پس از نشر گزارشها درباره جان باختن شماری از افغانها درنتیجه سردی هوا در منطقه مرزی میان ایران و افغانستان، برخی خانوادههای قربانیان میگویند افزایش بیکاری و فقر در کشور آنان را ناگزیر ساخته است که اعضای خانوادهشان را از مسیرهای دشوار و خطرناک روانه خارج از کشور کنند.
به گفته این خانوادهها، آنان بهتازگی از این رویداد آگاه شدهاند و تا اکنون اجساد قربانیان را تحویل نگرفتهاند.
پسرکاکایم که ۱۴ سال عمر داشت، پانزده روز پیش بهسوی ایران حرکت کرده بود. سه روز میشد که هیچ تماسی با او نداشتیم. حالا تازه خبر شدیم که بر اثر سرمای شدید در مرز جان داده است.
میرعلم، یکی از باشندگان ولایت لغمان، روز شنبه ۲۰ دسمبر به رادیو آزادی گفت که خانوادهشان دریافته است پسرکاکای اش در رویداد اخیر ،هنگام عبور به ایران جان خود را از دست داده است.
«پسرکاکایم که ۱۴ سال عمر داشت، پانزده روز پیش بهسوی ایران حرکت کرده بود. سه روز میشد که هیچ تماسی با او نداشتیم. حالا تازه خبر شدیم که بر اثر سرمای شدید در مرز جان داده است. اکنون افرادی را به هرات فرستادهایم و چند راهبلد پیدا کردهایم تا در پیدا کردن جسد با ما کمک کنند. کاکایم بسیار فقیر است و پسرش را برای ساختن زندگی بهتر از این راهها بهسوی اروپا فرستاد، اما قسمت اینگونه شد. اگر در کشور کار میبود، هیچکس حاضر نمیشد فرزندش را به کام مرگ بفرستد.»
در همین حال، بلال، باشنده ولسوالی محمدآغه ولایت لوگر، به رادیو آزادی گفت که پس از آگاه شدن از این رویداد، برادرش را که به قصد کار در ایران راه سفر به آن کشور را در پیش گرفته بود و در ولایت نیمروز در انتظار بهسر میبرد، دوباره به خانه بازگردانده است.
برادرم حرکت کرده بود و اکنون در نیمروز است ، اما پس از شنیدن این خبر که مسافران بر اثر سرما جان دادهاند، فوراً با او تماس گرفتم و گفتم برگردد.
«برادرم حرکت کرده بود و اکنون در نیمروز است ، اما پس از شنیدن این خبر که مسافران بر اثر سرما جان دادهاند، فوراً با او تماس گرفتم و گفتم برگردد. او را برگرداندیم، چون واقعاً راهها بسیار سخت است و احتمال مرگ صد در صد بالاست. اگر در کشور کار و روزگار باشد، چرا جوانان باید از این راههای خطرناک به کشورهای دیگر بروند؟ خواست ما از مقامهای حاکم این است که در داخل کشور زمینه کار را فراهم کنند تا از چنین رویدادهای مرگبار جلوگیری شود.»
این در حالی است که مقام های محلی طالبان در هرات بهتازگی مرگ سه تن را هنگام مهاجرت غیرقانونی به ایران در مربوطات ولسوالی کوهسان این ولایت، بر اثر سرمای شدید تأیید کردهاند.
محمد یوسف سعیدی، سخنگوی والی طالبان درهرات، به خبرگزاری باختر تحت کنترول طالبان گفته است که یک چوپان نیز در این منطقه بر اثر سرمای شدید جان باخته است.
او افزوده است تصاویری که در شبکههای اجتماعی منتشر شده و شمار اعلامشده قربانیان، قابل اعتماد نیست و بررسیها درباره گزارشهایی که احتمال میرود شماری از افراد آنسوی مرز جان باخته باشند، همچنان ادامه دارد.
پیش از این نیز منابع محلی در هرات به رادیو آزادی گفته بودند که دهها مهاجر افغان هنگام عبور به ایران بر اثر سردی شدید جان باختهاند، اما شمار دقیق آنها مشخص نشده است.
پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، در چند سال اخیر بهدلیل افزایش فقر، بیکاری و مشکلات اقتصادی، مهاجرت افغانها به ایران افزایش یافته است.
با تشدید اخراج مهاجران افغان از ایران و محدود شدن ویزه ها، شماری از افغانها ناچار شدهاند از مسیرهای قاچاقی و خطرناک به ایران بروند.
حدود دو هفته پیش، مقامهای محلی طالبان در فراه، نیروهای مرزی ایران را به کشتن ده افغان متهم کردند که قصد داشتند از مسیر بند «نصر فراهی» بهگونه غیرقانونی وارد ایران شوند.
قوماندانی امنیه ولایت فراه تحت اداره طالبان ادعا کرده بود که این تعداد افغان ها هنگام تلاش برای ورود غیرقانونی به ایران توسط نیروهای مرزی ایران کشته شدهاند، اما طرف ایرانی تاکنون در این باره اظهار نظر نکرده است.
از سوی دیگر، کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) گفته است که وضعیت افغانها در ایران روزبهروز بیثباتتر میشود و بسیاری از آنان همچنان با تبعیض و آزار و اذیت روبهرو هستند.
این نهاد در گزارشی که در ۱۹ دسمبر منتشر کرده، گفته است که در حال حاضر بهطور اوسط روزانه ۲۹۰۰ نفر از ایران بازمیگردند که این رقم نسبت به سهماهه نخست سال جاری افزایش یافته است.
در این گزارش آمده است که از ۱۹ مارچ تا ۱۳ دسمبر سال جاری، نزدیک به ۱.۷ میلیون افغان از ایران به کشور بازگشتهاند و مجموع بازگشتکنندگان از آغاز سال تاکنون از ۱.۸ میلیون نفر فراتر رفته است.
همچنین سازمان عفو بینالملل (امنیستی اینترنشنل) دراعلامیهای هشدار داده است که بحران انسانی در افغانستان، خطر آسیب به بازگشتکنندگان را افزایش داده و کشورها بر اساس قوانین بینالمللی حق ندارند افراد را به جاهایی بازگردانند که در آنجا با خطر جدی نقض حقوق بشر روبهرو هستند.
عفو بینالملل افزوده است که نقض حقوق بشر، کمبود شدید خدمات اساسی، افزایش بیکاری و پیامدهای رویدادهای طبیعی، تهدید آسیبهای جدی را برای مهاجران بازگشته تشدید کرده است.
این سازمان در اعلامیهای که روز جمعه ۱۹ دسمبر منتشر شد، گفته است که در سال ۲۰۲۵، همزمان با افزایش نقض حقوق بشر از سوی طالبان، میلیونها مهاجر از کشورهای همسایه و کشورهای اروپایی بهگونه اجباری به افغانستان بازگردانده شدهاند.
