افغانستان در سال ۱۴۰۱ خورشیدی به دلیل وضع محدودیت‌های دست و پاگیر از سوی طالبان، گواه مشکلات زیادی در بخش‌های سیاست، حقوق بشر، مناسبات بین‌المللی، امنیت و اقتصاد بوده است.
سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید، افغانستان در حال حاضر با یک وضعیت نابسامان حقوق بشری، سیاسی و اقتصادی روبه‌رو است.
زمان سلطانی، پژوهشگر بخش جنوب آسیای این سازمان به رادیو آزادی گفت، در یک سال گذشته در افغانستان شاهد قتل‌های فراقانونی، گرفتاری‌های خودسرانه، شکنجه‌های فراوان، نقض گستردۀ حقوق بشری زنان و گسترش محدودیت‌ها بر آنان بوده اند.
"در جریان یک سال گذشته ما شاهد قتل‌های فراقانونی، گرفتاری‌های خودسرانه و شکنجه‌های فراوان زیر حاکمیت طالبان به عنوان گروهی که فعلا قدرت را در افغانستان بدست دارد بودیم، ما شاهد نقض گستردۀ حقوق بشری زنان و دختران در افغانستان هستیم."
با آنکه طالبان پس از به قدرت رسیدن عفو عمومی اعلام کردند، اما گزارش‌های متعددی از قتل و شکنجۀ نظامیان سابق و غیرنظامیان به نشر رسیده است.
جسد یکی از فرماندهان محلی در پنجشیر که پس از دستگیری به وسیله طالبان به ضرب گلوله کشته شده است
سازمان رواداری در ماه جدی با نشر گزارشی ادعا کرد که ۶۳۴ تن به شمول غیرنظامیان، نظامیان پیشین و دیگر مخالفان طالبان در 15 ماه حاکمیت طالبان در چهار ولایت افغانستان کشته شده اند.
ادعاهایی که همواره از سوی طالبان رد شده است.
همچنان اعلام رسمی عملی شدن مجازات علنی از سوی طالبان در ماه قوس سال ۱۴۰۱ که اعدام یک تن در فراه و شلاق زدن صدها مرد زن در ولایت‌های مختلف افغانستان را در پی داشت، واکنش‌های شدید جامعۀ جهانی را برانگیخت.
برخی از آگاهان امور سیاسی می‌گویند، حکومت طالبان در سال گذشته به توقعات افغان‌ها و جامعۀ جهانی مبنی بر بازگشایی فصل جدید در سیاست‌شان پاسخ مثبت ندادند، بلکه موضع‌شان را در برابر مسایل اجتماعی در افغانستان تندتر ساختند.
آنان می‌گویند که عدم رفع محدودیت‌ها بر تحصیل و کار زنان و ایجاد یک حکومت همه‌شمول در مناسبات طالبان با جهان بسیار تاثیرگذار بوده است.
داکتر سمیع الله پویا، کارشناس ارشد سیاسی انستیتوت شرق شناسی در مسکو به رادیو آزادی گفت، سیاست منطقه و جهان و به رسمیت شناختن حکومت طالبان مرتبط به سیاست طالبان است .
"شاهد هیچ نوع تغییرات مثبت طالبان در سیاست طالبان نیستیم بلکه سیاست‌شان متشنج‌تر از دیروز است که این طبعا در مناسبات‌شان با کشورهای منطقه و جهان بسیار دارد، در رابطه به این که سفارتخانه یا همان قونسلگری‌ها از سوی آنها در بعضی کشورها باز شده به هیچ وجهه این معنی را نمی‌دهد که این کشور ها تصمیم گرفته اند که حاکمیت طالبان را به رسمیت بشناسند. "
سفارت افغانستان در تهران که اخیرآ به طالبان تسلیم داده شده است
طالبان پس از حاکمیت دوباره‌شان درهای مکاتب را به روی دختران بالاتر از صنف ششم بستند، در ۲۹ قوس ۱۴۰۱ هم دختران را از رفتن به پوهنتون و 3 روز پس از آن زنان را از کار در اداره‌های غیردولتی منع کردند.
