امروز ۱۰ اکتوبر برابر با روز جهانی صحت روانی است. شماری از افغان‌ها می‌گویند که پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در افغانستان، به بیماری‌های روحی روانی مبتلا شده‌اند. آنان در گفت‌وگو با رادیو آزادی دلایل آن را مشکلات گستردۀ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پس از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ و محدودیت‌های وضع شده از سوی حکومت طالبان عنوان می‌کنند.
بهار، یک دختر محروم از آموزش، می‌گوید: این سه سال حاکمیت دوبارۀ طالبان تلخ‌ترین سال‌ها بوده و او به مشکلات متعدد روحی روانی مبتلا شده‌است: "بسیاری از زنان و دختران افغان در این شرایط احساس ناراحتی، اضطراب و بی‌ارزشی می‌کنند. به‌خاطری‌که نمی‌توانیم برای آن آینده‌ای که ما در موردش فکر کرده بودیم، کار کنیم، چون فرصت‌ها از ما گرفته شده و امیدوار بودن در شرایطی که هیچ تغییر مثبت نیست، بسیار دشوار است. روحیۀ ما بسیار آسیب دیده است."
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) در هشتم جولای امسال گزارشی ارائه کرده بود که ۴۰ فیصد اطفال افغانستان با بیماری شدید روحی روانی، افسردگی و چالش‌ها مواجه‌اند. این اداره در گزارش خود گفته بود ۲۴ فیصد اطفالی که از ۵ تا ۱۷ سال عمر دارند، نگرانی را تجربه می‌کنند که به‌گفتۀ این سازمان، این میزان ده برابر بیشتر از اوسط جهانی است و ۱۵ فیصد دیگر هم افسردگی را تجربه می‌کنند.
یونیسف در این گزارش خود در کنار دیگر دلایل، ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم از سوی حکومت طالبان را دلیل مبتلا شدن اطفال افغان به بیماری روحی و روانی دانسته است.
حکومت طالبان پس از حاکمیت دوبارۀ خود در افغانستان، شماری از محدودیت‌ها را بر زنان و دختران وضع کرده که شامل محدودیت آموزش و کار هم می‌شود، اما همواره تأکید کرده‌اند که حقوق زنان در چوکات شریعت اسلامی تأمین است.
زرمینه، یکی از باشنده‌گان میدان وردک، می‌گوید که ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های وضع شده از سوی حکومت طالبان بر کار و رفت‌وآمد زنان سبب شده که او به مشکلات روحی روانی مبتلا شود و اکنون تحت درمان است: "با آمدن طالبان روحیۀ دختران افغان خراب شده و روز به روز خراب‌تر می‌شود. از همه چیز ماندیم. مشکلات روحی‌ام روز به روز بیشتر می‌شود. خودم در مورد جان خود می‌دانم، وضعیت روحی‌ام به‌اندازۀ خراب است که باید نزد داکتر روانی بروم. بسیار ناآرام می‌شوم، تفریح نیست و بیرون رفتن نیست."
دفتر برابری جنسیتی و توامندسازی زنان سازمان ملل (یو ان ومن) در ماه اسد سال روان گفته بود که بحران سلامت روحی روانی زنان در افغانستان در حال بدتر شدن است. در یک همه‌پرسی این سازمان، ۶۸ درصد زنان افغان سلامت روانی خود را بد یا بسیار بد گفته بودند.
افزون بر محدودیت‌های حکومت طالبان بر زنان و دختران، مشکلات اقتصادی جاری در افغانستان و بی‌کاری و ناداری هم شماری از مردم را با مشکلات روحی روانی مواجه کرده‌است.
عبدالستار، باشنده کابل، می‌گوید باوجود این‌که تحصیلات عالی دارد اما بی‌کار است و به این دلیل به مشکلات روانی دچار شده‌است: "به دلیل بی‌کاری برایم بیماری پیدا شده که شب و روز خواب ندارم. وضعیت روحی و روانی‌ام رو به بدتر شدن است. استرس و تشویش‌ام بیشتر شده، وقتی به روانشناس مراجعه کردم او به من توصیه کرد که باید سه تا شش ماه مشاوره روانشناسی و دوا استفاده کنم، اما بدبختانه به دلیل ناداری و بی‌چاره‌گی نتوانستم به تداوی خود ادامه دهم."
پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان در افغانستان، وضعیت اقتصادی این کشور در حال بدتر شدن است و بسیاری از مردم اکنون با بحران بشری غذایی مواجه‌اند. بر اساس گزارش‌های ادارۀ هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا)، در این کشور ۲۳.۷ میلیون تن نیازمند کمک‌های بشری هستند.
