شبکۀ تحلیلگران افغانستان در گزارش تازه‌اش ادعا کرده که طالبان بر این باورند که آنها درگیر یک جنگ فکری‌اند و به نظر آنان، یک روند تاریخی طولانی بر افغانستان تحمیل شده و به این دلیل در دو سال گذشته به دنبال بازسازی و نوآوری در سیستم تحصیلات عالی بوده اند.
در این گزارش که زیر نام "پوهنتون تعریف شده توسط طالبان" به روز یک‌شنبه نشر شده، آمده که چنین ذهنیت تغییرات سریع و بنیادی را به هدف بازنگری و شکل‌دهی مجدد تحصیلات عالی پس از سال ۲۰۰۱ ضروری نشان می‌دهد .
شبکۀ تحلیلگران افغانستان ادعا می‌کند که حکومت طالبان در دو سال گذشته به دنبال بازسازی و نو آوری سیستم تحصیلات عالی بوده است.
در گزارش این شبکه آمده است که طالبان از آغاز حاکمیت دوباره‌شان بر افغانستان نهادهای جدیدی را برای ترویج مؤسسات دینی و برنامه‌های درسی را با تمرکز بر مطالعات دینی تغییر شکل داده اند.
در ادامه آمده که طالبان به هدف تقویت نظام‌شان به دنبال آن اند که با دین سالاری و ابزاری ساختن ساختار و برنامه های درسی و نظارت از دانشجویان، استادان و کارکنان در این بخش، حاکمیت خود را گسترش دهند.
شبکۀ تحلیگران افغان گفته به این ترتیب آزادی محدودی که پس از سال۲۰۰۱ ایجاد شده بود، در پوهنتون‌های تحت حاکمیت طالبان به سرعت ناپدید شده است.
گزارش افزوده که طالبان قبل از ممنوعیت زنان از تحصیلات عالی در دسامبر ۲۰۲۲، نظارت بر رفتار و قوانین سختگیرانه‌ای را در مورد ظاهر و رفتار دانشجویان دختر و پسر وضع کرده اند.
سلیمان شریفی، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی حکومت طالبان در این مورد به پرسش‌های رادیو آزادی پاسخ نداد، اما پیش از این مقام‌های این وزارت همواره از تغییر نصاب تحصیلی و افزایش مضمون‌های دینی در نصاب تحصیلی سخن زده اند.
در همین حال برخی از دانشجویان می‌گویند که در دو سال گذشته فقط تغییری که آمده اضافه شدن ساعات مضمون ثقافت اسلامی و افزوده شدن یک مضمون بنام "آموزش فکری" بوده است.
یک دانشجوی پوهنتون دولتی و یک دانشجوی پوهنتون خصوصی افغانستان تحت حاکمیت طالبان که نخواستند نام‌هایشان در گزارش گرفته شود به رادیو آزادی گفتند:
"فکری پوهنه "یا آموزش فکری" یک مضمون نو است که آنچه که پس از حاکمیت امارت اسلامی به درس‌های ما اضافه شده این است که مضمون ثقافت اسلامی که دو کریدیت بود به چهار کریدیت تبدیل شده است."
"ساعات درسی ثقافت اسلامی را که دو کریدیت بود، چهار ساعت ساخته، یعنی دوساعت بود چهارساعت شده، در پوهنتون‌های خصوصی چنین اضافه شده است."
از سوی هم حامد عبیدی، استاد پوهنتون و سخنگوی وزارت تحصیلات عالی نظام جمهوری پیشین می‌گوید، بر اساس اطلاعات در نصاب تحصیلات عالی تغییرات بنیادی ایجاد نشده، اما برخی مضامین بر آن اضافه شده است.
آقای عبیدی گفت، در صورتی که حکومت طالبان بخواهد در نصاب تحصیلات عالی افغانستان تغییرات خلاف معیارهای اکادمیک ایجاد کند احتمالاً با واکنش‌های گسترده روبه‌رو خواهد شد:
"و اگر وزارت تحصیلات عالی طالبان پلان داشته باشد که نصاب‌های تحصیلی افغانستان را خلاف معیارهای اکادمیک تغییر بدهد من فکر می‌کنم با یک موجی از واکنش استادان نهادهای تحصیلات عالی افغانستان مواجه میشوند."
این درحالیست که بر اساس معلومات ادارۀ ملی امتحانات حکومت طالبان، در دور دوم آزمون کانکور که به روز شنبه پایان یافت، نزدیک به ۱۴۰۰ عالم دین شرکت کرده بودند.
رئیس عمومی "مدارس جهادی" وزارت معارف حکومت طالبان گفته بود که امسال در پنج ولایت افغانستان "مدارس جهادی" را فعال و طالبان را در آنها جذب کرده اند..
همچنان پیش از این سرپرست وزارت معارف حکومت طالبان گفته بود که در هر ولسوالی ۱۰ مدرسه دینی می‌سازند.
