فعالان محلی در ولایت فراه نسبت به شایستگی آموزشی چند صد جنگجوی طالبان که از یگانه مکتب شبانه این ولایت در یک سال گذشته فارغ التحصیل شده اند، ابراز شک و تردید کرده اند.
معلومات رادیو آزادی نشان می دهد که بیش از سه صد جنگجوی طالبان گواهینامه های صنف دوازدهم خود را پس از سپری کردن حتی چند روز تا چند هفته در مکتب شبانه فراه دریافت کرده اند، در حالی که هر دانش آموز پیش از دریافت سند فراغت باید شش سال درس خوانده باشد.
خیر محمد خیرخواه معاون ریاست معارف طالبان در فراه به رادیو آزادی می گوید که بیش از ۳۰۰ تن از نظامیان طالبان از لیسه شبانه فراه فارغ التحصیل شده اند:
"به تعداد ۳۴۳ نفر از صنف دوازدهم فارغ داشتیم. در سال ۱۴۰۲ البته از مجاهدین آمار و ارقامی که ما جمع آوری کردیم که ان شاءالله در سال بعدی این آمار و ارقام به چند برابر افزایش پیدا می کند."
مراسم توزیع اسناد فراغت به طالبان در فراه
محمد صادق ۳۲ ساله عضو نیروهای امنیتی طالبان است. او به رادیو آزادی می گوید که منتظر دریافت سند فراغتش است:
"درگذشته که بود انقلاب بود به درس خواندن وقت نداشتیم و به علوم عصری دسترسی نداشتیم. جنگ ها بود به شهر دسترسی نداشتیم به همین خاطر از درس ها بدور مانده بودیم.حالا زیاد خوشحال هستم چند وقت بعد اسناد فراغت صنف دوازدهم ما می رسد، ما می خواهیم اسناد ماستری را هم به دست بیاوریم."
اما فعالان مدنی در فراه خواستار تحقیق در مورد این موضوع هستند تا اطمینان حاصل شود که این افراد طالبان شایستگی لازم برای خدمت به جامعه دارند یا خیر؟
یک فعال جامعه مدنی در غرب افغانستان که از موضوع آگاه است و به دلیل امنیتی نخواست نامش در گزارش گرفته شود، به رادیو آزادی چنین می گوید:
"متاسفانه که با حاکمیت گروه طالبان کاملا سیستم آموزشی و سیستم تعلیم و تربیه در افغانستان از هم پاشیده. اکثریت این افراد و اشخاص هیچ سواد خواندن و نوشتن ندارند. اینها سند فراغت به دست آوردند از مکاتب و دانشگاه ها. این هم یک گامی است که درجات علمی و تحصیلی را به تمسخر گرفته اند. متاسفانه که بنیاد و اساس سیستم تعلیم و تربیه افغانستان را به فنا می دهند."
لیسه های شبانه در افغانستان، همه ساله از صنف هفتم شاگرد می پذیرند و دانش آموزان باید شش سال کامل را سپری کند تا سند فراغت از صنف دوازدهم را به دست آرند.
اما مقام های محلی طالبان گفته اند که شمار سال هایی که نیروهای آنان در جبهات جنگ بوده اند هم محاسبه می شود.
مولوی اختر محمد زعیم رئیس معارف طالبان در فراه است. او می گوید که هفته پیش چند صد نفر دیگر نیز از اعضای طالبان جذب لیسه شبانه فراه شدند.
"به مجاهدین امارت اسلامی این یک سهم فوق العاده است که داده شده است. تقریباً ۱۵۰۰ نفر از مجاهدین را ما ثبت نام کرده بودیم، البته کسانی که واجد شرایط بودند و فورم تصفیه را در اختیار دارند و عملاً مجاهد هستند، از آنان امتحان گرفته شد، بعضی که سن شان از ۲۱ سال به بالا است از آن ها امتحان صنف یازده گرفته شد و شامل صنف دوازدهم شدند."
در کنار این، سال گذشته، وزارت‌های تحصیلات عالی و معارف حکومت طالبان روند اخذ آزمون از فارغان مدارس را در ۳۴ ولایت افغانستان آغاز کردند. به اساس معلومات این دو وزارت، در این آزمون به تعداد ۵۰ هزار تن از طالبان و فارغان مدارس شرکت میکنند.
وزارت تحصیلات عالی حکومت طالبان گفت که پس از موفق شدن برای فارغان دورۀ خامسه مدرک بکلوریا، برای فارغان دورۀ عالیه مدرک لیسانس و برای فارغان دورۀ عالمیه مدرک ماستری خواهد داد.
منتقدین میگویند که بسیاری از این طالبان صرف یک دوره کوتاه در صنوف حضور داشته اند و به درستی درس نخوانده اند
اما در معلومات وزارت تحصیلات عالی طالبان شرح داده نشده که هر کدام از دوره های خامسه، عالیه و عالمیه چند سال را در بر خواهد گرفت. منتقدان این اقدام طالبان را تلاشی برای تضعیف رشته های تخصصی علمی و نیز نابود کردن اصل شایسته سالاری در جامعه عنوان کردند.
طالبان در حالی از فراهم کردن زمینه های آموزشی برای نظامیان شان در مکاتب دولتی سخن می گویند که دختران و زنان را از رفتن به مکتب های متوسطه و نهادهای تحصیلات عالی محروم کرده اند.
فعالان مدنی در فراه به این باورند که این اقدامات طالبان جوانان عادی دانش آموخته در مکاتب و نهادهای تحصیلاتی عالی را دلسرد کرده است. یکی از آنان چنین می گوید:
"این مسئله باعث شده که اکثریت کسانی که دوازده سال مکتب رفتند و چهار سال دانشگاه خواندند، اکثریت شان ماستری گرفتند در بیست سال گذشته، اما از تعلیم و تربیه و از آموزش و پرورش دلسرد شده اند. کسانی که این درجات علمی و سندهای خیالی را به دست آورده اند، آنها یک روز روی مکتب و دانشگاه را ندیده اند حتی توان خواندن و نوشتن را ندارند این گام شان یک گام بسیار خطرناک برای آینده است، متاسفانه."