در بدخشان برای نخستین بار به زبان مُنجانی یک کتاب منتشر شده است و این کتاب شامل مجموعه ای از افسانههای فولکلوریک گویندگان زبان مُنجانی است که در ولسوالی کران و منجان این ولایت سکونت دارند.
افسانههای که در این کتاب منتشر شده اند، سال ها قبل توسط یک زبان شناس روسی به نام گرونبرگ جمع آوری و به زبان آوانگار بین المللی نشر شده بود، اما تازه این افسانهها از سوی موسسه زبان شناسی ثمر با رسم الخط خاص زبان مُنجانی و ترجمه آن به زبان دری در این کتاب منتشر شده است.
پاول ولیمسن فیصل زبان شناس امریکایی، یکتن از مسوولان موسسه زبان شناسی ثمر در بدخشان به رادیو آزادی گفت که اهمیت این کتاب در این است که برای اولین بار به رسم الخط زبان مُنجانی منتشر شده است و قبل از این زبان شناس روسی آن را به زبان آوانگار بین المللی نوشته بود که به جز زبان شناسان کسی دیگر نمی توانست آنرا بخواند:
" این کتاب بسیار مهم است، از خاطر که برای اولین بار به رسم خط خودشان چاپ شده است، پیش از این این به زبان آوانگار بین المللی نوشته شده بود و بدون زبان شناسان کسی دیگری از آن استفاده کرده نمی‌توانست و خوانده هم نمی‌توانست. "
دوست محمد مُنجانی کسی که این افسانه ها را از رسم الخط فونتیک به رسم الخط مُنجانی برگردان کرده و به زبان دری آن را ترجمه کرده است، در باره رسم الخط زبان مُنجانی و این که از رسم خط کدام زبان در نوشتن زبان مُنجانی استفاده شده است، چنین می‌گوید:
" زبان مُنجان یک حرف خاص دارد که عبارت از (کی) است و هم‌چنان (وی) هم است که (وی) در زبان انگلیسی هم است و در زبان مُنجانی (وی) بالای خود سه نقطه دارد که (وی) خوانده می‌شود، و حرف (کی) که است شکل (چ) را دارد ولی در زیر خود چهار نقطه دارد که (کی) خوانده می‌شود و هم‌چنان در این زبان از چهار حرف پشتو نیز کار گرفته شده است که عبارت از ښ،ږ،ې،څ می‌باشد. "
در عین زمان سید حسین نهیب، مدیر هنر و فرهنگ در ریاست اطلاعات و فرهنگ بدخشان، انتشار این کتاب را نمونهای از ارزش دهی زبان شناسان به ادبیات عامیانه یا فولکلوریک مردم مُنجان میداند و می‌گوید که این کتاب میتواند، نسل نو گویندگان زبان مُنجانی را با گذشته آن ها پیوند بزند:
" اهمیت این کتاب در این است که یک ماخذ و یک منبع خوب برای محققین زبانشناسان داخلی و خارجی است و دیگر این که نسل‌های فعلی را با نسل‌های گذشته پیوند می‌دهند. "
زبان مُنجانی از جمله زبانهای پامیری است، گفته می‌شود که پنج هزار خانواده در منطقه مُنجان ولسوالی کران و مُنجان به آن تکلم می‌کنند.
مسوولان موسسه زبان شناسی ثمر در بدخشان می‌گویند که تحقیقات شان بالای زبان مُنجانی هنوز هم ادامه دارد و در آینده آثاری بیشتر در مورد زبان مُنجانی را منتشر می‌کنند.
اجمل آرین