به دلیل همین سیاست‌های سختگیرانۀ طالبان در برابر زنان و ایجاد نکردن یک حکومت همه‌شمول، هیچ کشوری تا کنون حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است.
سازمان ملل متحد هم از سپردن نمایندگی دایمی افغانستان در این سازمان و اخیراً هم سازمان سارک از سپردن کرسی سرمنشی این سازمان به طالبان اجتناب کردند.
با این وجود وزارت خارجۀ حکومت طالبان گفته که دیپلمات‌های‌شان را به سفارت‌های افغانستان در ایران، پاکستان، ازبیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، روسیه، چین، ترکیه، عربستان سعودی، قطر و مالیزیا فرستاده شده اند و دیپلمات‌های نظام پیشین افغانستان در سفارت های جمهوری چک، مصر و اندونیزیا با آنها تماس برقرار کرده اند.
آگاهان روابط بین‌المللی می‌گویند، با وجود رفتارهای خلاف حقوق بشری طالبان، افغانستان دچار انزوا نشده و همچنان مورد توجه کشورهای جهان قرار دارد.
مهدی عارفی، یکی از آنان به رادیو آزادی گفت:
"در یک وضعیت بسیار حساس به اوج رسیدن رقابت‌ها بین قدرت‌های بزرگ بین‌المللی و بین قدرت‌های منطقه‌ای هستیم و این باعث شده که افغانستان و طالبان که فعلا بر آن حاکمیت می‌کنند با وجود رفتارهای بسیار بد خودشان دچار یک انزوا نشوند، هرچند که در نقطۀ مقابل آن طالبان نتوانستند خود را حداقل به عنوان یک حکومت به رسمیت بشناسانند."
این درحالیست که امریکا در واکنش به سیاست‌های تند طالبان در برابر حق کار و تحصیل زنان، بر هشت تن از مقام‌های طالبان محدودیت ویزه وضع کرد.
ندا محمد ندیم سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان که از سوی اتحادیه اروپا تحریم شده است
اتحادیۀ اروپا نیز به تاریخ هفدۀ ماه حوت سال ۱۴۰۱ برسرپرستان وزارت امر به معروف و تحصیلات عالی حکومت طالبان محدودیت ویزۀ سفر به اروپا را اعلام کرد.
اما حکومت طالبان وضع محدودیت ها بر زنان را مسایل مربوط به افغان‌ها خوانده و می‌گوید که برای تعامل با جهان گام‌های را برداشته، اما جهان برای به رسمیت شناختن حکومت طالبان بهانه‌جویی می‌کند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان به رادیو آزادی گفت:
"امارت اسلامی افغانستان تلاش کرده که تعامل خوب و حسنه با دنیا داشته باشد ولی متاسفانه که کشورهای زیاد گام‌های مثبتی را نبرداشته اند، این که نتیجه ملموسی در عرصۀ به رسمیت شناختن نداریم، همان فشار برخی کشورهای محدود است که نمی‌خواهند ما به رسمیت شناخته شویم و موضوعاتی را که به شکل بهانه استفاده می‌کنند، مسایلی است که ارتباط به آنها ندارد، بلکه موضوع مربوط به مردم افغانستان است."
در ماه جدی سال گذشته خورشیدی دو هیئت جداگانه سازمان ملل متحد بخاطر رفع محدودیت‌ها بر کار و تحصیل زنان به کابل سفر کردند، اما ظاهراً این سفرها نتایج را در پی نداشتند.
از سوی دیگر آگاهان امور امنیتی و نظامی می‌گویند، بر خلاف توقع مردم، حکومت طالبان نتوانسته امنیت سرتاسری را در افغانستان تأمین کند.
اسحاق اتمر، یکی از این آگاهان می‌گوید:
"حمله بر سفارت روسیه، بر سفارت پاکستان، هوتل چینایی‌ها، حمله بر وزارت خارجه، داخله و بر میدان هوایی وقایع اند که نشان می‌دهد آن چنان که مردم توقع داشتند، طالبان نتوانستد امنیت را تأمین کنند."
