وزیر دفاع این حکومت بود، توانست فرماندهان مخالف طالبان را از گروه‌های مختلف دور هم جمع کرده و ائتلافی را علیه طالبان ایجاد کند.
شاه محمود میاخیل: مقاومت‌هایی که با تفکر ملی همسو نباشند موفق نمی‌شوند.
شاه محمود میاخیل سرپرست وزارت دفاع در نظام جمهوری پیشین که در حال حاضر به عنوان معاون نهضت ملی صلح و مردم‌سالاری کار می‌کند، می‌گوید که مقاومت‌هایی که به گفتۀ او با تفکر ملی همسو نباشند موفق نمی‌شوند.
"زمانی که قوماندان‌های جهادی قدرت را به دست گرفتند، حکومت‌شان سقوط کرد. آنها در مرکز و ولایت‌ها پست‌های سیاسی را گرفته بودند اما متأسفانه افکارشان همان قوماندان‌های چریکی بود و نتوانستند که وحدت ملی ایجاد کنند، فکر کنند و کار کنند، برای ایجاد یک نظام و حکومت ملی کار نتوانستند و همین دلیل بود که همه آنها ناکام شدند. حالا هیچ مقاومت ملی وجود ندارد، باز هم قوماندان‌های چریکی به مانند گذشته به پیش می‌روند، اما حالا هیچ مقاومت ملی وجود ندارد که افغان‌ها بر مبنای اندیشۀ ملی گرد هم بیایند و آنعده حرکت‌هایی که مقاومت نامیده می‌شوند در حقیقت مقاومت‌های محلی است که در گذشته شکست خورده بودند حالا هم در حال شکست‌اند."
در حال حاضر علاوه بر جبهۀ مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود، جبهۀ آزادی افغانستان و برخی گروه‌های دیگر هم به ضد طالبان فعالیت می‌کنند.
طالبان در دورۀ حاکمیت اول خود هم به جبهات مخالف خود چندان اهمیت نمی‌دادند و در حاکمیت فعلی‌شان هم که از آن بیش از سه سال می‌گذرد می‌گویند که این جبهات برایشان مهم نیستند.
اما احمد مسعود رهبر جبهۀ مقاومت ملی می‌گوید که این جبهه پنج هزار سرباز دارد. او هفتۀ پیش به شبکۀ تلویزیونی امریکایی سی ان ان ادعا کرد که جبهۀ مقاومت ملی از آغاز سال جاری میلادی تا حال ۲۰۷ حمله علیه طالبان انجام داده است.
رئیس شورای راه آزادی: احمدشاه مسعود حمایت برخی از کشورها را داشت اما احمد مسعود در این مسیر تا اکنون موفق نبوده است
سید اکبر آغا رئیس شورای راه آزادی می‌گوید که احمد شاه مسعود در آن‌زمان توانسته بود که حمایت برخی از کشورها را برای جنگ با طالبان به دست بیاورد اما به باور او، احمد مسعود پسر احمدشاه مسعود در این کار هنوز موفق نشده است.
"در آن‌زمان که طالبان مناطق زیادی را از احمدشاه مسعود تصرف کردند، خارجی‌ها متوجه شدند که ممکن است طالبان همه افغانستان را تحت سلطۀ خود بگیرند. از همین‌رو خارجی‌ها با احمدشاه مسعود دوست شدند و با کمک خارجی‌ها طالبان را شکست دادند، اما به نظر من اکنون احمد مسعود از خارجی‌ها کمک خواهد خواست اما خارجی‌ها دوست او نیستند و به نظر من خارجی‌ها نمی‌خواهند که حکومت فعلی طالبان در افغانستان سقوط کند. تفاوت دیگر جبهه‌ها این است که جبهۀ احمد شاه مسعود از سوی خارجی‌ها حمایت می‌شد اما جبهۀ احمد مسعود این حمایت را ندارد."