اما حکومت طالبان همواره ادعا می‌کند که اقتصاد افغانستان در حال رشد و خوب شدن است و وضعیت بشری هم آن‌قدر در این کشور وخیم نیست که در گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی منعکس می‌شود.
همزمان، آگاهان امور اجتماعی نیز ادعا می‌کنند حاکمیت طالبان در افغانستان و وضع محدودیت‌ها از سوی آنان بالای آزادی و حقوق افغان‌ها سبب افزایش بیماری‌های روحی روانی است.
مجیب‌الرحمن رحاظ، یکی از آنان، به رادیو آزادی گفت: "عمده‌ترین دلیل وضعیت حاکم بر افغانستان است، گروه حاکم است که آزادی را به تمام معنی از مردم گرفته است و دست‌اندازی در همه امور حتی در تمام امور شخصی زنده‌گی را حق و مسئولیت خود می‌داند و باز برایش یک توجیه شرعی هم می‌دهد. از کار و روزگار گرفته تا خانه و زنده‌گی حتی حق و صلاحیت گپ‌زدن و دیدگاه و اظهار نظر از مردم گرفته شده‌است."
فضل غنی حقمل، یکی دیگر از آگاهان امور اجتماعی، در مورد این‌که بیماری‌های روحی روانی چه تأثیری بر جامعه می‌تواند داشته باشد به رادیو آزادی گفت: "طبعاً تأثیر‌ات‌اش بالای شخص، خانواده و جامعه منفی است. به‌گونه مثال، به جای این‌که درس بخوانی و به جامعه خدمت کنی یا کار کنی، نفقه به دست بیاری و زنده‌گی خوشحال داشته باشی، برعکس بار دوش جامعه می‌شوند. مردم یک جامعه باید با کسانی‌که مشکلات روحی دارند رفتار خوب کنند، اگر آنان را کمک کرده بتوانند باید کمک کنند، اما به هیچ وجه نباید آنان را آزار بدهند."
اما حکومت طالبان بارها با پذیریش برخی چالش‌ها ادعا کرده‌اند که بشمول حقوق زنان و کودکان، حقوق همه افغانان تأمین شده است؛ ادعایی که برای بسیاری از افغان‌ها، فعالان حقوق بشر و جامعۀ جهانی قابل قبول نیست.
در افغانستان بسیاری اوقات مردم به بیماری‌های جسمی اهمیت می‌دهند و به مشکلات روحی و روانی توجه نمی‌کنند. شماری از روانشناسان می‌گویند اساس و باور زنده‌گی مردم از روان‌شان سرچشمه می‌گیرد.
حیدر نورزاد، مسئول دیپارتمنت روان‌درمانی و مشاوره شفاخانۀ حوزوی هرات، به رادیو آزادی گفت: "در جامعه امروزی نیاز به مشاوره روحی و روانی شرم پنداشته می‌شود: خوب است در این زمینه تدریس شود و سمینارها برگزار شود تا سطح آگاهی مردم ما را افزایش دهیم. تا زمانی‌که سطح آگاهی آنان افزایش پیدا نکند، آنان برای سلامت روان خود ارزشی قائل نیستند. افزون بر این‌که مردم در افغانستان به این مورد ارزشی قائل نیستند، متأسفانه وزارت صحت عامه و نهادهای بین‌المللی که در این زمینه فعالیت می‌کنند هم به بخش سلامت روان کم‌توجهی می‌کنند."
او افزود که بسیاری از مشکلات یک جامعه به دلیل بی‌توجهی به بیماری‌های روانی به وجود می‌آید.
نگرانی‌ها از مشکلات روانی در جوامع افغانستان در حالی مطرح می‌شود که امروز دهم اکتوبر روز جهانی صحت روانی است. این روز اولین بار در سال ۱۹۹۲ به ابتکار فدراسیون جهانی صحت روانی و سازمان بین‌المللی صحت روانی تجلیل شد.
امسال شعار روز جهانی سلامت روان "صحت روانی در محل کار" است که از سوی سازمان بین‌المللی صحت اعلام شده‌است. سازمان جهانی صحت می‌گوید هدف از روز جهانی صحت روانی، افزایش آگاهی در مورد صحت روانی در همه جهان و تلاش برای حمایت از این بخش است.
«دبلیو اچ او» تأکید می‌کند که این روز برای همه جوانبی‌که در این بخش کار می‌کنند فرصت خوبی ارائه می‌کند که در مورد تلاش‌های‌شان صحبت کنند و مشخص کنند که برای توجه به دسترسی برای سلامت روان کدام اقدامات دیگر در نقطه‌نقطۀ جهان ضروری است.