یکی از مهمترین رویداد‌های امنیتی در سالی که گذشت، کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر شبکۀ القاعده در حملۀ طیارۀ بدون سرنشین امریکا در ماه اسد در کابل بود.
ایمن الظواهری رهبر شبکه القاعده که در کابل کشته شد
اما حکومت طالبان در واکنش گفت که ار حضور الظواهری آگاه نبوده و در بارۀ ادعای کشته شدن او در کابل تحقیق می‌کند.
همچنان مقام‌های امریکایی و برخی کشور های منطقه اخیرا از حضور شاخۀ خراسان گروه داعش در افغانستان نگرانی کرده اند.
در ماه‌های اخیر داعش مسئولیت حملات متعدد و خونین در داخل افغانستان را به عهده گرفته.
حملۀ انتحاری در دفتر والی حکومت طالبان در بلخ که به کشته شدن او انجامید و انفجار درمرکز تبیان ولایت بلخ که ۳کشته و نزدیک به ۲۰ زخمی برجا گذاشت، از تازه ترین حملاتی اند که داعش مسئولیت آن را به عهده گرفته.
انتونیو گوترش، سرمنشی سازمان ملل متحد در سخنرانی دو هفته قبل‌اش در نشست شورای امنیت این سازمان وضعیت امنیتی در افغانستان را نگران کننده خواند و گفت، حضور ۲۳ گروه مسلح فعال در افغانستان نزد آنان به ثبت رسیده است.
در حمله انتحاری در شهر مزارشریف خبرنگاران هدف قرار گرفتند
اما حکومت طالبان حضور داعش و سایرگروه‌های مسلح در این کشور را رد می‌کند.
بحران اقتصادی فزاینده هم در سال ۱۴۰۱ در افغانستان همچنان ادامه یافته است.
ادارۀ هماهنگ کنندۀ امور بشری سازمان ملل متحد (اوچا) در افغانستان یک هفته پیش گفت شمار افراد نیازمند به کمک‌های بشری در افغانستان به ۲۸.۳ میلیون تن رسیده که از جمله حدود ۲۰ میلیون نفر با گرسنگی شدید رو به رو اند و ۶ شش میلیون تن در یک قدمی قحطی قرار دارند.
عوامل متعددی از جمله کاهش کمک‌های جامعۀ جهانی، ادامۀ محدودیت بر سیستم بانکی افغانستان، بیکاری و خشکسالی‌های متداوم از عوامل عمدۀ بدترشدن اقتصاد در افغانستان خوانده می‌شود.
شماری از آگاهان اقتصادی می‌گویند که در این سال فقر در افغانستان گسترده‌تر شده است.
تاج محمد تلاش یکی از آنان به رادیو آزادی گفت:
"فقر زیادترشد پروژه‌های منتطقوی تطبیق نشد، سرمایه‌گذاران خارجی نتوانستند در این کشور سرمایه گذاری کنند از سوی هم پاکستان سیاست‌های خصمانۀ اقتصادی خود را داشت و تعزیرات بانکی موارد بودند که مشکلات اقتصادی را بیشتر ساخت."
ابوالاحرار رامزپور، از مدافعان حقوق بشر می‌گوید پالیسی‌های ضد حقوق مدنی و بشری طالبان سبب شده موقف سیاسی و حقوقی افغانستان به سطح ملی و بین‌المللی ناشناخته بماند و نشان داده که طالبان تجربه و توانایی مدیریت افغانستان را ندارند.
آگاهان سیاسی به این باور هستند که اگر طالبان به سیاست‌های فعلی‌شان ادامه بدهند، افغانستان به انزوای جهانی فرو خواهد رفت و در ده‌ها سال دیگر برگشت این کشور به جای که افغان‌ها آرزوی آن را دارند، ممکن نخواهد بود.