اعضای دوتیم انتخاباتی ریاست جمهوری افغانستان می گویند به اساس توافق صورت گرفته میان عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدزی هر نامزد که در نتیجه انتخابات برنده شناخته شود مشترکاً با تیم دیگر در باره به میان آوردن نظام پارلمانی کار می کنند.
فاضل سنچارکی سخنگوی تیم اصلاحات و همگرایی به رهبری عبدالله عبدالله می گوید، در موافقه سیاسی میان هر دو کاندید گفته شده است که پس از دو سال بخاطر تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و تعدیل در قانون اساسی لویه جرگه را فراه می خوانند:
" در توافقنامه که میان دو کاندید بوجود آمده در این توافقنامه اشاره شده که بعد از دو سال هر دو کاندید باهم تشریک مساعی می کنند تا تکمیل و فراه خوان لویه جرگه قانون اساسی نظام سیاسی را از ریاستی را به صدارتی یا پارلمانی تغییر بدهد. "
آقای سنچارکی می گوید، نظام پارلمانی نسبت به نظام ریاستی بخاطر بهتر است که قدرت از دست یک فرد بیرون می شود، قوه های سه گانه در هماهنگی کامل به میان می آید و حیثیت و اعتبار رییس جمهور هم حفظ می گردد.
اما طاهر زهیر یکی از سخنگویا تیم تحول و تداوم به رهبری اشرف غنی احمدزی می گوید، دو نامزد روی تغییر نظام نه، بلکه در باره برگزاری لویه جرگه به منظور تعدیل قانون اساسی موافقه کرده اند:
" این کار از صلاحیت های منحصر به فرد لویه جرگه افغانستان است در لویه جرگه قانون اساسی زمانیکه خبره گان افغانستان جمع می شوند و باهم دیگر بحث می کنند اگر به خیر ملت افغانستان تغییر نظام را دیدند هم تصمیم می گیرند و اگر نه دیدند هم این لویه جرگه است که تصمیم می گیرد. "
وی افزود که در این مورد جزئیات توافق صورت گرفته میان دو نامزد پس از اعلام نتایج نهایی انتخابات روشن می گردد.
در نظام ریاستی، رییس جمهور در راس قدرت قرار داشته و رهبری هر سه قوه را به پیش می برد که در این صورت تمام کشور از مرکز کنترول می گردد.
اما در نظام پارلمانی قدرت میان رییس جمهور و صدراعظم تقسیم می گردد و در برخی موارد صدراعظم صلاحیت بیشتر نسبت به رییس جمهور دارد.
چند روز قبل حامد کرزی رییس جمهور افغانستان در مصاحبه اختصاصی با رادیو آشنا صدای امریکا گفته بود که در شرایط کنونی نظام ریاستی نسبت به نظام پارلمانی برای کشور مفید است:
" بخیر افغانستان هنوز وقت زیاد دارد که به یک نظام پخته اداره خدمات ملکی برسد و ما در این دوازده سال نهایت کوشش کردیم در این راستا. "
در همین حال شماری از کارشناسان با نظر رییس جمهور افغانستان ابراز موافقت کرده و استدلال می کنند که افغانستان یک کشور پس از جنگ است و امکان دارد جنگ سالاران با استفاده از نام نظام پارلمانی در مناطق شان قدرت را بدست گرفته و افغانستان را به سوی تجزیه شدن ببرند.
محمد اسماعیل قاسیمیار کارشناس مسایل سیاسی می گوید، در کشورهای که احزاب سیاسی مقتدر و جود نداشته اند، نظام ریاستی نسبت به نظام پارلمانی نتیجه خوب داده است:
" من این را می گویم شرایط که برای نظام پارلمانی ضرور است فعلاً این شرایط در افغانستان مصون نیست ما می توانیم مطابق به احکام قانون اساسی پُست صدراعظم را ایجاد کنیم. "
وی می گوید، در دهه دیموکراسی، افغان ها نظام پارلمانی را تجربه کرده اند که یک نظام ناکام بوده و حکومت ها یکی پی دیگر به زودی از بین رفته اند.
از سوی دیگر عبدالحمید مبارز کارشناس دیگر افغان، هر دو نظام را برای کشور مناسب می داند، اما می گوید، به شرط آنکه یکی این نظام ها به صورت کامل در کشور مورد تطبیق قرار گیرد:
" به عقیده من هر دو نظام نظام های خوب هستند، نقض در نظام ها نیست در حالت تطبیق آن نقض بوجود میاید که این نقصان خود ماست. "
نظام ریاستی در لویه جرگه قانون اساسی افغانستان در سال 1382 با اکثریت آرا مورد تصویب قرار گرفت.
بر علاوه افغانستان در بسیاری از کشورها به شمول ایالات متحده امریکا سیستم ریاستی حاکم بوده و نتیجه خوبی را هم در پی داشته است.
کارشناسان مسایل سیاسی برای ایجاد یک نظام شرایط و حالات یک کشور را از مسایل مهم عنوان می کنند.
آنان می گویند، با توجه به شرایط که افغانستان در آن قراردارد، نظام کنونی برای این کشور یک نظام مناسب و مفید می باشد.
جاوید حسن زاده