احمد مسعود در اظهارات اخیرش گفته که تجهیزات نظامی و سلاح‌هایی که پس از خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان به جا مانده باعث شده که طالبان بیشتر از گذشته مسلح شوند. او همچنان هر از گاهی از جامعۀ جهانی می‌خواهد که گروه‌های مخالف طالبان را در مبارزه با طالبان حمایت کنند.
طالبان در ۱۹۹۶ میلادی زمانی به بار اول به قدرت رسیدند که اکثر نقاط افغانستان در اثر جنگ‌های داخلی ویران شده بود و اقتصاد مردم به شدت متضرر بود.
نجیب ننگیال آگاه امور نظامی و سیاسی می‌گوید که یکی از دلایلی که به نظر می‌رسد جبهات فعلی علیه طالبان چندان موفقیت‌آمیز نیستند، این است که طالبان بیشتر از گذشته تجهیزات نظامی کافی دارند.
"آنها (طالبان) به زیربناهایی دست یافته‌اند که در آن‌زمان چنین زیرساخت‌هایی وجود نداشت. تأسیساتی که طی بیست سال گذشته در تمامی ولایت‌ها به نیروهای اردوی و پولیس ملی ایجاد شده بود، حالا در دست طالبان قرار دارد. پیش از این طالبان این همه را نداشتند. اعمار همچو تأسیسات به پول و منابع زیادی نیاز دارد و این‌بار تاکتیک جنگ هم تغییر کرده است. در دورۀ اول حاکمیت طالبان شاهد حملات انتحاری نبودیم، نه شاهد کشتارهای هدفمند بودیم. در آن دوره طالبان تجربه حملات بین شهرها را نداشتند اما در بیست سال گذشته تجربۀ زیادی را در عرصۀ نظامی کسب کردند و آنها برای مدت طولانی در میدان جنگ جنگیده‌اند."
طالبان پس از بیست سال جنگ، حملات انتحاری و دیگر حملات علیه نظام جمهوری پیشین دوباره در افغانستان به قدرت رسیده‌اند و اندکی نفس آرام‌تر می‌کشند اما در جریان بیش از سه سال گذشته هر از گاهی با مخالفت‌های مسلحانۀ جبهات مخالف‌شان هم رو به رو می‌شوند.
انتونیو گوتیرش سرمنشی سازمان ملل متحد در ماه جون امسال در گزارشی گفت که مخالفان طالبان متحد نیستند و حملات مسلحانۀ این گروه‌ها تهدید قابل توجهی را متوجه قلمرو تحت کنترول طالبان نکرده است.
برخی از گروه‌های مخالف طالبان که از بیرون از افغانستان فعالیت می‌کنند، برای حل معضل این کشور، منازعۀ سیاسی را به‌جای منازعۀ مسلحانه ترجیح می‌دهند.
شاه محمود میاخیل سرپرست وزارت دفاع در نظام جمهوری پیشین که در حال حاضر به عنوان معاون نهضت ملی صلح و مردم‌سالاری کار می‌کند و عضویت جنبش جمهوری‌خواهان را هم دارد، می‌گوید:
"جنبش جمهوری‌خواهان افغانستان باور دارد که باید روی یک اجندای ملی از طریق گفت‌وگو کار شود و بلاخره مشکل افغانستان باید از طریق گفت‌وگوها حل شود؛ یعنی سیاست حذف و انحصار قدرت نباشد و تمام افغان‌ها که از گروه‌های مختلف نمایندگی می‌کنند باید در نتیجه تفاهم در چارچوب قانون با هم زندگی کنند. من فکر می‌کنم که هر حرکت و مقاومتی که بنیاد ملی نداشته باشد موفق نمی‌شود و نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد."
طالبان در دور اول حاکمیت‌شان با طرح تقسیم قدرت مخالف بودند و حالا هم آماده تشکیل چنین حکومت فراگیری نیستند که خواست جامعۀ جهانی است.
حکومت فعلی طالبان که از سوی هیچ کشوری هنوز به رسمیت شناخته نشده است، هنوز هیچ‌گونه تمایلی برای گفت‌وگو با مخالفان خود نشان نداده است. اما گروه‌های مخالف طالبان گفته‌اند که آنها نیز از جنگ علیه طالبان دست نخواهند کشید.
نجیب ننگیال: احمد مسعود تجربۀ کافی برای در میدان جنگ ندارد
نجیب ننگیال آگاه امور نظامی و سیاسی می‌گوید که جبهۀ مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود تجربۀ لازم را در میدان جنگ ندارد.
"جبهۀ مقاومت ملی در حال حاضر تجربه عملیات‌های چریکی در میدان جنگ، چگونگی برخورد با نظام یا رژیم طالبان را ندارد. برخی از اعضای این جبهه در صفوف نیروهای امنیتی و دفاعی کار کرده‌اند و تا حدی تجربه جنگ را هم دارند، اما جنگ‌های چریکی ممکن است هنوز هم برای آنها دشوار باشد. دور از حقیقت نخواهد بود حتی اگر بگویم که اگر احمدشاه مسعود در شرایط کنونی با طالبان رو به رو می‌شد، مقابله با قدرت و منابع امروزی طالبان را نداشت. یگانه چیزی که می‌تواند به طالبان دردسر شود، قیام مردم است."
هرچند طالبان در سه سال گذشته محدودیت‌های سخت‌گیرانه را بر رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و خبرنگاران افزایش داده‌اند، اما هنوز هم گزارش‌هایی از مقاومت مسلحانۀ جبهات مخالف طالبان نشر می‌شوند که از سوی برخی از مردم استقبال می‌شود.
جنرال محمد رادمنش سخنگوی پیشین وزارت دفاع جمهوری مخلوع می‌گوید که هر حکومتی که از استبداد و جبر علیه مردم کار بگیرد با عواقب ناگواری مواجه خواهد شد.
"در هر کشور به ویژه در افغانستان، اگر از سوی نظام مشکلات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بر مردم تحمیل شود، بدون شک که مردم متضرر می‌شوند و مردم علیه آن نظام واکنش نشان می‌دهند و با گذشت زمان مقاومت‌های متعددی علیه آن نظام ایجاد می‌شود و به تدریج به سطح ملی توسعه می‌یابد. بهتر است که در برابر همه بدبختی‌ها زیر یک چتر ایستادگی کنیم و از نظر سیاسی مبارزۀ خود را ادامه دهیم تا تأثیرات مثبت سیاسی را بر مردم ایجاد کنیم."
از طالبان و مخالفان آنها انتقاد می‌شود که هر دو به آنچه که مردم می‌خواهند توجه جدی نکرده‌اند. احمد مسعود رهبر جبهۀ مقاومت ملی سال گذشته گفته بود که در حالی که جهان آنها را فراموش کرده، آنها با حمایت مردم به مقاومت خود ادامه خواهند داد.
برخی از آگاهان افغان به این باورند که همان‌طور که طالبان نتوانستند یک حکومت همه‌شمول را ایجاد کنند، مخالفین سیاسی و مسلح طالبان هم نتوانسته‌اند که در برابر حاکمیت طالبان زیر یک چتر قوی و واحد جمع شوند.
طالبان در دورۀ اول حاکمیت‌شان از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی به استثنای ولایت پنجشیر و برخی دیگر از نقاط افغانستان بر دیگر بخش‌های این کشور حاکمیت داشتند اما مقاومت نظامی در برابرشان در آن‌زمان ادامه داشت.
در حال حاضر که طالبان حاکم تقریباً تمام جغرافیای افغانستان‌اند، هنوز سلسلۀ مقاومت در برابر آنها پایان نیافته است. تفاوت در این است که ۲۳ سال پس از مرگ احمد شاه مسعود، احمد مسعود پسرش جبهۀ مقاومت ملی را رهبری می‌کند، اما باور براین است که او هنوز نتوانسته که تمام طرف‌های مخالف طالبان را زیر یک چتر متحد سازد.
